Pierwsza dama Polski

Z pełnieniem roli pierwszej damy nie wiążą się żadne uprawnienia polityczne. Pełni jedynie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne. Między innymi towarzyszy głowie państwa podczas oficjalnych spotkań czy wystąpień. Małżonki prezydentów zarówno w Polsce, Stanach Zjednoczonych Ameryki i innych państwach nie otrzymują wynagrodzenia, choć np. Betty Ford i Rosalynn Carter, które aktywnie udzielały się w różnych programach społecznych, poruszały publicznie kwestię stałej pensji dla pierwszej damy^[1].

Określenie pierwsza dama jest kalką językową z języka angielskiego (first lady)^[2], które w USA pojawia się w II połowie XIX wieku^[1], zaś w polszczyźnie pod koniec XX wieku m.in. w prasie na początku 1989 przy okazji przedstawienia Barbary Bush i jej poprzedniczek^[3] czy w publikacji z 1993 gdzie zwrotem First Lady III Rzeczypospolitej nazwano Danutę Wałęsę^[4].

W odniesieniu do małżonek głów państwa polskiego zwrot pierwsza dama zaczął być stosowany dopiero w III Rzeczypospolitej. W II RP w odniesieniu do małżonki prezydenta używano zwrotu pani prezydentowa lub np. pani Michalina Mościcka^[5]. Taką formę stosowano również wobec małżonek prezydentów innych państw – też i w okresie Polski Ludowej, np. w publikacji Interpress Publishers dotyczącej wizyty prezydenta Nixona w Warszawie są zwroty: president Richard Nixon with Mrs. Nixon, Edward Gierek with Mrs. Gierek^[6]. Jednak współcześnie w publicystyce częstą praktyką jest określanie tym tytułem partnerek przywódców państwa polskiego z lat 1918–1989 (tj. żon: prezydentów^[7], przewodniczących Rady Państwa, a nawet przywódców partii komunistycznej^[8]).

W okresie PRL, z racji braku jednoosobowego urzędu głowy państwa, funkcje reprezentacyjne pełnił Przewodniczący Rady Państwa. Podczas oficjalnych spotkań, gdy wymagała tego sytuacja, towarzyszyła mu małżonka. Było tak np. podczas wizyty prezydentów USA Richarda Nixona w 1972^[9], George’a Busha w 1989 roku^[10], czy też cesarza Iranu Rezy Pahlawi w 1977^[11]. W takich uroczystościach brali również udział I sekretarze PZPR z małżonkami, którzy, podobnie jak w pozostałych państwach komunistycznych, de facto stali na czele państwa. W dniu 1 sierpnia 1975 w Helsinkach przywódcy 35 państw europejskich oraz Kanady i Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej podpisali Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – w imieniu państw komunistycznych podpisy złożyli pierwsi sekretarze partii rządzących (w imieniu PRL Edward Gierek) i w ten sposób uznano de facto najwyższe stanowisko partyjne za odpowiadające głowie państwa^[12][13].

II Rzeczpospolita (1918–1939)

Żona Gabriela Narutowicza, Ewa Narutowicz, zmarła w 1920 roku, czyli 2 lata przed objęciem funkcji prezydenta przez jej męża. W związku z tym Gabriel Narutowicz był wdowcem i jego żony nie należy nazywać pierwszą damą.

Zdjęcie	Małżonka	Małżonek	W latach
Żony naczelnika państwa
	Maria Piłsudska	Józef Piłsudski	1918–1921
	Aleksandra Piłsudska		1921–1922
Żony prezydentów II RP
	Maria Wojciechowska	Stanisław Wojciechowski	1922–1926
	Michalina Mościcka	Ignacy Mościcki	1926–1932
	Maria Mościcka		1933–1939

Władze Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (1939–1990)

Stanisław Ostrowski oraz Edward Bernard Raczyński, pełniący funkcję prezydenta w latach 1972–1979 i 1979–1986, byli wdowcami^[14][15][16].

Zdjęcie	Małżonka	Małżonek	W latach
Żony prezydentów RP na uchodźstwie
	Jadwiga Raczkiewicz	Władysław Raczkiewicz	1939–1947
	Ewelina Zaleska[17]	August Zaleski	1947–1972
	Anna Sabbat	Kazimierz Sabbat	1986–1989
	Karolina Kaczorowska	Ryszard Kaczorowski	1989–1990

Rzeczpospolita Polska (1947–1952) i PRL (1989)

III Rzeczpospolita (od 1989 roku)

Zdjęcie	Małżonka	Małżonek	W latach	Źródło
Żony prezydentów III RP
	Barbara Jaruzelska	Wojciech Jaruzelski	1989–1990	[18]
	Danuta Wałęsa	Lech Wałęsa	1990–1995	[19]
	Jolanta Kwaśniewska	Aleksander Kwaśniewski	1995–2005	[20]
	Maria Kaczyńska	Lech Kaczyński	2005–2010	[21][22]
	Anna Komorowska	Bronisław Komorowski	2010–2015	[23]
	Agata Kornhauser-Duda	Andrzej Duda	od 2015	[24]

• Małżonki i małżonkowie premierów Rzeczypospolitej Polskiej
• Żony władców Polski

• Oficjalny serwis pierwszej damy