Język tetum
Język tetum (lia-tetun, tetun) – język austronezyjski używany głównie w Timorze Wschodnim, gdzie wraz z portugalskim jest objęty statusem języka urzędowego[1]. Szacunkowo posługiwać się nim może ok. 750–800 tys. osób. Jest używany także w Indonezji (szczególnie w indonezyjskiej części wyspy Timor – Timorze Zachodnim).
| Obszar | Timor Wschodni, Indonezja (głównie wyspa Timor) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | 750–800 tys. | ||||||
| Pismo/alfabet | |||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy |  Timor Wschodni | ||||||
| Organ regulujący | Narodowy Instytut Językoznawstwa | ||||||
| Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-2 | tet | ||||||
| ISO 639-3 | tet | ||||||
| IETF | tet | ||||||
| Glottolog | tetu1245 | ||||||
| Ethnologue | tet | ||||||
| BPS | 0119 2 | ||||||
| WALS | ttn | ||||||
| SIL | tet | ||||||
| Występowanie | |||||||
 Tetun-Dili w Timorze Wschodnim | |||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Tetum dzieli się na cztery główne dialekty: Tetun-Dili lub Tetun-Prasa, którym posługuje się ludność zamieszkująca Dili i okolice, Tetun-Terik, którym posługuje się ludność południowo-wschodniej części Timoru Wschodniego, Tetun-Belu, którym posługuje się ludność zamieszkująca tereny od cieśniny Ombai po morze Timor, oraz Nana’ek, którym posługuje się ludność Metinaro. W dialekcie Tetun-Dili szczególnie mocno są zaznaczone wpływy języka portugalskiego. Według Ethnologue jest to odrębny język kreolski[2]. Dialekt ten jest zrozumiały na całym terytorium Timoru Wschodniego – pełni funkcję krajowej lingua franca[1]. W powszechnym użyciu jest także język indonezyjski[1].
Kościół katolicki przyjął tetum jako język liturgiczny[3].
Fonologia
W taki oto sposób przedstawia się zasób samogłoskowy języka tetum:
| przednie | centralne | tylne | |
|---|---|---|---|
| przymknięte | i | u | |
| średnie | e | o | |
| otwarte | ä |
W języku tetum /a/ /i/ oraz /u/ wymawia się stosunkowo niezmiennie, natomiast na wymowę /e/ i /o/ mają wpływ głoski, którymi są otoczone. Przykładowo ich dźwięk jest nieco wyższy, kiedy w następnej sylabie znajdują się głoski /u/ lub /i/[4].
Gramatyka
Tetum nie jest językiem fleksyjnym, czym odróżnia się np. od wielu języków indoeuropejskich. W gramatyce tetum występuje jednak szereg reguł zapożyczonych bezpośrednio z języka portugalskiego.
Słownictwo
Tetum jest językiem malajsko-polinezyjskim, co powoduje, że jego podstawowe słownictwo wywodzi się właśnie ze rdzeni austronezyjskich. Jednak w ciągu wieków tetum przejął bardzo wiele słów z języka portugalskiego, np.:
- aprende – uczyć się (od aprender);
- eskola – szkoła (od escola);
- istoria – historia (od historia);
- paun – chleb (od pão)[5].
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
- National Institute of Linguistics, National University of East Timor. asianlang.mq.edu.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-19)]. (ang.).
- Gramatyka jęz. tetum. vcsymposium.massey.ac.nz. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-04-20)]. (ang.).