Wiązowna (gmina)

Według danych z roku 2002^[4] gmina Wiązowna ma obszar 102,12 km², w tym:

• użytki rolne: 57%
• użytki leśne: 30%

Gmina stanowi 16,6% powierzchni powiatu.

Gmina Wiązowna została podzielona na 30 jednostek pomocniczych gminy (stan na 2019 rok) – 26 sołectw i 4 osiedla^[2].

Sołectwa

Osiedla

Dane z 30 czerwca 2004^[5] i z 31 grudnia 2012^[6]:

• Piramida wieku mieszkańców gminy Wiązowna w 2014 roku^[7].

Gmina Wiązowna powstała 13 stycznia 1867 roku w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu nowomińskiego w guberni warszawskiej^[8][9][10].

W połowie 1870 roku do gminy Wiązowna włączono zniesioną gminę Duchnów (Brzeziny, Duchnów, Dziechciniec, Kąck, Konik Stary, Malcanów, Pęclin, Wielgolas Brzeziński, Wielgolas Duchnowski i Żanęcin)^[11][12][13].

16 marca 1916, w związku z reorganizacją administracyjną terenów Królestwa Polskiego pod okupacją niemiecką podczas I wojny światowej, gminę Wiązowna wyłączono z powiatu mińskiego i włączono do powiatu warszawskiego. Równocześnie z gminy Glinianka w powiecie mińskim wyłączono miejscowości Jabłonna, Kopki, Strachocin, Świerk i Wólka Mlądzka, włączając je także do powiatu warszawskiego, gdzie zostały przyłączone do gminy Wiązowna^[14].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości gmina Wiązowna zachowała przynależność do powiatu warszawskiego w woj. warszawskim, i z nim były spisywana, mimo że okupacyjna zmiana powiatowa tych jednostek nie została nigdy sformalizowana przez odrodzone państwo polskie^[15]. Doszło do tego dopiero 14 lipca 1924, kiedy to ich przynależność do powiatu warszawskiego została uregulowana^[16]. W okresie międzywojennym gmina Wiązowna przynależała do województwa warszawskiego.

1 stycznia 1925 z gminy Wiązowna wyłączono Michalin i Jarosław, które weszły w skład nowo utworzonej gminy Falenica Letnisko^[17].

1 kwietnia 1930 z gminy Wiązowna wyłączono następujace miejscowości, włączając je do gminy Okuniew w tymże powiecie^[18]:

• Cisie,
• Desna,
• Długa Kościelna,
• Gęślin,
• Grabina,
• Halinów,
• Hipolitów,
• Józefin,
• Kazimierów,
• Klin pod Okuniewem (kol.)
• Konik Nowy,
• Konik Stary,
• Królewskie Bagno,
• Krzewina,
• Nowiny,
• Skruda (folw.),
• Zastawie,
• Ziemia za Koleją (kol.),
• Ziemia pod Józefinem (kol.)
• Żwirówka.

1 października 1932 z gminy Wiązowna wyłączono folwark Natalin Z., kolonię Ewin oraz osadę tabelową Nr. 10 wsi Jabłonna, włączając je do miasta Otwocka w tymże powiecie^[19].

20 października 1933 gminę Wiązowna podzielono na 26 gromad (podano skład gromad)^[20]:

• Aleksandrów – Aleksandrów (w.), Aleksandrów (kol.), Różanka (kol.) i Różyce (kol.),
• Boryszew – Boryszew (w.), Boryszew (kol.), Oresto (kol.) i Stefanówka (kol.),
• Brzeziny – Dobra Stefanów (f.) i Renin (f.),
• Duchnów – Duchnów (w.), Duchnów (f.), Duchów (kol.), Dziechciniec Duch. (kol.), Golica (w.) i Wysokiny (kol.),
• Dziechciniec – Dziechciniec (w.), Dziechciniec (f.) i Dziechciniec (kol.),
• Emów – Emów (w.),
• Góraszka – Góraszka (w.) i Góraszka (kol.),
• Izabela – Izabela (w.), Izabela (kol.), Izabela (f.), Bernatówka (kol.) i Bombartówka (kol.),
• Jabłonna – Jabłonna (w.),
• Kąck – Kąck (w.) i Kąck (f.),
• Kopki – Kopki (w.),
• Majdan – Majdan (w.), Majdan (f.), Majdanek (f.), Domanówka (w.), Zamajdan-Olszyny (f.), Kośno (f.), Zagórze Dwór (f.), Wyraj (kol.), Wille Zagórskie (kol.), Willa Dworek (kol.), Pensjonat Zagórze (kol.) i Ziemia Pawlakowska (kol.),
• Malcanów – Malcanów (w.),
• Michałówek – Michałówek (w.), Michałówek (kol.) i Jakubówek (kol.),
• Mlądz – Mlądz (w.), Topolin (kol.), Kilińskie (kol.), Teklin (kol.), Prima (kol.), Moje Złotko (kol.), Torczynek (kol.), Ziemin (kol.), Kochowo (kol.), Longinówka (kol.) i Sokół (kol.),
• Pęclin – Pęclin (w.),
• Rycice – Rycice (w.), Białek (w.), Willa Leśna (kol.) i Milanówek (kol.),
• Świerk – Świerk (w.),
• Wiązowna (Gminna) – Mieczysławów A (f.), Mieczysławów C (f.), Wiązowna B (kol.), Mieczysławów B (kol.), Wesołówka (kol.) i Wiązowna C (w.),
• Wiązowna Kościelna – Wiązowna (w.), Wiązowna Kościelna (w.), Annopol (w.), Brzezinki A (kol.), Brzezinki (kol.), Gródek (f.), Płachta (kol.), Piekło (kol.), Wisznica (kol.) i Goła Łąka (kol.),
• Wielgolas Brzeziński – Wielgolas Brzeziński (w.) i Olszowa (f.),
• Wielgolas Duchnowski – Wielgolas Duchnowski (w.),
• Wólka Mlądzka – Wólka Mlądzka (w.), Szczepanów (kol.), Jakubówek (kol.) i Teresin (kol.),
• Zakręt – Zakręt (w.), Zakręt (kol.), Chabrówka (kol.), Janówek (w.) i Zakręt (kol., II),
• Zamlądz – Zamlądz-Żabianka (kol.), Chaskielówka-Frymet (kol.), Konstantynów (kol.) i Konstantynów (f.),
• Żanęcin – Żanęcin (w.), Dziechciniec Żanęcin (kol.), Rycin Żanęcin (kol.), Rudka Szymanówka (kol.), Rudka Młynarska (kol.) i Rudka Karczemna (kol.).

1 kwietnia 1939 z gminy Wiązowna wyłączono gromady Zamlądz i Rycice oraz częściowo Aleksandrów i Emów, właczając je do gminy Falenica Letnisko^[21].

Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną.

15 maja 1951 do gminy Wiązowna włączono gromadę Pohulanka ze zniesionej gminy Wawer w tymże powiecie^[22].

1 lipca 1952 z gminy Wiązowna wyłączono:

• gromady Brzeziny, Wielgolas Brzeziński i Wielgolas Duchnowski, które weszły w skład nowo utworzonej – de iure – gminy Halinów^[23] (przekształconej de facto w dzielnicę Halinów^[24]);

• gromadę Pohulanka, która weszła w skład nowo utworzonej – de iure – gminy Wesoła^[23] (przekształconej de facto w dzielnicę Wesoła^[24]);

• osiedle Teklin z gromady Mlądz, które włączono do miasta Otwock^[25].

Po zmianach tych (1 lipca 1952), w następstwie likwidacji powiatu warszawskiego, gminę Wiązowna przeniesiono do nowo utworzonego powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock, gdzie została przekształcona w jedną z jego ośmiu jednostek składowych – dzielnicę Wiązowna^[24].

Dzielnica Wiązowna przetrwała do końca 1957 roku, czyli do chwili zniesienia powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock, przekształcając go w zwyczajny powiat otwocki^[26]. 1 stycznia 1958, już w nowo utworzonym powiecie otwockim, przekształcono ją w gromadę Wiązowna^[27], jednak bez byłych (sprzed 1952) gromad Jabłonna, Mlądz, Świerk i Wólka Mlądzka, które włączono do awansującego do miana powiatu grodzkiego Otwocka^[28].

Gromada Wiązowna przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy gminnej^[29]. 1 stycznia 1973 w powiecie otwockim reaktywowano zniesioną w połowie 1952 roku gminę Wiązowna^[30].

1 stycznia 1992 z gminy Wiązowna wyłączono wieś Aleksandrów (971,41 ha), włączając ją do Warszawy^[31].

1 stycznia 2014 zniesiono wieś Wiązowna Kościelna, włączając ją (wraz z jej częściami Annopol, Piekło, Płachta i Zdroja) do wsi Wiązowna^[32].

W 2019 roku gmina dostała nagrodę Teraz Polska w kategorii Gmina^[33].

W gminie funkcjonują 3 jednostki ochotniczej straży pożarnej. Są to:

• OSP w Gliniance,
• OSP w Malcanowie,
• OSP w Wiązownie.

• Powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock
• Park Zamajdan-Olszyny

• Forum Gminy Wiązowna
• Niezależny serwis informacyjny o Gminie Wiązowna. wiazowna.info.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-28)].
• Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wiązowna na lata 2007 – 2013 (wiele informacji i mapki)