ژوؤ راجٹبر
ژوؤ راج ٹبر ( چینی : 周朝 , ژوؤ چاؤ ؛ پنائن انگریزی : Zhou dynasty ) پرانے چین وچّ 1046 ق م توں 256 ق م تکّ راج کرن والا اک شاہی خاندان سی ۔ حالانکہ ژوؤ راج خاندان دا راج چین دے کسے وی ہور شاہی خاندان نالوں لمبے عرصے لئی چلیا ، حقیقت وچّ ژوؤ راج ٹبر دے شاہی پروار نے ، جسدا خاندانی نام جی ( 姬 , Ji ) سی ، چین اتے آپ راج صرف 771 ق م تکّ کیتا ۔ ژوؤ راج ٹبر دے اس 1046 توں 771 ق م دے ویلےنوں ، جدوں جی پروار دا چین اتے نجی قابو سی ، لہندا ژوؤ راجٹبر ویلہ کیہا جاندا ہے ۔ 771 ق م دے بعد دے ویلے نوںچڑھدا ژوؤ راجٹبر ویلہ کیہا جاندا ہے ۔[۱]
ژوؤ ویلے وچّ ہی چین وچّ لوہے دا استعمال شروع ہویا اتے چین لوہا ویلہ وچّ داخل ہویا ، حالانکہ کانسی ویلہ توں چین وچّ چل رہی کانسی دی کاریگری ژوؤ ویلے وچّ پرم اچائیاں اتے سی ۔[۲] ژوؤ راجٹبر دے ہی زمانے وچّ چین دی پرانی چترلپی نوں ترقی دے کے اک نواں روپ دتا گیا ۔ ایہہ چڑھدے ژوؤ راج ویلے دے اس حصے وچّ ہویا جنوں جھگڑدے راجاں دا ویلہ کیہا جاندا ہے ۔ ژوؤ راجٹبر توں پہلاں شانگ راجٹبر دا چینی رہتل اتے راج سی اتے اسدے پتن دے بعد چین وچّ چن راجٹبر حکومت وچّ آیا ۔
ژوؤ ویلے دے تنّ حصے
ژوؤ ویلے نوں تنّ حصےآں وچّ ونڈیا جاندا ہے -
- لہندا ژوؤ راج ویلہ - اسوچّ ژوؤ سلطنت دی نیہہ رکھی گئی ۔ ژوؤ خاندان نے شانگ راجٹبر نوں ہارا تاں دتا ، لیکن انھے وڈے راج نوں چلاؤن دی اہلیت ایہناں وچّ نہیں سی ۔ پہلاں ژوؤ مہاراج وو نے اس مشکل دا حلّ کڈھنے دے لئی ، چنگژوؤ شہر نوں راجگڑھ بنایا اتے اتھے آپ آکے بیٹھ گیا ۔ باقی راج اس نے اپنے بھرا -بندھوان دی اگوائی وچّ جاگیراں وچّ ونڈ دتا ۔ ہر ریاست دی وکھ راجدھانی سی اتے اوہ سبھ مکھ سادشاہ دے تحت سن ۔ سماں دے نال حکومت دی وجہ توں اس خاندانی اتے دوستی دے رشتےآں وچّ تناؤ آ گیا اتے 771 وچّ مرکزی سرکار ختم ہو گئی اتے ہر ریاست وکھ روپ نال چلن لگی ۔ اس نویں ویلے نوں چڑھدا ژوؤ ویلہ کہندے ہن ، جسدے آپ دو حصے کیتے جاندے نیں ۔
- بہار تے خزاں ویلہ - ایہہ چڑھدا ژوؤ ویلہ دا پہلا حصہ سی جو 771 ق م توں 481 ق م تکّ چلیا ۔ اسدا نام اس سمیں دے اک مشہور اتہاس - گرنتھ دے نام اتے پیا ہے ۔
- جھگڑدے راجاں دا ویلہ(جھگڑدیاں ریاستاں دا ویلہ)- ایہہ چڑھدا ژوؤ ویلہ دا دوجا حصہ سی جو 403 ق م توں 221 ق م تکّ چلیا ۔
چڑھدا ژوؤ ویلہ وچّ چینی قوم دی ایکتا ختم ہو گئی سی ، لیکن اس توں اک آزادی دا ماحول وی پنپیا جس وچّ بوہت سارے نویں نظریئے ہوند وچ آئے ۔ اس کھلے ماحول نوں سو نظریئےآں دا ویلہ وی کیہا جاندا ہے ۔ ایہناں وچوں چار نظریئےآں نے اگے چلکے چینی سیاسی اتے رہتل اُتے ڈونگھے اثرات چھڈے : کنفیوشیانزم ( 儒學 , Confucianism ) , موہی - ازم ( 墨家 , Mohism ) , تاؤ - ازم(تاؤ مت ( 道教 , Taoism ) اتے لیگالزم ( 法家 , Legalism ) ।