Pinakozaur

Pinacosaurus był średniej wielkości ankylozaurem osiągającym około 5 m długości. U osobników dorosłych czaszka była dłuższa niż szersza. Wszystkie znane okazy Pinacosaurus wykazują cechy autapomorficzne występujące również u holotypu, w tym m.in. obecność dużych, przypominających rogi wypukłości nad oczami i co najmniej trzy pary otworów nosowych^[2]. Godefroit i współpracownicy opisali skamieniałość osobnika z czterema otworami^[3], a Hill, Witmer i Norell – z pięcioma^[2]. Jak wszyscy przedstawiciele Ankylosauridae pinakozaur miał na ogonie charakterystyczną kostną maczugę, służącą prawdopodobnie od obrony przed napastnikami^[4]. W 2023 roku odkryto w szczątkach Pinacosaurus skamieniałą krtań, która pozwalała mu wydawać odgłosy podobne do ptaków. Jego skamieniałą krtań jest pierwszą odkrytą z okresu kredy^[5].

Pinacosaurus został początkowo zaklasyfikowany przez Gilmore'a do rodziny nodozaurów (Nodosauridae) – blisko spokrewnionej z Ankylosauridae^[1]. Według przeprowadzonej przez Hilla i współpracowników analizy filogenetycznej Pinacosaurus jest ankylozaurydem bardziej zaawansowanym od Minmi, lecz bazalniejszym od Talarurus i bardziej zaawansowanych Ankylosauridae^[2]. Analiza Matthew Vickaryousa, Teresy Maryańskiej i Davida Weishampela z 2004 roku przyniosła odmienne rezultaty – według niej rodzaj Pinacosaurus stanowi takson parafiletyczny; grupą siostrzaną Pinacosaurus mephistocephalus jest Tianzhenosaurus youngi, a ich grupą zewnętrzną Pinacosaurus grangeri^[6].

Uproszczony kladogram Ankylosauridae według Hilla, Witmera i Norella, 2003^[2]