Leszek Miller

Rodzina i pochodzenie

Jego pradziadkiem od strony ojca był żydowski krawiec Eliasz Miller, syn Moszego i Sure z domu Francuz, który w 1869 dokonał konwersji na chrześcijaństwo, przyjmując imię Aleksander. W 1870 zawarł związek małżeński z Florentyną Muszyńską. Ich synem był Jan Miller, który miał syna Floriana^[1].

Leszek Miller urodził się jako syn Floriana (1908–1957)^[2] i Anny z domu Dudkiewicz (1908–1983)^[3][4][5]. Jego ojciec był krawcem, matka natomiast szwaczką. Rodzice rozstali się, gdy miał pół roku – ojciec opuścił rodzinę, a przyszły premier nie utrzymywał z nim później kontaktu^[6]. Zgodnie z życzeniem matki przez pewien czas był ministrantem.

Działalność zawodowa i polityczna w PRL

W 1963 rozpoczął pracę jako robotnik w Żyrardowskich Zakładach Przemysłu Lniarskiego. Ukończył zasadniczą szkołę zawodową, a naukę kontynuował później wieczorowo w technikum w ramach Zespołu Szkół Zawodowych w Żyrardowie, którego absolwentem został w 1966^[7]. Zasadniczą służbę wojskową odbywał m.in. na okręcie podwodnym ORP „Bielik”^[8].

W latach 60. został działaczem Związku Młodzieży Socjalistycznej. W 1969 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[5]. W latach 1970–1971 był wiceprzewodniczącym zarządu miejskiego ZMS w Żyrardowie, w latach 1973–1974 pełnił tam funkcję sekretarza komitetu zakładowego PZPR. W 1977 ukończył studia z zakresu nauk politycznych w Wyższej Szkole Nauk Społecznych przy KC PZPR^[5]. Po studiach został etatowym pracownikiem aparatu partyjnego. Pracował w Komitecie Centralnym, kierując Zespołem ds. Młodzieży, a następnie Wydziałem ds. Młodzieży, Kultury Fizycznej i Turystyki. Był członkiem Komisji ds. Wewnątrzpartyjnych oraz Działalności Partii w Organach Przedstawicielskich i Administracji Państwowej KC, a także Komisji ds. Propagandy KC. Od 1982 członek Komitetu Wykonawczego Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego^[5][9].

W latach 1986–1989 był pierwszym sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Skierniewicach. W grudniu 1988 został członkiem i sekretarzem KC PZPR^[5]. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Młodzieży, Stowarzyszeń i Organizacji Społecznych^[5]. W styczniu 1989 zorganizował spotkanie w stołówce KC, w którym wzięła udział grupa opozycyjnej młodzieży (m.in. z nielegalnego wówczas Niezależnego Zrzeszenia Studentów), co zostało następnie zrelacjonowane w prasie, radiu i telewizji. Jako przedstawiciel strony rządowej od lutego do kwietnia 1989 uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu, gdzie razem z Andrzejem Celińskim współprzewodniczył podzespołowi ds. młodzieży (był to jedyny stolik, który zakończył obrady bez podpisania porozumienia)^[10]. W wyborach parlamentarnych w czerwcu 1989 kandydował z województwa skierniewickiego do Senatu – otrzymał 30 115 głosów, nie uzyskując mandatu. W lipcu 1989 został członkiem Biura Politycznego KC PZPR, wchodząc tym samym w skład głównego kierownictwa partii. Należał do grona najbliższych współpracowników Mieczysława Rakowskiego. Był członkiem Obywatelskiego Komitetu ds. Rewaloryzacji Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie, któremu przewodniczył Stanisław Skalski^[11].

Działalność polityczna w III RP

Działalność do 2001

Po rozwiązaniu w styczniu 1990 PZPR był jednym ze współzałożycieli Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej. Do marca 1993 pełnił funkcję sekretarza generalnego, później był wiceprzewodniczącym, a od grudnia 1997 przewodniczącym tego ugrupowania. W Sejmie I kadencji sprawował m.in. funkcję przewodniczącego grupy parlamentarnej tej partii.

Z ramienia Sojuszu Lewicy Demokratycznej od 1991 do 2005 pełnił funkcję posła na Sejm I, II, III i IV kadencji. W 1991, 1993 i 1997 uzyskiwał mandat w okręgu łódzkim. Za każdym razem uzyskiwał najwyższe indywidualne poparcie w tym okręgu (kolejno ok. 50, 85 i 125 tys. głosów). W 2001 został wybrany z nowo utworzonego okręgu łódzkiego liczbą 145 637 głosów (najwyższe procentowe poparcie wśród wszystkich kandydatów w kraju).

Na początku lat 90. jego nazwisko (podobnie jak m.in. Mieczysława Rakowskiego) było łączone ze sprawą tak zwanej moskiewskiej pożyczki. Po ujawnieniu tej sprawy w 1991 Włodzimierz Cimoszewicz bezskutecznie wzywał go do nieskładania poselskiego ślubowania.

Od 26 października 1993 do 7 lutego 1996 pełnił funkcję ministra pracy i polityki socjalnej w rządach Waldemara Pawlaka i Józefa Oleksego. W rządzie Włodzimierza Cimoszewicza 26 stycznia 1996 objął stanowisko szefa Urzędu Rady Ministrów. Od 1 stycznia 1997 do 17 października 1997 stał na czele zreformowanego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Po raz pierwszy w kierownictwie tego resortu znalazły się kobiety (Katarzyna Piekarska i Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska).

W trakcie Sejmu III kadencji był przewodniczącym klubu parlamentarnego opozycyjnego SLD. W 1999 doprowadził do utworzenia na bazie większości organizacji działającej w ramach koalicji SLD jednolitej partii politycznej pod tą nazwą. 1 lipca 1999 w ramach wyboru władz organizacyjnych został przewodniczącym tymczasowej rady krajowej Sojuszu Lewicy Demokratycznej, a na kongresie założycielskim z 18 i 19 grudnia tegoż roku został wybrany na pierwszego przewodniczącego nowego ugrupowania^[12]. Funkcję tę sprawował do 6 marca 2004.

Prezes Rady Ministrów

Osobny artykuł: Rząd Leszka Millera.

Po zwycięstwie koalicji Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy w wyborach parlamentarnych w 2001, prezydent Aleksander Kwaśniewski – mimo że dymisja gabinetu Jerzego Buzka została złożona dopiero na pierwszym posiedzeniu Sejmu (19 października 2001) – już 4 października desygnował^[13] Leszka Millera na prezesa Rady Ministrów, powierzając mu misję sformowania nowego rządu. Było to rozwiązanie precedensowe (powyborcze desygnowanie premiera następowało dotąd w dniu dymisji poprzedniego gabinetu), ale konstytucyjnie dopuszczalne i pozwalające na szybsze utworzenie nowego rządu^[14]. 19 października 2001 został powołany na stanowiska prezesa Rady Ministrów i przewodniczącego Komitetu Integracji Europejskiej oraz przedstawił skład Rady Ministrów zaprzysiężonej przez prezydenta. 26 października 2001 wygłosił w Sejmie exposé, otrzymując wotum zaufania stosunkiem głosów 306:140 przy 1 głosie wstrzymującym się.

W trakcie jego rządów przeprowadzono m.in. reformę służb specjalnych (rozwiązano UOP, powołując w jego miejsce Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencję Wywiadu). Prowadzono również prace nad dostosowaniem uregulowań prawnych do wymogów Unii Europejskiej. 13 grudnia 2002 na szczycie w Kopenhadze Leszek Miller zakończył negocjacje z Unią Europejską. 16 kwietnia 2003 w Atenach wraz z Włodzimierzem Cimoszewiczem i Danutą Hübner podpisał traktat o przystąpieniu Polski do UE. W 2003 po referendum akcesyjnym zwrócił się do Sejmu o udzielenie jego rządowi wotum zaufania. Uzyskał je 13 czerwca 2003 stosunkiem głosów 236 do 213.

W marcu 2003 jego rząd podjął decyzję o przystąpieniu do tzw. koalicji antyterrorystycznej i wysłanie polskich wojsk do Iraku w ramach międzynarodowej koalicji mającej na celu obalenie rządów Saddama Husajna. Dwa miesiące wcześniej Leszek Miller był wśród sygnatariuszy listu ośmiu europejskich premierów popierających stanowisko Stanów Zjednoczonych w sprawie Iraku.

4 grudnia 2003 doznał obrażeń w wyniku katastrofy lotniczej rządowego śmigłowca Mi-8 pod Warszawą.

W trakcie jego rządów ujawniono m.in. „aferę starachowicką” i „aferę Rywina”. W lutym 2004 zrezygnował z przewodniczenia SLD. 1 maja 2004 razem z Aleksandrem Kwaśniewskim uczestniczył w Dublinie w uroczystej ceremonii przyjęcia 10 krajów (w tym Polski) do Unii Europejskiej. Następnego dnia ogłosił decyzję o ustąpieniu z urzędu premiera.

Działalność od 2005

W pierwszym półroczu 2005 przebywał w celach naukowych i badawczych w Woodrow Wilson International Center for Scholars w Waszyngtonie. Na jesieni tegoż roku, mimo poparcia łódzkich struktur SLD, nie został wpisany na listę wyborczą do Sejmu, nie przyjął też propozycji startu do Senatu. Po wyborach zajął się publicystyką polityczną (m.in. w tygodniku „Wprost”). W latach 2005–2007 był etatowym pracownikiem SLD. 1 lipca 2006 objął funkcję szefa rady programowej dziennika „Trybuna”, którą pełnił do momentu rezygnacji z członkostwa w SLD.

15 września 2007 złożył rezygnację z członkostwa w SLD, motywując to brakiem zgody władz tego ugrupowania na jego start do Sejmu w przedterminowych wyborach z listy koalicji Lewica i Demokraci, mimo ponownego poparcia ze strony lokalnych działaczy. 20 września ogłosił, że wystartuje z pierwszego miejsca na liście Samoobrony RP w okręgu łódzkim w tych wyborach i zapowiedział tworzenie nowej lewicowej partii. W głosowaniu otrzymał 4142 głosów, nie uzyskując mandatu^[15].

W styczniu 2008 na pierwszym kongresie nowo założonej partii Polska Lewica został jej przewodniczącym. W grudniu 2009 złożył deklarację członkowską do SLD^[16]. W styczniu 2010 zrezygnował z członkostwa w Polskiej Lewicy i w tym samym miesiącu został przyjęty do SLD^[17].

W 2010 został felietonistą środowego wydania „Super Expressu”^[18]. Kilkakrotnie uczestniczył w spotkaniach Klubu Wałdajskiego^[19][20][21].

W wyborach parlamentarnych w 2011 uzyskał mandat posła, startując z pierwszego miejsca listy SLD w okręgu nr 26 (z siedzibą w Gdyni)^[22]. 10 dni po wyborach stosunkiem głosów 14:11 został wybrany na przewodniczącego klubu poselskiego SLD w Sejmie VII kadencji, pokonując Ryszarda Kalisza^[23]. 10 grudnia 2011 został wybrany na przewodniczącego Sojuszu Lewicy Demokratycznej, pokonawszy troje kontrkandydatów: Marka Balta, Joannę Senyszyn i Artura Hebdę^[24]. W 2012 w głosowaniu bezpośrednim ponownie został wybrany na szefa partii, przy braku kontrkandydatów, na czteroletnią kadencję^[25].

W wyborach parlamentarnych w 2015 nie uzyskał poselskiej reelekcji (współtworzona przez SLD Zjednoczona Lewica nie przekroczyła progu wyborczego). Nie ubiegał się o ponowny wybór na przewodniczącego SLD – 23 stycznia 2016 w tej funkcji zastąpił go Włodzimierz Czarzasty^[26].

1 lutego 2019 był jednym z sygnatariuszy deklaracji o powołaniu Koalicji Europejskiej przed zbliżającymi się wyborami europarlamentarnymi^[27]. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2019, startując z listy Koalicji Europejskiej, zdobył 79 380 głosów, uzyskując mandat eurodeputowanego IX kadencji^[28]. W Parlamencie Europejskim został członkiem Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów, zasiadł też w Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów^[29]. W 2021 nie przystąpił do nowo powołanej w ramach frakcji S&D delegacji pod nazwą Nowa Lewica (w której przewodnictwo objął Robert Biedroń), stając na czele dotychczasowej delegacji, która przyjęła nazwę Lewica dla Europy (w jej składzie znaleźli się również Włodzimierz Cimoszewicz i Marek Belka)^[30][31].

18 marca 2021, po prawomocnym sądowym przerejestrowaniu Sojuszu Lewicy Demokratycznej na Nową Lewicę (w ramach projektu docelowego połączenia SLD i Wiosny), ogłosił swoje odejście z partii^[32].

Od 1969 jest żonaty z Aleksandrą^[33]. Miał z nią syna Leszka (1970–2018)^[34]. Jego wnuczka Monika Miller została fotomodelką, była uczestniczką programu rozrywkowego Dancing with the Stars. Taniec z gwiazdami^[35][36].

Ordery i odznaczenia

• Order Uśmiechu (1996)
• Order Krzyża Ziemi Maryjnej I klasy (Estonia, 2002)^[43]
• Honorary Companion of Honour Narodowego Orderu Zasługi (Malta, 2002)^[44]

Nagrody i wyróżnienia

• Wiktor 2001 w kategorii „najpopularniejszy polityk”
• Człowiek Roku tygodnika „Wprost”: w 2001 i 2002 (wspólnie z Günterem Verheugenem)^[45]
• Nagroda specjalna Business Centre Club (2011)^[46]
• Super Wektor 25-lecia (2014)^[47]
• Tytuł honorowego obywatela gminy Rychwał (2019)^[48]

Kultura masowa

Był pierwowzorem postaci Ludwika M. w sztuce Macieja Kowalewskiego zatytułowanej Obywatel M., wystawianej w Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy w latach 2002–2004.

• Jerzy Machejek, Andrzej Machejek: Leszek Miller: dogońmy Europę!. Łódź: Hamal Books, 2001.brak strony w książce
• Ludwik Stomma: Leszek Miller. Warszawa: WDK, 2001.brak strony w książce
• Tadeusz Mołdawa: Ludzie władzy 1944–1991. Władze państwowe i polityczne Polski wg stanu na dzień 28 II 1991. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991.brak strony w książce
• Strona sejmowa posła VII kadencji. [dostęp 2012-04-10].