Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

Ministerstwo zostało utworzone na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 20 listopada 2015 (obowiązującego od 16 listopada 2015)^[1] poprzez przekształcenie dotychczasowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (obsługującego dział sprawy wewnętrzne), do którego włączono część komórek i pracowników dotychczasowego Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji (obsługujących działy administracja publiczna i wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne). Ponadto na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 grudnia 2015 (obowiązującego od 27 listopada 2015)^[3] dokonano przekształcenia ministerstwa poprzez przekazanie części jego komórek i pracowników (obsługujących sprawy geodezji i kartografii) do Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa.

• Marcin Kierwiński (PO) – minister spraw wewnętrznych i administracji od 13 grudnia 2023^[4]
• Czesław Mroczek (PO) – sekretarz stanu od 14 grudnia 2023^[5]
• Wiesław Szczepański (NL) – sekretarz stanu od 14 grudnia 2023^[5]
• Tomasz Szymański (PO) – sekretarz stanu od 14 grudnia 2023^[5]
• Wiesław Leśniakiewicz – podsekretarz stanu od 14 grudnia 2023^[5]
• Maciej Duszczyk (PL2050) – podsekretarz stanu od 22 grudnia 2023^[6], pełnomocnik Rządu ds. Repatriacji od 6 marca 2024^[7]
• Mateusz Matejewski – dyrektor generalny^[8]

Z tym tematem związana jest kategoria: Urzędnicy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (III Rzeczpospolita).

W skład ministerstwa wchodzą Gabinet Polityczny Ministra oraz następujące komórki organizacyjne^[9]:

• Departament Administracji Publicznej
• Departament Bezpieczeństwa
• Departament Budżetu
• Departament Funduszy Europejskich
• Departament Komunikacji Społecznej
• Departament Kontroli
• Departament Obywatelstwa i Repatriacji
• Departament Ochrony Ludności i Zarządzania Kryzysowego
• Departament Porządku Publicznego
• Departament Prawny
• Departament Spraw Międzynarodowych i Migracji
• Departament Spraw Obywatelskich
• Departament Teleinformatyki
• Departament Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych
• Departament Zdrowia
• Departament Zezwoleń i Koncesji
• Biuro Administracyjne
• Biuro Finansowe
• Biuro Kadr, Szkolenia i Organizacji
• Biuro Ministra
• Biuro Nadzoru Wewnętrznego

Organy podległe ministrowi lub przez niego nadzorowane^[2]:

• Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA
• Komendant Główny Policji
• Komendant Główny Straży Granicznej
• Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej
• Komendant Służby Ochrony Państwa
• Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców
• Inspektor Nadzoru Wewnętrznego

Jednostki organizacyjne podległe ministrowi^[10]:

• Centrum Obsługi Projektów Europejskich MSWiA
• Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego
• Zarząd Zasobów Mieszkaniowych MSWiA
• Centrum Personalizacji Dokumentów MSWiA

Jednostki organizacyjne nadzorowane przez ministra^[10]:

• Akademia Policji w Szczytnie
• Akademia Pożarnicza
• Wyższa Szkoła Straży Granicznej
• Instytut Technologii Bezpieczeństwa „MORATEX” w Łodzi
• Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego – Państwowy Instytut Badawczy
• Państwowy Instytut Medyczny MSWiA
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej utworzone przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Utworzenie MSWiA było jednym z elementów reformy centrum administracyjno-gospodarczego rządu zrealizowanej w latach 1996–1997. Zgodnie z ustawą z 21 czerwca 1996^[11], wprowadzoną w życie ustawą z 8 sierpnia 1996^[12], Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji stał się od 1 stycznia 1997 organem właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, ochrony granicy państwa, ochrony przeciwpożarowej, administracji publicznej, stosunków państwa z Kościołem Katolickim oraz innymi kościołami i związkami wyznaniowymi, a także w sprawach z zakresu państwowego nadzoru budowlanego oraz geodezji i kartografii. Szczegółowy zakres działania ministra ustalony został rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 7 sierpnia 1997^[13].

Obsługę ministra zapewniało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, którego organizację określił statut nadany rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 24 grudnia 1996^[14]. Nowy urząd przejął zadania:

• zlikwidowanego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (z wyjątkiem spraw związanych z nadzorem ministra nad Urzędem Ochrony Państwa, który 1 października 1996 podporządkowano bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów),
• zlikwidowanego Urzędu Rady Ministrów (z wyjątkiem spraw związanych z obsługą Prezesa Rady Ministrów i Rady Ministrów, które 1 stycznia 1997 przejęła nowo utworzona Kancelaria Prezesa Rady Ministrów),
• zlikwidowanego Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa (z wyjątkiem spraw związanych z polityką mieszkaniową i rozwojem miast, zagospodarowaniem przestrzennym i większością zagadnień gospodarki nieruchomościami, które 1 stycznia 1997 przejął nowo utworzony Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast podporządkowany bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów, ponadto sprawy związane z geodezją i kartografią 1 stycznia 1997 przejął nowo utworzony Główny Urząd Geodezji i Kartografii podporządkowany Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji).

W drugiej połowie 1999 na mocy ustawy z 8 sierpnia 1996 o Radzie Ministrów^[15] oraz ustawy z 4 września 1997 o działach administracji rządowej^[16] wprowadzone zostały nowe zasady organizacji ministerstw. Konsekwencją tych zmian było m.in. uchylenie większości przepisów ustawy o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, w której pozostawiono jedynie niektóre regulacje dotyczące uprawnień podległych mu pracowników i funkcjonariuszy. Nową podstawą prawną funkcjonowania MSWiA stało się rozporządzenie Rady Ministrów z 12 października 1999^[17] o ponownym utworzeniu urzędu. W kolejnych latach ministerstwo było przekształcane dwukrotnie: na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 13 czerwca 2000^[18] część jego komórek i pracowników została przekazana do nowo utworzonego Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i Budownictwa, natomiast na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 31 października 2005^[19] do MSWiA włączono część komórek i pracowników zlikwidowanego Ministerstwa Nauki i Informatyzacji.

Zgodnie z kolejnymi rozporządzeniami Prezesa Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji szef MSWiA kierował na przestrzeni lat następującymi działami administracji rządowej^[a]:

• administracja publiczna, architektura i budownictwo, sprawy wewnętrzne, wyznania religijne (1999–2000)^[20]
• administracja publiczna, sprawy wewnętrzne, wyznania religijne (2000–2005)^{[21][22][23][24][25]}
• administracja publiczna, sprawy wewnętrzne, wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne (2005)^[26]
• administracja publiczna, informatyzacja, sprawy wewnętrzne, wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne (2005–2011)^[27][28][29]

Statut ministerstwa nadawany był w trybie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów, a od początku 2002 w trybie zarządzenia Prezesa Rady Ministrów. Struktura organizacyjna MSWiA była zmieniana wielokrotnie na podstawie następujących dokumentów: rozporządzeń z 5 listopada 1999^[30] i z 12 grudnia 2000^[31] oraz zarządzeń z 26 czerwca 2002^[32], z 1 kwietnia 2004^[33], z 8 listopada 2005^[34], z 23 stycznia 2006^[35], z 14 marca 2007^[36] i z 25 marca 2008^[37].

Zlikwidowanie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji nastąpiło na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 21 listopada 2011 (obowiązującego od 18 listopada 2011)^[38]. Zgodnie z kolejnymi rozporządzeniami wydanymi tego dnia komórki i pracowników obsługujących działy administracja publiczna, informatyzacja i wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne przekazano do nowo utworzonego Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji^[39], natomiast komórki i pracowników obsługujących dział sprawy wewnętrzne przekazano do nowo utworzonego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych^[40].

Ministrowie spraw wewnętrznych i administracji w latach 1997–2011 oraz od 2015:

Lp.	Zdjęcie	Imię i nazwisko	Objęcie urzędu	Złożenie urzędu	Długość urzędowania	Rząd
1.		Leszek Miller	1 stycznia 1997	31 października 1997	303 dni	Rząd Włodzimierza Cimoszewicza
2.		Janusz Tomaszewski	31 października 1997	3 września 1999	672 dni	Rząd Jerzego Buzka
p.o.		Janusz Pałubicki	3 września 1999	7 października 1999	34 dni
3.		Marek Biernacki	7 października 1999	19 października 2001	743 dni
4.		Krzysztof Janik	19 października 2001	21 stycznia 2004	824 dni	Rząd Leszka Millera
5.		Józef Oleksy	21 stycznia 2004	21 kwietnia 2004	91 dni
p.o.		Jerzy Szmajdziński	21 kwietnia 2004	2 maja 2004	11 dni
6.		Ryszard Kalisz	2 maja 2004	31 października 2005	547 dni	Pierwszy rząd Marka Belki
						Drugi rząd Marka Belki
7.		Ludwik Dorn	31 października 2005	7 lutego 2007	464 dni	Rząd Kazimierza Marcinkiewicza
						Rząd Jarosława Kaczyńskiego
8.		Janusz Kaczmarek	7 lutego 2007	8 sierpnia 2007	182 dni
9.		Władysław Stasiak	8 sierpnia 2007	16 listopada 2007	100 dni
10.		Grzegorz Schetyna	16 listopada 2007	13 października 2009	697 dni	Pierwszy rząd Donalda Tuska
p.o.		Donald Tusk	13 października 2009	14 października 2009	1 dzień
11.		Jerzy Miller	14 października 2009	18 listopada 2011	765 dni
12.		Mariusz Błaszczak	16 listopada 2015	9 stycznia 2018	785 dni	Rząd Beaty Szydło
						Pierwszy rząd Mateusza Morawieckiego
13.		Joachim Brudziński	9 stycznia 2018	4 czerwca 2019	511 dni
14.		Elżbieta Witek	4 czerwca 2019	9 sierpnia 2019	66 dni
15.		Mariusz Kamiński	9 sierpnia 2019	27 listopada 2023	1571 dni
						Drugi rząd Mateusza Morawieckiego
16.		Paweł Szefernaker	27 listopada 2023	13 grudnia 2023	17 dni
						Trzeci rząd Mateusza Morawieckiego
17.		Marcin Kierwiński	13 grudnia 2023	nadal	136 dni	Trzeci rząd Donalda Tuska

• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
• Ministerstwa w III Rzeczypospolitej
• Dział administracji rządowej
• Reforma centrum administracyjno-gospodarczego w 1997 roku