Xanthopan morgani
Xanthopan morgani – gatunek motyla nocnego z rodziny zawisakowatych, występujący w południowo-wschodniej Afryce (Zimbabwe, Malawi) i na Madagaskarze. Należy do monotypowego rodzaju Xanthopan. Niewiele wiadomo o biologii tego dużego owada, poza tym, że imagines odżywiają się nektarem storczyków Angraecum sesquipedale, a gąsienice prawdopodobnie żywią się liśćmi Uvaria. Został opisany przez Francisa Walkera w 1856 jako Macrosila morgani.
| Xanthopan morgani | |
| (F. Walker, 1856) | |
 Okaz Xanthopan morgani z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | Sphingini |
| Rodzaj | Xanthopan |
| Gatunek | Xanthopan morgani |
W styczniu 1862 badający zjawisko owadopylności u storczyków, Charles Darwin otrzymał od Jamesa Batemana przesyłkę zawierającą zbiór okazów storczyków, wśród których były okazałe kwiaty Angraecum sesquipedale z Madagaskaru[2]. W kolejnym liście od syna Jamesa, Roberta Batemana, znajdowała się lista nazw przesłanych roślin[3]. W tym samym miesiącu Darwin pisał do Josepha Hookera: „Właśnie otrzymałem przesyłkę od p. Batemana z zaskakującą Angræcum sesquipedalia mającą nektarium długie na stopę – Dobry Boże, cóż za owad może z niego ssać [?]”[4]. Ostroga tego gatunku osiąga 20–35 cm długości; epitet gatunkowy „sesquipedale” oznacza „półtorej stopy”.
Na podstawie swoich obserwacji i doświadczeń, Darwin w swojej książce z 1862 Fertilisation of Orchids wysunął przypuszczenie, że musi istnieć nieodkryty jeszcze gatunek ćmy, którego trąbka może sięgnąć do dna ostrogi. Przy pobieraniu nektaru głowa ćmy zbierałaby pyłek i przenosiła na kolejny kwiat[5].
W 1903 Walter Rothschild i Karl Jordan opisali podgatunek Xanthopan morgani, posiadający szczególnie długą trąbkę ssącą (30 cm), zdolną sięgnąć do nektaru storczyka[6]. Nazwano go Xanthopan morganii praedicta, by wskazać fakt, że jego istnienie zostało przewidziane[7].