Wanda Zawidzka-Manteuffel

Urodziła się w rodzinie Andrzeja i Cecylii z Gościckich. Ukończyła gimnazjum w Płocku^[1]. W latach 1926–1931 studiowała w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych w pracowniach Miłosza Kotarbińskiego, Karola Tichego, Tadeusza Pruszkowskiego oraz w pracowniach specjalistycznych Edmunda Bartłomiejczyka, Władysława Skoczylasa, Wojciecha Jastrzębowskiego, Lucjana Kintopfa i Romana Schneidera. Dyplom uzyskała w roku 1934. W latach 1935–1937 przebywała na stypendium w Paryżu^[2].

Działalność zawodową rozpoczęła w latach 30. jako ilustratorka książek dla dzieci i artystka od grafiki reklamowej^[3]. Jej dorobek z tego okresu nosi wyraźne wpisuje się w nurt art déco^[3]. W latach 1937–1939 była członkinią Koła Artystów Grafików Reklamowych i Bloku Zawodowych Artystów Plastyków^[2]. W okresie powojennym przynależała do Stowarzyszenia Autorów ZAIKS, grup Spółdzielni Artystów Plastyków „Ład” oraz od 1974 do Stowarzyszenia „Keramos”, którego była współzałożycielką^[2][4].

Od 1946 współpracowała z Biurem Nadzoru Estetyki Produkcji, nawiązywała kontakty z zakładami przemysłowymi^[2], prowadziła kursy metodą Antoniego Buszka dla pracownic Zakładów Fajansu we Włocławku^[5]. W 1946 nawiązała również kontakty z hutą szkła w Polanicy-Zdroju, gdzie realizowała swoją twórczość unikatową, a także nadzorowała realizacje projektów innych artystów, między innymi Jana Kurzątkowskiego^[6][7]; później swoją twórczość w dziedzinie szkła realizowała również w Hucie Szkła Gospodarczego „Sudety” w Szczytnej^[8]. Jej pierwsze projekty ze szkła to liczne zestawy funkcjonalne (szklanki, kieliszki, karafki) ze szkła zielonego lub bezbarwnego, niekiedy zdobionego nakładkami lub nitkami bądź pasmami barwionego szkła^[9].

Lata 50. były najbardziej aktywnym okresem w jej twórczości^[10]. Na początku dekady była projektantką Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, dla którego projektowała szkło, ceramikę i tkaniny drukowane^[4]. W latach 1950–1955, we współpracy z Haliną Jastrzębowską-Sigmund i Henrykiem Gaczyńskim, projektowała żyrandole przeznaczone do Pałacu Kultury i Nauki (realizowane w Hucie Szkła Kryształowego „Julia” w Szklarskiej Porębie) oraz te wiszące obecnie w Teatrze Wielkim w Warszawie^[11][2]. W tym samym okresie realizowała swoją ceramikę w Zakładach Fajansu we Włocławku, następnie we własnej pracowni w Warszawie^[4]. Dla „Ładu” projektowała tkaniny żakardowe^[12][4]. Były to tkaniny o silnie zrytmizowanej kompozycji i powściągliwej ornamentyce, reprezentujące stylistykę art déco; jedna z nich przyniosła artystce w 1957 pierwszą nagrodę na XI Triennale Sztuk Dekoracyjnych w Mediolanie^[12][4]. W 1959 r. została członkiem Komisji Selekcyjnej Przemysłu Szklarskiego^[2].

Od połowy lat 60. skupiła się na szkle^[10]. W latach 1964–1979 projektowała dla Huty Szkła Gospodarczego „Irena” w Inowrocławiu jako kierowniczka ośrodka wzornictwa^[2]. Projektowała delikatne naczynia, a także szlify do kryształów, w których powracała do stylistyki art déco, konstruowane z układów linii prostych^[8][10]. Z czasem również w Inowrocławiu zaczęła realizować swoją twórczość unikatową w dziedzinie szkła^[8]. Były to drobne naczynia kuliste lub owalne, opływowe, cechujące się lekką asymetrią, zdobione nakładkami i zatopionymi w masie szklanej tlenkami metali; budzące skojarzenia ze szkłami doby secesji^[8][10].

Jej małżonkiem był artysta grafik Edward Antoni Manteuffel-Szoege, którego poślubiła w 1939, zamordowany w 1940 przez NKWD^[13] [4].

Zmarła 4 maja 1994 w Warszawie. Pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 68-2-14)^[14].

W okresie od czerwca do sierpnia 1994 odbyła się w Królikarni w Warszawie wystawa pośmiertna twórczości Wandy Zawidzkiej-Manteuffel^[10]. Prace artystki znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Narodowego we Wrocławiu^[2].

• 1951 – I nagroda w konkursie IWP za zestaw szkła prasowanego^[4]
• 1952 – nagroda w dziale szkła na I Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej w Warszawie
• 1956 – nagroda na wystawie Ładu XXX w Warszawie
• 1957 – złoty medal na XI Triennale Sztuk Dekoracyjnych w Mediolanie za tkaninę żakardową z ekspozycji „Ładu”^[4]

Wystawy indywidualne^[b]

• 1963 – wystawa w Kordegardzie w Warszawie
• 1965 – wystawa w Kordegardzie
• 1994 – Wanda Zawidzka-Manteuffel. Szkło, ceramika, tkanina, grafika, Warszawa^[2]

Wystawy zbiorowe^[c]

• 1947–1948 – Wystawa Przemysłu Artystycznego w Warszawie
• 1952 – I Ogólnopolska Wystawa Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej w Warszawie
• 1954 – I Ogólnopolska Wystawa Ceramiki i Szkła Artystycznego we Wrocławiu
• 1956 – wystawa „Ład” XXX w Warszawie
• 1957 – II Ogólnopolska Wystawa Architektury Wnętrz w Warszawie^[2]
• 1962–1963 – Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt^[2]
• 1963 – Wystawa ceramiki artystycznej Henryka Garczyńskiego, Marii Gralewskiej, Marty Podolskiej-Koch, Marii Wolskiej-Berezowskiej, Wandy Zawidzkiej-Manteuffel, Warszawa^[2]
• 1963 – Polskie współczesne szkło artystyczne, Kraków^[2]
• 1964 – Wystawa Ogólnopolska Tkaniny, Ceramiki i Szkła w Warszawie
• 1967 – 40 lat „Ładu”, Warszawa
• 1969 – Ceramika i szkło. Polska sztuka użytkowa w 25-lecie PRL, Wrocław
• 1969 – Wzornictwo w Przemyśle Szklarskim i Ceramicznym, Warszawa
• 1972 – Künstlerisches Glas aus der VR Polen, Berlin
• 1974 – Ogólnopolska Wystawa Szkła Artystycznego i Użytkowego w Katowicach
• 1987–1988 – Polskie szkło współczesne w Warszawie

• Polskie szkło współczesne. Hanna Chwierut-Jasicka, Stanisław Trzeszczkowski (komisarze). Warszawa: Muzeum Narodowe: Instytut Wzornictwa Przemysłowego.
• Paweł Banaś: Polskie współczesne szkło artystyczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1982. ISBN 83-04-00761-4.
• Paweł Banaś: Współczesne polskie szkło i ceramika. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1990. ISBN 83-213-3244-7.
• Danuta Biernacka-Pruszkowska. Wspomnienie o Wandzie Zawidzkiej-Manteuffel (1906–1994). „Szkło i Ceramika”. nr 4, 2004. ISSN 0039-8144. 
• Irena Huml: Zawidzka-Manteuffel Wanda. W: Irena Huml: Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003. ISBN 83-85938-08-7.
• Maria Jeżewska, Bogdan Górecki: Ceramika i szkło polskie XX wieku: katalog zbiorów. Mariusz Hermansdorfer (red.). Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2004. ISBN 83-86766-87-5.
• Manteuffel Edward, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2018-06-16] .
• Słownik projektantów polskich, Instytut Wzornictwa Przemysłowego – Zawidzka-Manteuffel Wanda