Wesoła (Warszawa)
Wesoła – dzielnica Warszawy. W latach 1969–2002 samodzielne miasto[3].
Dzielnica Warszawy | |||||
Wesoła, rondo Emanuela Bułhaka na skrzyżowaniu ul. 1 Praskiego Pułku i ul. Niemcewicza | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Miasto | |||||
Prawa miejskie | 1969–2002 | ||||
W granicach Warszawy | 2002 | ||||
SIMC | 0921728[1] | ||||
Burmistrz | Marian Mahor | ||||
Powierzchnia | 22,94 (1.01.2023)[2] km² | ||||
Populacja • liczba ludności |
| ||||
• gęstość | 1154 (1.01.2023)[2] os./km² | ||||
Strefa numeracyjna | 22 | ||||
Kod pocztowy | 05-075, 05-077 | ||||
Tablice rejestracyjne | WX...YA-YZ (bez B, D, I, O), WX...XA | ||||
Plan Wesołej | |||||
Położenie na mapie Warszawy | |||||
Strona internetowa |
Historia przedwojenna
Tereny pierwotnej miejscowości Wesoła obejmowały obszar współczesnego osiedla Wesoła-Centrum, należący ok. 500 lat temu do dóbr wsi Długa, a w XVII w. – do gminy Okuniew, a także tereny osiedla Plac Wojska Polskiego, należące jeszcze w XIX wieku do folwarku Wola Grzybowska w dobrach Okuniew.
Początki Wesołej
Początki osadnictwa na tym obszarze są związane z budową Kolei Terespolskiej. Powstała wówczas platforma przeładunkowa dla wojska rosyjskiego, która z czasem stała się przystankiem kolejowym. Wokół niego powstawały domy urzędników, kolejarzy, tramwajarzy, a także letnisko. Do I wojny światowej przy starej drodze stanisławowskiej istniał duży kompleks koszar dla potrzeb wojsk rosyjskich.
W 1918 r. miejscowość przybrała nazwę Wesoła. Koszary początkowo przekształcono w zaplecze poligonowe. Dalszy rozwój wiązał się ściśle z Warszawą. Według danych z 1931 r. w Wesołej było 70 budynków mieszkalnych. Pod koniec lat trzydziestych nastąpił burzliwy rozwój budownictwa willowego, czemu sprzyjały klimat i walory krajobrazowe Wesołej. W maju 1939 przeniesiono z Torunia 2 Dywizjon Pomiarów Artylerii, dla którego wybudowano sztab, budynek orkiestry i WAK-u, a także trzy budynki mieszkalne.
Miejscowości pierwotnie odrębne
Wola Grzybowska
Początkowo folwark i osada należąca do gminy Okuniew. Legenda o pochodzeniu nazwy głosi, iż jej właścicielem był starosta warszawski – Grzybowski. Co najmniej od początku XX wieku własność księcia Emanuela Bułhaka. Według spisu z 1931 r. na terenie Woli Grzybowskiej były 52 domy. W czasach II wojny światowej poważnie zniszczona.
Groszówka
Nazwa Groszówka pochodzi od niskiej ceny ziemi – 20 kopiejek (popularnie 1 grosz) za łokieć gruntu. Piaszczyste gęsto zalesione pagórki utrudniały rozwój osadnictwa na tym terenie, ale dzięki temu współcześnie większość ulic przypomina leśne aleje, a całość – park.
Grzybowa i Zielona
Grzybowa w XVII w. była niewielką osadą, której rozwój warunkował trakt z Grochowa do Stanisławowa, przy którym stała karczma o nazwie Zielona. W spisach z 1827 r. Grzybowa miała zaledwie trzy domy i dwunastu mieszkańców. Natomiast wokół karczmy zaczynała rozwijać się osada Zielona.
W 1895 r. Zielona była wsią w powiecie warszawskim, w gminie Okuniew, o powierzchni 245 mórg z 68 mieszkańcami. W 1795 r. Austriacy wystawili tu komorę celną. Był to murowany, klasycystyczny budynek, zburzony przez Niemców w 1944 r. Grzybowa i Zielona od lat 30. z biednych osad przekształciły się w pokaźne osady letniskowe, wchodzące w skład gminy Wawer, położone wśród lasów między dwiema wydmami parabolicznymi. Na jednej z nich znajduje się „Kamień Piłsudskiego”, upamiętniający ćwiczenia polowe Polskiej Organizacji Wojskowej 29 kwietnia 1917, w których uczestniczył brygadier Józef Piłsudski.
Stara Miłosna
Stara Miłosna jest najwcześniej zasiedloną częścią Wesołej, której udokumentowana historia sięga XIV w. Była to wieś szlachecka. Najstarszy zapis nazwy ma postać Milosina, późniejsze: Miłośnia, Miłośna, aż po znaną ze współczesności Miłosnę (także: Miłosną[4]). Przez Miłosnę wiódł trakt, którym przeganiano stada bydła, a także wożono zaopatrzenie dla Warszawy. Przy trasie istniały liczne karczmy oraz domy pocztowe (zajazdy). W I połowie XIX w. właścicielem dużej części ziem Miłosny był książę Ksawery Drucki Lubecki, ówczesny minister skarbu, który miał tu pałacyk letni, zniszczony w trakcie bitwy o Olszynkę Grochowską.
Następnie dobra Miłosny przeszły w ręce Rychłowskich, a na przełomie XIX i XX w. uległy parcelacji. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego z 1885 podano: na dobra Miłosny składały się folwarki: Miłosna, Borków, Kaczydół i Żurawka, nomenklatury: Pohulanka, Janówek i Zakręt oraz osada Zakręt. Ponadto Miłosna posiada stacyą drogi żelaznej warszawsko-terespolskiej, a w odległości 17 wiorst od Warszawy jest była stacya pocztowa przy drodze bitej[5].
Podczas I wojny światowej w 1915 r. wojska niemieckie przejęły rosyjską linię obrony, przebiegającą przez pasmo wydm Starej Miłosny, tworząc linię obronną zwaną Brückenkopf Warschau (Przedmoście Warszawy). W latach międzywojennych Stara Miłosna staje się prosperującą miejscowością letniskową z uzdrowiskiem borowinowym dla dzieci Nasza Chata i lotniskiem szybowcowym.
Historia współczesna
Podczas II wojny światowej Wesoła była ośrodkiem działalności konspiracyjnej. Organizatorem walki podziemnej i założycielem Piątej Kompanii Armii Krajowej Rejonu (pułku) „Dęby” w Wesołej był por. Stefan Berent – pseudonim „Steb”. Piąta kompania składała się z trzech plutonów, z których pierwszy obejmował teren Wesołej, Groszówki, Grzybowej, Zielonej oraz Szkopówkę, drugi działał na obszarze Woli Grzybowskiej, Sulejówka i Żurawki, natomiast trzeci – obejmował Starą Miłosnę, Żwir i Zakręt. W 1944 Piąta Kompania liczyła ok. 100 żołnierzy. W lipcu 1944 w związku z przygotowywaniem Niemców do obrony wysiedlono ludność i zaminowano teren. Wiele osób trafiło do Rembertowa, a także do obozu w Pruszkowie. Przez 6 tygodni przebiegał tu odcinek frontu niemiecko-sowieckiego, skutkując znacznymi zniszczeniami.
Ze względu na duże zniszczenia w Warszawie, po wojnie przesiedlono na teren Wesołej ponad tysiąc mieszkańców stolicy. W czerwcu 1946 do koszar przeniesiono Szkołę Oficerów Informacji w związku z czym obiekt został objęty ścisłą tajemnicą.
Gmina Wesoła i dzielnica Wesoła
W 1952 utworzono gminę Wesoła, wchodzącą w skład powiatu warszawskiego. Tworzyły ją wyłączone z dotychczasowej gminy Sulejówek gromady: Miłosna Stara, Szkopówka, Wesoła i Zielona Grzybowska, oraz gromada Pohulanka z gminy Wiązowna[6]. Ostatecznie jednak powiat warszawski jeszcze tego samego dnia zniesiono, a w miejsce gminy powołano dzielnicę Wesoła, jako jedną z tzw. dzielnic powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock[7]. Na jej obszar złożyły się następujące obszary[7]:
- gromad Groszówka, Miłosna Stara, Szkopówka, Wesoła i Zielona Grzybowska z gminy Sulejówek w powiecie warszawskim (przekształconej równocześnie w dzielnicę Sulejówek)[7];
- gromady Pohulanka z gminy Wiązowna w powiecie warszawskim (przekształconej równocześnie w dzielnicę Wiązowna)[7].
Ponieważ powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock nie był zaliczany do powiatów ziemskich lecz do miejskich (grodzkich), jego dzielnice były jednostkami miejskimi[8]. Dlatego też, kiedy jesienią 1954 w związku z reformą reorganizującą administrację wiejską na obszarze całego kraju zniesiono gminy zastępując je przez gromady[9], dzielnice powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock nie uległy zmianom[10]. Dzielnica istniała do 1957, kiedy została zniesiona wraz z zastąpieniem w 1958 r. powiatu miejsko-uzdrowiskowego zwykłym powiatem otwockim[11][12].
Osiedle Wesoła
1 stycznia 1958 Wesołej nadano status osiedla, przez co nie stała się ponownie gromadą, przy czym w skład osiedla nie weszła miejscowość Szkopówka, którą włączono do nowo utworzonego osiedla Sulejówek[12]. Koszary przejął 1 Pułk Piechoty 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Na terenie jednostki wybudowano wiele bloków, szkołę podstawową, amfiteatr, ogród działkowy „Zachęta”, pawilon handlowy, Klub „Kościuszkowiec”.
Miasto Wesoła
1 stycznia 1969 z obszaru osiedla Wesoła utworzone zostało miasto Wesoła w województwie warszawskim[3]. W 1971 r. liczyło ono 8367 mieszkańców i obejmowało obszar 23 km².
Od końca lat 80. nastąpiła intensywna rozbudowa osiedla Stara Miłosna, gdzie notowany był przyrost mieszkańców. Powstała zabudowa wielorodzinna oraz jednorodzinna (przed przemianami ustrojowymi nazwa osiedla miała brzmieć Osiedle 50-lecia PRL). Powstające kolejne domy jednorodzinne zaczęły wkraczać w granice Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Na osiedlu powołano Stowarzyszenie Sąsiedzkie Stara Miłosna, biorące udział m.in. w wyborach samorządowych.
1 stycznia 1999 w związku z reformą administracyjną znalazła się w powiecie mińskim w województwie mazowieckim, a 1 stycznia 2002 została przeniesiona do powiatu warszawskiego w tymże województwie.
Warszawa-Wesoła
27 października 2002 r. miasto weszło w skład Warszawy i stało się jedną z jej 18 dzielnic, w następstwie wcześniejszego referendum, w którym większość mieszkańców Wesołej tak zadecydowała[13]. W głosowaniu brało udział ok. 25% mieszkańców Wesołej, z czego ponad 70% zagłosowało za przyłączeniem Wesołej do Warszawy. Od momentu wcielenia Wesołej do Warszawy (2002) postępowała budowa infrastruktury (dróg i kanalizacji), a także sukcesywnie rozwijał się transport publiczny.
Odrębności Wesołej jako dzielnicy Warszawy
Po przyłączeniu Wesołej do Warszawy podjęto precedensową decyzję o pozostawieniu bez zmian ponad 260 (z ok. 300 ogółem) dublujących się nazw ulic i placów[14]. Wcześniej w takich przypadkach nazwy na włączanych terenach zmieniano, jeżeli powtarzały one nazwy już istniejące w Warszawie. W Wesołej funkcjonują one równolegle z takimi samymi nazwami w innych częściach stolicy, a rozróżnianie podwójnych lokalizacji w tej dzielnicy odbywa się poprzez częste posługiwanie się w adresach nazwą „Warszawa-Wesoła”, a także poprzez kod pocztowy[14], jako że jest to jedyna dzielnica, która nie przynależy do przydzielonych pierwotnie Warszawie stref kodowych w zakresie od „00” do „04”, o kodach pocztowych zróżnicowanych dla poszczególnych ulic, a zamiast tego pozostaje objęta zaledwie dwoma kodami (05-075 oraz 05-077), należącymi do strefy kodowej „05”, pierwotnie obejmującej co do zasady miejscowości podwarszawskie[15]. Ponadto Wesoła jako jedyna dzielnica m.st. Warszawy pozostaje poza obszarem Garnizonu Warszawa, zamiast tego stanowiąc siedzibę osobnego Garnizonu Wesoła[16], a także jest jedyną dzielnicą miasta, na obszarze której operatorem systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej nie jest Stoen Operator, lecz PGE Dystrybucja SA — Oddział Warszawa-Teren[17].
Rada dzielnicy
Ugrupowanie | Kadencja 2002–2006[18] | Kadencja 2006–2010[19] | Kadencja 2010–2014[20] | Kadencja 2014–2018[21] | Kadencja 2018–2024[22] |
---|---|---|---|---|---|
Sojusz Lewicy Demokratycznej | 3 (SLD-UP) | – | – | – | – |
Razem Polsce | 1 | – | – | – | – |
Wesoła Razem | 3 | 2 | – | – | – |
Wesoła 2002/2006/2010/2014 | 6 | 1 | 2 | 3 | – |
Wesoła -Samorządna Dzielnica | 2 | – | – | – | – |
Prawo i Sprawiedliwość | – | 3 | 3 | 7 | 5 |
Platforma Obywatelska | – | 5 | 6 | 9 | 8 |
Stowarzyszenie Sąsiedzkie Stara Miłosna „Sąsiedzi dla Miłosnej” | – | 3 | – | 2 | – |
Stara Miłosna | – | 1 | – | – | – |
Stowarzyszenie Sąsiedzkie Razem | – | – | 3 | – | – |
Nasz Dom – Stara Miłosna | – | – | 1 | – | – |
Tak Wesoła | – | – | – | – | 4 |
Sąsiedzi dla Wesołej | – | – | – | – | 4 |
Zabytki
- Kościół parafialny Opatrzności Bożej – kościół rzymskokatolicki ufundowany w latach 30. XX wieku przez właściciela okolicznych dóbr Emanuela Bułhaka. W latach 70. XX wieku wnętrze kościoła zostało przebudowane i ozdobione polichromiami i drogą krzyżową autorstwa Jerzego Nowosielskiego[23].
- Kościół parafialny św. Antoniego Padewskiego w Starej Miłośnie – świątynia zbudowana z drewna w stylu zakopiańskim. Wybudowana po I wojnie światowej w Rokitnie pod Błoniem. W 1948 budynek został przeniesiony na obecne miejsce. W 2006 r. wnętrze kościoła uległo zniszczeniu przez pożar. Podczas remontu zostało odtworzone.
Sąsiednie dzielnice Warszawy lub gminy
- Na północy: gmina miejska Zielonka
- Na południu: gmina Wiązowna
- Na zachodzie: dzielnice Warszawy Rembertów i Wawer
- Na wschodzie: gmina miejska Sulejówek
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona urzędu dzielnicy Wesoła
- Miłosna (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 440 .
- Zielona 1 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 596 .
- Grzybowo 1 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 895 .
- Wola (146) Grzybowa al. Grzybowska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 783 .