Kukal zmienny

Po raz pierwszy gatunek opisał James Francis Stephens w 1815 na podstawie holotypu z Ningbo (Chiny). Nowemu gatunkowi nadał nazwę Polophilus sinensis^[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza kukala zmiennego w rodzaju Centropus. Wyróżnia 6 podgatunków^[5]. Badania mtDNA wskazują na to, że kukal zmienny najbliżej spokrewniony jest z kukalem jawajskim (C. nigrorufus)^[4].

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[5]:

• C. s. sinensis (Stephens, 1815) – kukal zmienny – Pakistan (Sindh, Pendżab) i Kaszmir przez północne Indie (Himalaje i Nizina Hindustańska) po Bengal, Sikkim, Asam oraz Bhutan po południowe i południowo-wschodnie Chiny (wschodni Junnan, Kuejczou, Kuangsi, Guangdong, Fujian i Zhejiang)^[4]
• C. s. parroti Stresemann, 1913 – kukal czarnogrzbiety – Półwysep Indyjski i Sri Lanka^[4]
• C. s. intermedius (Hume, 1873) – Bangladesz i południowy Asam na wschód przez Mjanmę po południowo-centralne Chiny (południowy Junnan i Hajnan), dalej na południe po Tajlandię, Indochiny i Półwysep Malajski^[4]
• C. s. bubutus Horsfield, 1821 – kukal sundajski – zachodnie Filipiny (Palawan, Bugsuk, Balabac, Cagayan Sulu) po Borneo, Sumatrę, Nias, Wyspy Mentawai i na południe po Jawę i Bali^[4]
• C. s. anonymus Stresemann, 1913 – południowo-zachodnie Filipiny (Basilan i Archipelag Sulu)^[4]
• C. s. kangeangensis Vorderman, 1893 – Wyspy Kangean^[4]

Autorzy Kompletnej listy ptaków świata za podgatunek kukala zmiennego uznają też kukala brunatnego C. (s.) andamanensis Beavan, 1867^[3], który jest klasyfikowany przez IOC i IUCN jako osobny gatunek^[5][6]. Zamieszkuje on Andamany^[5].

Długość ciała wynosi 47–52 cm. Masa ciała dla jednego samca z Indii: 236 g, dla jednej samicy z Indii: 268 g^[4]. W upierzeniu dymorfizm płciowy nie występuje. Samice są większe od samców. Głowa, górna część grzbietu i spodnie partie ciała czarne. Na głowie występuje niebieska lub fioletowawa opalizacja. Skrzydła kasztanowe. Sterówki czarne z zielonym połyskiem. Pokrywy podskrzydłowe czarne; u niektórych osobników występują drobne białe paski. Tęczówka barwy od brązowej po czerwoną. Dziób i nogi czarne^[7].

Środowiskiem życia kukali zmiennych są obszary trawiaste i zarośla wtórne na skrajach lasów, w okolicy obszarów rolniczych i wodnych. Występują również w namorzynach, zakrzewieniach, na bagnach, w trzcinowiskach i ogrodach. Są to ptaki skryte, często ukrywają się w gęstej roślinności. Żywią się dużymi owadami, gąsienicami, małymi kręgowcami (jak młode myszy czy jaszczurki), ślimakami, ptasimi jajami, owocami i nasionami. Pożywienia szukają na ziemi^[8].

Okres lęgowy trwa podczas pory najintensywniejszych opadów deszczu; w północnych Indiach głównie od czerwca do września, na Półwyspie Indyjskim i Sri Lance niemal cały rok (na Sri Lance najintensywniej w marcu i kwietniu)^[4]. Gniazdo ma kształt kulisty, zbudowane jest z luźno splecionych traw, liści i gałęzi. Rosnące nieopodal liście i gałązki zostają wplecione w konstrukcję gniazda, dzięki czemu pozostaje one zawsze dobrze ukryte. Zniesienie liczy 3–6 jaj. Obydwa ptaki z pary zajmują się wysiadywaniem i młodymi^[8].

IUCN uznaje kukala zmiennego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022)^[9]. Kukala brunatnego IUCN również uznaje za gatunek najmniejszej troski^[6]. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia, BirdLife International uznaje trend liczebności populacji obu tych taksonów za stabilny^[2][6].

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – kukal brunatny C. (s.) andamanensis. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).