Centralny Dom Towarowy w Warszawie
Centralny Dom Towarowy[2][3] (CDT), Centralny Dom Dziecka, Dom Towarowy „Smyk”, od 2018 budynek biurowy Cedet – budynek domu towarowego znajdujący się w Warszawie, pierwotnie pod adresem ul. Bracka 15/19, obecnie przy ul. Kruczej 50.
nr rej. 29.09.2006, SRO10922 | |
Biurowiec Cedet, widok od strony Alej Jerozolimskich | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | Warszawa |
Adres | ul. Krucza 50 |
Typ budynku | |
Styl architektoniczny | |
Architekt | |
Ukończenie budowy | 22 lipca 1951[1] |
Ważniejsze przebudowy | 2018 |
Właściciel | Centrum Development & Investements Polska Sp. z o.o. |
Położenie na mapie Warszawy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°13′52,55″N 21°01′00,88″E/52,231264 21,016911 | |
Strona internetowa |
Budynek został zaprojektowany w latach 1947–1948 przez Zbigniewa Ihnatowicza oraz Jerzego Romańskiego i otwarty 22 lipca 1951 jako Centralny Dom Towarowy[1]. W 1971 przeniesiono tam Centralny Dom Dziecka, mieszczący się wcześniej w Domu Towarowym Braci Jabłkowskich[4]. Po zakończonej w 2018 przebudowie budynek biurowy Cedet.
CDT był przykładem architektury powojennego modernizmu. Gmach ukończono już po wprowadzeniu doktryny realizmu socjalistycznego (1949), przez co jego forma architektoniczna spotkała się z ostrą krytyką[5]. Budynek był jak na ówczesne czasy bardzo nowoczesny i funkcjonalny.
Opis
Lata 1951–2014
Był to jeden z pierwszych budynków w PRL wyposażonych w podziemny garaż. Obiekt wolnostojący, składający się z trzech brył. Pierwsza ustawiona była frontem do Al. Jerozolimskich i będąca całkowicie przeszklonym budynkiem unoszącym się w powietrzu nad ziemią na słupach z żelazobetonu (fr. pilotis), druga w zamierzeniu miała być halą spożywczą ułożoną w kierunku północnym, trzecia zaś miała być biurowcem usytuowanym od strony ulicy Widok. Budynek miał wielkie dębowe okna ze szkłem giętym. Zainstalowano w nim niestosowane dotychczas w Polsce urządzenia przeciwsłoneczne. Na południowej stronie elewacji przewidziano umieszczenie specjalnej konstrukcji na reklamy i urządzenia przeciwpożarowe. Budynek zrealizował w pełni pięć zasad architektury nowoczesnej Le Corbusiera. Budynek zapisał się w historii jako wybitne dzieło funkcjonalizmu w architekturze polskiej XX wieku[6].
Fasada od strony Al. Jerozolimskich była ozdobiona neonem w kształcie serpentyny zakończonej strzałką oraz ułożonymi pionowo literami „CDT”Neon został zaprojektowany i wykonany w 1956 w NRD[7]. Wnętrza budynku były przestronne i dobrze doświetlone, dzięki całkowitemu przeszkleniu wszystkich kondygnacji aż do czasu przebudowy, kiedy wymieniono przezroczyste szyby na przyciemniane.
W kwietniu 1952 na szóstym piętrze budynku otwarto restaurację „Stolica”[8].
Na antresoli budynku znajduje się taras z widokiem na Al. Jerozolimskie, dawniej wykorzystywany przez popularną kawiarnię. Budynek jest również wyposażony w taras na dachu płaskim, który wykorzystywano w czasach PRL do organizowania pokazów mody[9].
W środku budynku komunikacja była zapewniona poprzez 6 ośmioosobowych wind, a każde piętro wyposażone było w niezależne od pozostałych schody ruchome, były to drugie ruchome schody w Warszawie. Budynek posiadał również 4 windy towarowe. Dogodne wyjścia zapewniały 4 klatki schodowe, z których 2 skrajne, jako schody bezpieczeństwa, wyprowadzały bezpośrednio na ulice Bracką i Kruczą. W holu części handlowej przewidziano terakotę, na piętrach posadzkę dębową, a w podziemiach podłogę z betonu wzmacnianego szkłem lub stalowymi opiłkami.
Autorem logotypu CDT był Karol Śliwka[10]. Część wystroju wnętrz, m.in. kawiarnię na antresoli, restaurację i dancing „Stolica”, zaprojektował architekt Jan Poliński[11].
W latach 60. XX wieku Centralny Dom Towarowy był największym sklepem w Warszawie[12]. W dwóch budynkach i podziemnych magazynach pracowało ok. 2000 osób[12].
W niedzielę, 21 września 1975 roku ok. 20:00 w budynku wybuchł pożar[13]. Zapaliło się szóste piętro z dywanami, wykładzinami podłogowymi i tkaninami[13]. Pożar przeniósł się na niższe piętra i objął trzy piętra budynku. Pożar opanowano około północy, jednak jeszcze ok. 8.00 rano 6 sekcji straży pożarnej likwidowało ostatnie ogniska pożaru[13].
Za przyczynę pożaru przyjęto zatarcie łożysk niewyłączonego mechanizmu schodów ruchomych. Podczas remontu zmieniono wiele z pierwotnego wyglądu budowli. Uproszczono fasadę i zrezygnowano z detali wykończenia. Odbudowany po pożarze budynek oddano do użytku 25 listopada 1977[14].
Po remoncie dawny Centralny Dom Dziecka nazywano „Smyk” i stał się częścią Domów Towarowych Centrum. W 2000 roku DH Smyk został wydzielony ze spółki Domy Towarowe Centrum i powołano spółkę Smyk Sp. z o.o., która utworzyła markę sklepów z artykułami dla dzieci.
W 2006 główna bryła budynku (bez skrzydła biurowego i niskiej części mieszczącej delikatesy) została wpisana do rejestru zabytków[15].
Cedet
W 2014 nowy właściciel nieruchomości, spółka Immobel, rozpoczął przebudowę budynku na biurowiec[16]. Obiekt został zburzony z wyjątkiem konstrukcji żelazobetonowej od strony Alej Jerozolimskich[16]. Tak duży zakres wyburzeń wywołał krytykę znawców architektury[15]. Zaakceptował ją jednak wcześniej stołeczny konserwator zabytków, uznając, że był to jedyny fragment oryginalnej konstrukcji, który w niezmienionym kształcie przetrwał pożar w 1975[16].
Budynek pod nazwą Cedet został oddany do użytku w maju 2018[17]. Dobudowano do niego nowe skrzydło od strony północnej[15]. Około 7 tys. m² przeznaczono na handel i usługi, a 15 tys. m² na biura[15]. Na fasadzie odtworzono neon, a wewnątrz gmachu głównego, od drugiego piętra w górę, powstało patio[15].
Budynek w kulturze masowej
- Centralny Dom Towarowy pojawia się na kartach powieści Zły (1955) Leopolda Tyrmanda – m.in. tutaj ma miejsce finał pościgu Złego za Filipem Merynosem[18].
- Jedna ze scen filmu Lekarstwo na miłość odbywa się na tarasie kawiarni na antresoli budynku.
- Oryginalne wnętrza CDT-u przed przebudową można zobaczyć w barwnym fragmencie czarno-białego filmu Ósmy dzień tygodnia[19].
Galeria
Budowa Centralnego Domu Towarowego, 1950 Centralny Dom Towarowy w latach 60. Delikatesy Budynek nocą w perspektywie ulicy Kruczej, lata 60.
Przypisy
Bibliografia
- http://warszawa.naszemiasto.pl/wydarzenia/922509.html naszemiasto.pl
- Ognisty wrzesień 1975 ŻycieWarszawy.pl
- Architektura Nr 4 z 1952
- Architektura Nr 5 z 1948
- Architektura Nr 6 z 1958
- Express Wieczorny 19.07.1951
- Express Wieczorny 21.07.1951
- Express Wieczorny 24 27.12.1964
- Express Wieczorny 26.07.1951
- Express Wieczorny 28.11.1948
- Stolica Nr 3 z 1952
- Stolica Nr 15 z 1951
- Życie Warszawy 19.07.1951
- Życie Warszawy 21.09.1975
- Życie Warszawy 23.09.1975
- Życie Warszawy 31.01.1950
- Życie Warszawy 28.11.1948
- T. Przemysław Szafer „Współczesna architektura polska”, Warszawa 1988, Arkady, s. 55–57