Hanna Suchocka

Wykształcenie i praca naukowa

Ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Pleszewie (1963)^[1][2], a w 1968 studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1975 na tej samej uczelni uzyskała stopień naukowy doktora w zakresie nauk prawnych na podstawie rozprawy przygotowanej pod kierunkiem profesora Feliksa Siemieńskiego pt. Konstytucyjne gwarancje praworządności w europejskich państwach socjalistycznych^[3]. W 2015 habilitowała się na UAM na podstawie oceny dorobku naukowego i rozprawy pt. Konstytucje państw Europy Środkowo-Wschodniej jako wyraz i narzędzie transformacji ustrojowej^[4][5]. W latach 1969–1972 odbyła aplikację radcowską. Pracowała jako stażystka na macierzystym wydziale (1968–1969), była pracownikiem naukowym w Instytucie Przemysłu Drobnego i Rzemiosła (1969–1972), adiunktem w Katedrze Prawa Konstytucyjnego WPiA UAM (1972–1990) oraz w poznańskim oddziale Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk (1990–2013)^[3]. W 1986 odbyła staż w Instytucie Maxa Plancka w Heidelbergu. W 1995 była profesorem wizytującym na Uniwersytecie Georgetown^[3]. Od 1988 do 1992 była wykładowczynią na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, następnie w Instytucie Duszpasterstwa Emigracyjnego im. Kardynała Augusta Hlonda w Poznaniu. W 1990 została adiunktem w Centrum Praw Człowieka Instytutu Państwa i Prawa Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. Wykładała także w Krajowej Szkole Administracji Publicznej. Została profesorem Papieskiej Akademii Nauk Społecznych oraz profesorem nadzwyczajnym na WPiA UAM, na którym od 2015 do 2018 kierowała Katedrą Prawa Konstytucyjnego^[6].

Działalność publiczna w PRL

Od 1969 należała do Stronnictwa Demokratycznego. Zasiadała w jego władzach lokalnych, regionalnych i krajowych. Była m.in. członkinią prezydium i wiceprzewodniczącą miejskiego komitetu w Poznaniu, sekretarzem i wiceprzewodniczącą uczelnianego komitetu na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza oraz członkinią prezydium i wiceprzewodniczącą wojewódzkiego komitetu w Poznaniu. W kadencji 1976–1981 zasiadała w Centralnej Komisji Rewizyjnej w Warszawie. Stronnictwo Demokratyczne rekomendowało ją do Rady Narodowej miasta Poznania (1973–1975) oraz do Wojewódzkiej Rady Narodowej (1975–1980). W wyborach parlamentarnych w 1980 została posłanką na Sejm PRL VIII kadencji w okręgu Poznań^[7]. W latach 1980–1981 działała w Niezależnym Samorządnym Związku Zawodowym „Solidarność”. Współpracowała z Ośrodkiem Badań Społeczno-Politycznych przy zarządzie Regionu Wielkopolska.

8 października 1982 wraz z czterema innymi posłami Stronnictwa Demokratycznego opowiedziała się przeciwko ustawie delegalizującej NSZZ „Solidarność”, za co została zawieszona w prawach członka SD oraz wykluczona z prac Klubu Poselskiego SD (przez Prezydium CK SD), następnie zaś upomniana za złamanie dyscypliny partyjnej (przez Centralny Sąd Partyjny). W lutym 1984 wraz z Dorotą Simonides i Zbigniewem Kledeckim odeszła z SD – powodem był sprzeciw wobec poparcia przez SD niedemokratycznej ordynacji do wyborów samorządowych^[8]. Przez ponad rok pozostawała posłanką bezpartyjną^[9].

Działalność publiczna w III RP

W latach 1989–2001 sprawowała mandat posłanki na Sejm, będąc kolejno wybieraną: na X kadencję z ramienia Komitetu Obywatelskiego, na I i II kadencję z listy Unii Demokratycznej, a na III kadencję z listy Unii Wolności. W 2001 nie ubiegała się o reelekcję. W latach 1989–1992 była wiceprzewodniczącą Komisji Ustawodawczej. Była też członkinią delegacji polskiej do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, a także wiceprzewodniczącą tego gremium.

Osobny artykuł: Rząd Hanny Suchockiej.

10 lipca 1992 uzyskała poparcie Sejmu, obejmując urząd prezesa Rady Ministrów, następnego dnia Sejm powołał jej koalicyjny rząd, który tworzyło siedem partii o charakterze centrowym i prawicowym (Unia Demokratyczna,Kongres Liberalno-Demokratyczny, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe, Polski Program Gospodarczy, Stronnictwo Ludowo-Chrześcijańskie, Partia Chrześcijańskich Demokratów i Polskie Stronnictwo Ludowe – Porozumienie Ludowe). Jej gabinet uzyskał również poparcie m.in. posłów NSZZ „Solidarność” i Mniejszości Niemieckiej^[10]. Rząd został odwołany przewagą jednego głosu 28 maja 1993 w wyniku tzw. niekonstruktywnego wotum nieufności zgłoszonego przez Alojzego Pietrzyka z NSZZ „S”^[11]. Obowiązki premiera pełniła do 26 października 1993^[12]. Była pierwszą w historii kobietą sprawującą urząd premiera RP, a drugą w regionie (po Kazimirze Prunskienė). Jej rząd opracował Program Powszechnej Prywatyzacji (PPP), reformę samorządową zakładającą m.in. wprowadzenie powiatów i dużych województw, ustawę o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, a także wynegocjował Pakt o Przedsiębiorstwie Państwowym w Trakcie Przekształcania^[13]. Zdecydowana większość planowanych reform – np. kolejny etap reformy samorządowej – została zarzucona przez rządy SLD-PSL w latach 1993–1997.

W okresie II kadencji Sejmu zasiadała w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. Była również członkinią Komisji Mądrości Rady Europy oraz przewodniczącą Forum Polsko-Ukraińskiego. W 1995 była jednym z kandydatów na urząd prezydenta w wewnątrzpartyjnym głosowaniu, jednak przegrała z Jackiem Kuroniem i Januszem Onyszkiewiczem^[14]. W szeregach Unii Wolności – m.in. wraz z Tadeuszem Mazowieckim, Tadeuszem Syryjczykiem i Edwardem Wende – reprezentowała frakcję konserwatywną, przeciwną współpracy z Sojuszem Lewicy Demokratycznej i Unią Pracy, opowiadającą się za uwzględnieniem chrześcijańskiej wrażliwości w programie ugrupowania.

W 1997 w rządzie Jerzego Buzka z rekomendacji Unii Wolności objęła stanowisko ministra sprawiedliwości^[15] i prokuratora generalnego. Jej kandydatura wzbudziła kontrowersje wśród części działaczy współtworzącego Akcję Wyborczą Solidarność Porozumienia Centrum, gdyż w sierpniu 1997 jej rząd został oskarżony przez Zbigniewa Siemiątkowskiego o tolerowanie rzekomej inwigilacji opozycyjnych partii politycznych. W 1998 uczestniczyła w spotkaniu Grupy Bilderberg^[16]. W 1999 była kandydatką rządu na sekretarza generalnego Rady Europy (nie została poparta przez frakcję socjaldemokratów, w tym posłów SLD). Po rozpadzie koalicji w 2000 (którego była przeciwnikiem) podała się do dymisji z funkcji ministra^[9], została odwołana ze stanowiska 8 czerwca 2000^[17].

5 października 2001 została mianowana ambasadorem RP przy Stolicy Apostolskiej^[18], a 13 czerwca 2002 dodatkowo ambasadorem przy Suwerennym Wojskowym Zakonie Maltańskim^[19]. Z obu tych stanowisk została odwołana w dniu 19 czerwca 2013 z mocą od 30 czerwca 2013^[20][21]. W 2014 powołana w skład nowo powstałej Papieskiej Komisji ds. Ochrony Nieletnich, mającej walczyć z pedofilią w Kościele katolickim^[22]. Zasiadała w tym gremium przez dwie kadencje do 2022^[23].

W latach 1991–2016 była członkinią Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (tzw. komisji weneckiej)^[24], pełniła funkcję pierwszej wiceprzewodniczącej komisji^[25][26]. Była też przewodniczącą Rady Powierniczej Zamku Królewskiego w Warszawie^[27]. W czerwcu 2016 powołana na honorową przewodniczącą Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo^[28].

W lutym 2019 została jednym z sygnatariuszy deklaracji o powołaniu Koalicji Europejskiej przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w tym samym roku^[29].

Jest autorką książki Rzymskie pasje. Kościoły Stacyjne Wiecznego Miasta (Rosikon Press, Izabelin-Warszawa 2013)^[30].

Jej babka, Anna Suchocka z domu Czekanowska, była posłanką na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu (1918) oraz pierwszą kobietą pełniącą mandat radnej w radzie miejskiej Pleszewa^[31]. Córka Józefa Suchockiego^[32] oraz Wandy z domu Bączkowskiej^[33]. Ma siostrę Elżbietę^[34]. Jej rodzice prowadzili prywatną aptekę.

Nie założyła rodziny^[34]. Biegle posługuje się językami obcymi: angielskim, francuskim, niemieckim^[2] i włoskim.

• Order Orła Białego (2014)^[39][40]
• Wielki Krzyż Orderu Piusa IX (Stolica Apostolska, 2004)
• Komandor Legii Honorowej (Francja, 2016)^[41]
• Doktorat honoris causa Uniwersytetu Oklahomy (1993)^[42], Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (2011)^[43], Papieskiego Uniwersytetu Laterańskiego (2012)^[44], Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (2021)^[45]
• Człowiek Roku tygodnika „Wprost” (1992)
• Tytuł honorowego obywatela Grodziska Wielkopolskiego (1997) i Poznania (2012)^[46]
• Złoty Medal Fundacji im. Jeana Monneta w Lozannie za działalność na rzecz integracji europejskiej i praw człowieka (1992)
• Międzynarodowa Nagroda na rzecz Pokoju, Wolności i Współpracy w Europie im. św. Wojciecha, przyznawana osobom, które przyczyniły się do umacniania więzi i zacieśniania kontaktów między zachodnią i środkową Europą (2015)^[47]
• Nagroda im. Biskupa Tadeusza Pieronka „In veritate” (2019)^[48][49]
• Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego (2020)^[50]
• Złoty Hipolit (2020)^[51]
• Tytuł „Kobieta Roku” miesięcznika „Twój Styl”^[52]

• Barbara Koziej-Żukowa (oprac.): Stronnictwo Demokratyczne w Polsce Ludowej. T. 6. Warszawa: Epoka, 1987, s. 68–69.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. III kadencja. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1998, s. 198.
• Kto jest kim w polityce polskiej. Roman Ignasiak (red.). Warszawa: Polska Agencja Informacyjna, 1993, s. 278.

• Strona sejmowa posła III kadencji. [dostęp 2011-06-19].
• Dr hab. Hanna Suchocka, [w:] portal „Ludzie Nauki”, MNiSW/OPIPIB [dostęp 2024-04-22] .