Paprotniki
Paprotniki (Pteridophyta[a]) – historyczny takson w randze gromady (typu), który stosowany był w dawnych systemach klasyfikacyjnych roślin naczyniowych[3]. Paprotniki wyróżnione były w systemach Augusta Wilhelma Eichlera z 1883, Adolfa Englera z 1892, a po raz ostatni wymieniane były jako takson w latach 90. XX wieku (wznawiany podręcznik botaniki Strasburgera z 1991)[4]. Spośród roślin współczesnych do grupy tej zaliczano widłaki, skrzypy, psylotowe i paprocie. Obecnie wiadomo, że grupa ta w takim ujęciu ma charakter parafiletyczny[5][6]. W miejsce dawnych paprotników wyróżnia się odrębne ww. linie rozwojowe roślin, opisywane zwykle w randze gromad, podgromad lub klas[3][7]. Nazwa "paprotniki" stosowana jest często zwyczajowo, a nie taksonomicznie, w podobnym jak niegdyś znaczeniu, w odniesieniu do roślin zarodnikowych, u których pokoleniem dominującym jest sporofit i które osiągnęły podobnie wysoki poziom budowy i rozwoju[8].
 Morfologia nerecznicy samczej | |||
| Systematyka[1] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | paprotniki | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pteridophyta | |||
| Synonimy | |||
| |||
Pozycja filogenetyczna paprotników
Fragment drzewa filogenetycznego obejmujący taksony zaliczane dawniej do paprotników (nazwy wytłuszczone)[5]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cechy wspólne
Przyczyną łączenia w jeden takson różnych linii rozwojowych roślin było podobieństwo ich cyklów rozwojowych. Gametofit jest rośliną samodzielną (zieloną lub żyjącą w symbiozie z grzybami). Rozmnażanie płciowe uzależnione jest od wody – plemniki przepływają z plemni do rodni. Po zapłodnieniu z rodni wyrasta sporofit, który usamodzielnia się i osiąga większe rozmiary od gametofitu. U wszystkich grup zaliczanych do paprotników podobnie przebiega proces wytwarzania zarodników, powstających po mejozie w specjalnych organach zwanych zarodniami[3].
Systematyka
Po wcześniejszym odłączeniu się linii rozwojowej widłaków, a później roślin nasiennych, pozostałe rośliny tworzą linię rozwojową oznaczaną bez rangi systematycznej lub jako gromadę pod nazwą Monilophyta. Poniżej podany jest jej podział systematyczny (taksony monofiletyczne)[5]:
- Klasa: psylotowe Psilotopsida
- Rząd: nasięźrzałowce Ophioglossales
- Rodzina: nasięźrzałowate Ophioglossaceae (incl. Botrychiaceae, Helminthostachyaceae)
- Rząd: psylotowce Psilotales
- Rodzina: psylotowate Psilotaceae (incl. Tmesipteridaceae)
- Rząd: nasięźrzałowce Ophioglossales
- Klasa: skrzypowe Equisetopsida (=Sphenopsida)
- Rząd: skrzypowce Equisetales
- Rodzina: skrzypowate Equisetaceae
- Rząd: skrzypowce Equisetales
- Klasa: strzelichowe Marattiopsida
- Rząd: strzelichowce Marattiales
- Rodzina: strzelichowate Marattiaceae (incl. Angiopteridaceae, Christenseniaceae, Danaeaceae, Kaulfussiaceae)
- Rząd: strzelichowce Marattiales
- Klasa: paprociowe Pteridopsida (=Filicopsida, Polypodiopsida)
- Rząd: długoszowce Osmundales
- Rodzina: długoszowate Osmundaceae
- Rząd: rozpłochowce Hymenophyllales
- Rodzina: rozpłochowate Hymenophyllaceae (incl. Trichomanaceae)
- Rząd: glejcheniowce Gleicheniales
- Rodzina: glejcheniowate Gleicheniaceae (incl. Dicranopteridaceae, Stromatopteridaceae)
- Rodzina: Dipteridaceae (incl. Cheiropleuriaceae)
- Rodzina: Matoniaceae
- Rząd: szparnicowce Schizaeales
- Rodzina: Lygodiaceae
- Rodzina: Anemiaceae (incl. Mohriaceae)
- Rodzina: szparnicowate Schizaeaceae
- Rząd: salwiniowce Salviniales
- Rodzina: marsyliowate Marsileaceae (incl. Pilulariaceae)
- Rodzina: salwiniowate Salviniaceae (incl. Azollaceae)
- Rząd: olbrzymkowce Cyatheales
- Rodzina: Thyrsopteridaceae
- Rodzina: Loxomataceae
- Rodzina: Culcitaceae
- Rodzina: Plagiogyriaceae
- Rodzina: Cibotiaceae
- Rodzina: olbrzymkowate Cyatheaceae (incl. Alsophilaceae, Hymenophyllopsidaceae)
- Rodzina: diksoniowate Dicksoniaceae (incl. Lophosoriaceae)
- Rodzina: Metaxyaceae
- Rząd: paprotkowce Polypodiales
- Rodzina: Lindsaeaceae (incl. Cystodiaceae, Lonchitidaceae)
- Rodzina: Saccolomataceae
- Rodzina: Dennstaedtiaceae (incl. Hypolepidaceae, Monachosoraceae, Pteridiaceae)
- Rodzina: Pteridaceae (incl. Acrostichaceae, Actiniopteridaceae, Adiantaceae, Anopteraceae, Antrophyaceae, Ceratopteridaceae, Cheilanthaceae, Cryptogrammaceae, Hemionitidaceae, Negripteridaceae, Parkeriaceae, Platyzomataceae, Sinopteridaceae, Taenitidaceae, Vittariaceae)
- Rodzina: zanokcicowate Aspleniaceae
- Rodzina: zachylnikowate Thelypteridaceae
- Rodzina: rozrzutkowate Woodsiaceae (incl. Athyriaceae, Cystopteridaceae)
- Rodzina: podrzeniowate Blechnaceae (incl. Stenochlaenaceae)
- Rodzina: Onocleaceae
- Rodzina: nerecznicowate Dryopteridaceae (incl. Aspidiaceae, Bolbitidaceae, Elaphoglossaceae, Hypodematiaceae, Peranemataceae)
- Rodzina: Oleandraceae
- Rodzina: dawaliowate Davalliaceae
- Rodzina: paprotkowate Polypodiaceae (incl. Drynariaceae, Grammitidaceae, Gymnogrammitidaceae, Loxogrammaceae, Platyceriaceae, Pleurisoriopsidaceae)
- Rząd: długoszowce Osmundales