Sierżant

Równorzędnym wobec sierżanta jest stopień bosmana w Marynarce Wojennej. Do lipca 1948 odpowiednikiem sierżanta w kawalerii był stopień wachmistrza, a do 5 lipca 1994^[2] – stopień ogniomistrza w artylerii.

Obecnie odpowiednikiem stopnia sierżanta w straży pożarnej jest stopień ogniomistrza^[3]. W policji i straży więziennej stopień ten nosi nazwę odpowiednio sierżanta policji i sierżanta służby więziennej, natomiast w Straży Ochrony Kolei – przodownika.

W armiach NATO stopnie sierżanta (ang. sergeant, niem. Feldwebel, fr. sergent, hiszp. sargento) mają oznaczenie kodowe OR-5, OR-6 lub OR-7 (w Wojsku Polskim – OR-5).

W Wojsku Polskim stopień sierżanta wprowadził pierwszy w XVIII w. Jan Henryk Dąbrowski w swoich Legionach we Włoszech. Powtórnie wprowadzony w 1919^[4].

W Siłach Zbrojnych II RP i w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie odpowiednikiem sierżanta były następujące stopnie wojskowe:

• wachmistrz^[5] w jeździe/kawalerii^[6] i żandarmerii, od 1933 – również w taborach^[7];
• ogniomistrz^[5] w artylerii;
• majster wojskowy w kategorii żołnierzy specjalistów służb technicznych od 1924^[8].

W Siłach Zbrojnych PRL należał do grupy podoficerów starszych^[9].

Oznaką sierżanta w Wojsku Polskim, jest tzw. „krokiewka”, czyli rzymska cyfra pięć (inaczej mówiąc – litera „V”). Oznaki w kolorze srebrnym: na naramiennikach i otoku czapki jedna krokiewka; naramiennik obszyty matowosrebrną taśmą^[4].

Podobnie wygląda to oznaczenie w Bundeswehrze, natomiast w innych armiach często oznacza się ten stopień trzema takimi „krokiewkami”, podczas gdy pojedyncza oznacza często żołnierza w stopniu równorzędnym do polskiego starszego szeregowego.

W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919 na naramiennikach kurtki i płaszcza z tasiemki wełnianej karmazynowej szerokości 0,5 cm naszyte w poprzek naramiennika przeciętnie w połowie jego długości trzy paski w odległości 1 cm jeden od drugiego; oprócz tego cały naramiennik oszyty wzdłuż wolnej krawędzi takąż tasiemką^[10]. Oznaki stopnia zmieniano w dwudziestoleciu międzywojennym tak jak pokazują to grafiki^[11].

Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku sierżant nosił na przodzie otoku czapki garnizonowej haftowaną bajorkiem oznakę w kształcie litery „V” skierowaną kątem w dół, o ramionach długości 3,3 cm i szerokości 5 mm.Naramiennik obszyty wokół taśmą szerokości 8 mm z wyjątkiem wszycia przy rękawie; na naramiennikach wewnątrz obszycia – znak w kształcie litery „V” (krokiewka). Rozwarcie ramion krokiewki w kierunku guzika naramiennika – pod kątem 60 st; odległość od wszycia rękawa do wierzchołka krokiewki 2 cm^[12].

W Armii Księstwa Warszawskiego oznaką stopnia był 1 galon złoty^[13].

W Legionach Polskich we Włoszech oznaką stopnia był 1 galon podszyty kolorem wyłogów^[14].

W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia były 3 galony na mankietach i 2 galony na kołnierzu^[14].

• Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze „Książka”, 1919.
• Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Marian Laprus (red.): Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
• Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.
• Andrzej Konstankiewicz: Umundurowanie i uzbrojenie polskiej Straży Granicznej (1928–1939). W: Zdzisław Żygulski, Michał Dziewulski: Studia do dziejów dawnego uzbrojenia i ubioru wojskowego – Cześć XIII. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie i Stowarzyszenie miłośników dawnej broni i barwy, 2011. ISBN 978-83-7581-076-9.