Konstantin Ciołkowski
Konstantin Eduardowicz Ciołkowski herbu Jastrzębiec (Konstanty Ciołkowski, ros. Константин Эдуардович Циолковский; ur. 5 września?/17 września 1857 w Iżewskoje, blisko miejscowości Spassk-Riazanskij w obwodzie riazańskim, zm. 19 września 1935 w Kałudze[1]) – rosyjski uczony polskiego pochodzenia, jeden z pionierów kosmonautyki, twórca modelu teorii ruchu i budowy rakiety kosmicznej, przedstawiciel naukowego nurtu kosmizmu rosyjskiego[2][3].
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | nauczyciel matematyki |
Odznaczenia | |
Życiorys
Był synem polskiego urzędnika[4] Edwarda Ciołkowskiego wywodzącego się ze szlacheckiej rodziny herbu Jastrzębiec i wykształconej Rosjanki tatarskiego pochodzenia – Marii Jumaszewej. Z zawodu był nauczycielem matematyki i fizyki. Sam wspominał, że złączył w sobie krew rosyjską, polską, tatarską i jeszcze, zdaje się, ukraińską[4].
Dorobek naukowy
Idee techniczne wysunięte przez Ciołkowskiego stanowią podstawę działania wszystkich, historycznych i współczesnych, silników rakietowych, rakiet i statków kosmicznych.
- Opracował projekt metalowego sterowca (1887).
- W 1894 roku wykonał projekt samolotu jednopłatu o konstrukcji praktycznie stosowanej 15 lat później.
- W 1897 roku zbudował pierwszy w Rosji tunel aerodynamiczny (którego szefem mianował Polaka – Feliksa Rewieńskiego) i opracował technikę pomiarów aerodynamicznych.
- W 1900 roku przeprowadził badania oporu aerodynamicznego różnych ciał.
- W 1903 roku ogłosił w artykule „Issledowanije mirowych prostranstw rieaktiwnymi priborami”[5] teorię lotu rakiety z uwzględnieniem zmiany masy (pierwsza poważna praca z dziedziny astronautyki). Opracowanie powstało zanim jeszcze bracia Wright wykonali pierwszy w świecie lot samolotem.
- Podał wzór opisujący zależność między prędkością rakiety a jej masą i prędkością gazów wylotowych.
- W 1929 roku Ciołkowski opracował teorię ruchu rakiet wielostopniowych w ziemskim polu grawitacyjnym. Zaproponował zastosowanie w rakietach stabilizatorów żyroskopowych, chłodzenie komory spalania silnika rakietowego składnikami paliwa[1]. Po raz pierwszy w dziejach podał podstawy teorii silnika rakietowego na paliwo ciekłe.
Zaprojektował wiele rakietowych mieszanek paliwowych.
Jedną z ważniejszych inspiracji dla Ciołkowskiego były idee filozofa Nikołaja Fiodorowa[6]. Zainspirowany Fiodorowem, Ciołkowski wierzył, że kolonizacja kosmosu doprowadzi do perfekcji gatunku ludzkiego, nieśmiertelności i beztroskiej egzystencji.
Od 1920 roku był na emeryturze; w znacznym stopniu stracił słuch.
Upamiętnienia
Nazwiskiem Ciołkowskiego został nazwany jeden z większych kraterów księżycowych, Ciołkowski o średnicy 185 km oraz planetoida (1590) Tsiolkovskaja i ulica na warszawskim Bemowie[7], w Łodzi (w dzielnicy Górna), w Legnicy (na osiedlu Mikołaja Kopernika II)[8], w Gdańsku (w dzielnicy Zaspa), w Gliwicach (w dzielnicy Łabędy), w Zabrzu na osiedlu Mikołaja Kopernika, w Rudzie Śląskiej w dzielnicy Godula, w mieście Czeladź w województwie śląskim oraz przebiegająca przez kilka osiedli najdłuższa ulica w Białymstoku[9], stanowiąca południową część zewnętrznej obwodnicy tego miasta[10].
Na cześć Konstantina Ciołkowskiego w 2015 roku miastu Uglegorsk w obwodzie amurskim w Rosji nadano nazwę Ciołkowski.
Ciołkowski w kulturze i sztuce
- Ferdynand Jarocha wykonał w 1973 roku rzeźbę – popiersie Konstantego Ciołkowskiego, które przekazał do Muzeum Kosmonautyki im. Ciołkowskiego w Kałudze.
- Star Trek: Następne pokolenie (sezon 1, odcinek 2 pt. „Naga teraźniejszość”) – imieniem naukowca nazwano statek badawczy SS Ciołkowski zajmujący się monitorowaniem zapadającej gwiazdy[11].
- Powieść Władysława Kulickiego „Triumf marzyciela”[12].
- Mosaik (nr 45, sierpień 1960 pt. "Ziolkowski weist den Weg") - w tym odcinku wschodnioniemieckiej serii komiksowej zostaje przedstawiona sylwetka naukowca - bohaterowie komiksu (Dig i Dag) zapoznają się z kilkoma epizodami z życia i pracy uczonego.
Przypisy
- ISNI: 0000000122782355
- VIAF: 34586844
- LCCN: n50053313
- GND: 118702351
- NDL: 00526879
- LIBRIS: jgvxrrf204sgc9f
- BnF: 12865947d
- SUDOC: 096398620
- NLA: 36503020
- NKC: jn19990210146
- RSL: 000084162
- BNE: XX1052323
- NTA: 098862952
- BIBSYS: 90222324
- CiNii: DA05952024
- Open Library: OL437627A, OL5668829A
- PLWABN: 9810662087705606
- NUKAT: n99016220
- J9U: 987007268869905171
- LNB: 000280849
- NSK: 000168718
- CONOR: 110342755
- KRNLK: KAC201946955
- LIH: LNB:V*335619;=BN
- WorldCat: lccn-n50053313
- PWN: 3886760
- Britannica: biography/Konstantin-Eduardovich-Tsiolkovsky
- Treccani: konstantin-eduardovic-ciolkovskij
- Universalis: konstantin-edouardovitch-tsiolkovski
- NE.se: konstantin-tsiolkovskij
- SNL: Konstantin_Tsiolkovskij
- VLE: konstantin-ciolkovskij
- Catalana: 0017818
- DSDE: Konstantin_Tsiolkovskij
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 11904