هامبورګ
هامبورګ ( چې په جرمني ژبه کې ورته همبورګ، په محلي ډول ورته هیمبوک او د ښکته سکزوني په لهجه کې ورته همبوک ) ویل کېـږي، په رسمي ډول د هامبورګ خپلواک او هنسیټک ښار ( په جرمني ژبه کې : فیریه اینډ هینسټد هامبورګ او د ښکته سکزوني په لهجه کې فرییه ون هیسټډ هامبورګ په شان تلفظ کېـږي) له برلین وروسته د جرمني دویم لوی ښار دي او په ټولیزه توګه په اروپا کې ۷ تر ټولو لوی ښار دي. همداراز د ۱.۸۴ میلیونه نفوس په درلودلو سره په اروپايي اتحادیې کې یو داسې ښار چې پلازمینه هم نه ده خو تر ټولو لوی ښار دي. د هامبورګ ښاري سیمه کابو د ۲.۵ میلیونه نفوس درلودونکي ده او د هامبورګ د عصري سیمې برخه ده ، کوم چې په مجموعي توګه د ۵.۱ میلیونه وګړو څخه ډېر نفوس لري. دا ښار د البی د سیند او د هغې د دوو څانګو ( السټر او بیلی سیندونو ) تر څنګ غزېدلی دي. د جرمني د شپاړلسو فډرالي ایالاتو څخه د یوه ایالت په توګه هامبورګ د شلسویګ – هولشتاین لخوا تر شمال او د ښکته سکزوني لخوا تر سویله پورې احاطه شوي دي. [۱][۲][۳]
| هامبورگ | |
|---|---|
| بە ئەڵمانی: Hamburg | |
 | |
| برخه د | Hamburg Metropolitan Region |
| رسمي نښه | Freie und Hansestadt Hamburg |
| لنډنوم | HH، FHH، FuHH |
| Archives at | State Archives of the Free and Hanseatic City of Hamburg |
| لويه وچه | اروپا |
| هېواد | جرمني |
| Capital of | Bouches-de-l'Elbe |
| ځاي د هيواد په برخه کې | جرمني |
| وختزون موقعيت | يو ټي سي ٠١:٠٠+، یوټیسی ۲:۰۰+ |
| کوارډينېټي موقعيت | ۵۳°۳۳′۰″N ۱۰°۰′۰″E |
| Coordinates of westernmost point | ۵۳°۵۶′۵۳″N ۸°۲۵′۲۷″E |
| ترټولو لوړه څوکه | Hasselbrack |
| Office held by head of government | First Mayor of Hamburg |
| د حکومت مشر | Peter Tschentscher |
| Legislative body | Hamburg Parliament |
| Highest judicial authority | Hamburg Constitutional Court |
| د وگړو شمېر | ۱٬۸۹۲٬۱۲۲ |
| د سمندر له سطحې جګوالی | ۶±۱ متر |
| Visitor center | Hamburg Tourismus |
| واک ورپاته کيدنه له | Q62572079، Landkreis Hamburg |
| Award received | Führerstadt |
| سيمه | ۷۵۵٫۰۹ کیلومتره مربع |
| پوستي کوډ | 20095–21149، 22041–22769، 27499 |
| رسمي وېبځی | https://www.hamburg.de/stadt-staat/ |
| په وېب ادرس کې سپيناوی | https://www.hamburgwissen-digital.de/home.html، https://www.hamburgwissen-digital.de/ |
| Hashtag | Hamburg، hamburg_de |
| Flag | flag of Hamburg |
| Coat of arms | coat of arms of Hamburg |
| Official symbol | Hammonia |
| Patron saint | Virgin Mary |
| Economy of topic | economy of Hamburg |
| Demographics of topic | demographics of Hamburg |
| Time of earliest written record | ۱ی جنوري ۰۸۱۰ |
| Local dialing code | 040، 04721 |
| Licence plate code | HH |
| Category for honorary citizens of entity | Category:Honorary citizens of Hamburg |
 | |
د دې ښار رسمي نوم د هامبورګ تاریخ انعکاس کوي چې د منځني دورې د هانسیټک اتحادیې یو غړی او د مقدس روم امپراتورۍ یو ازاد امپراتورۍ ښار و. د ۱۸۷۱ م کال د جرمني د اتحاد څخه مخکې، دا ښار په پوره توګه خپلواک و، او د ۱۹۱۹ م کال څخه مخکې یې یو مدني جمهوریت جوړ کړ چې د اساسي قانون په پر بنسټ د هانسیټک لخوا او یا د ګرنډ بارګرس د لړۍ لخوا اداره کېده. دا ښار د ناورینونو له امله په ستونزه کې ښکیل شو، لکه د هامبورګ د سخت اور له امله ، په ۱۹۶۲ م کال کې د شمالي سمندر د سیلاب له امله همداراز د پوځي جګړو له امله چې د دویمې نړیوالي جګړي د بمونو یرغلونه هم پکې شامل دي. خو د هر ناورین وروسته دا ښار په چټکۍ سره بیرته رغول کېده.
هامبورګ د روترادم او انتورپ څخه وروسته د اروپا درېیم لوی بندر دي. همدرانګه د نورډیسټچر رونډفینک یوه لویه سیمه ییزه راډیو، د ګرانر + جهار چاپ کوونکې او خپرونکې کارخانه او د ډار سپیګل او د ډای زیت ورځپاڼې دفترونه هم په هامبورګ ښار کې موقعیت لري. هامبورګ د جرمني تر ټولو لرغونۍ ځای دي او د نړۍ تر ټولو لرغونۍ سوداګریز بانک بیرنبرګ هم په هامبورګ کې دي. په دې ښار کې رسنۍ، سوداګریز، لوژیستکي او صنعتي شرکتونه په ډيرو مهمو ځایونو کې موقعیت لري، چې د هغې له جملې مهمې سرچيني د ایربس کمپنۍ ، بلوم واس کمپنۍ ، ایروبیس کمپنۍ ، بیرسدروف کمپنۍ او د انلیور کمپنۍ ده. هامبورګ همداراز د اروپا یو لوی ساینسي، څېړنیز او علمي مرکز دي چې څو لوی پوهنتونه او انستیتونه لري. تر ډېره حده دا ښار د ژوند کولو لپاره ډېر ښکلي دي او په ۲۰۱۹ م کال کې د میرسر د ژوند کولو د کیفیت ښودلو په یوه سروې کې نولسمه مقام خپل کړ. [۴]
هامبورګ تل د نړۍ په کچه د اقتصاد متخصیصونو او په بین المللی سطحه د حقوق پوهانو کوربه توب کړيدي. له دې جملې څخه د دیپلماتیکو ادارو او د دریا په نوم د نړیوالي حقوقی څارنوالۍ، د اروپایي اتحادیې ـ لاتیني امریکا او کرابین بنسټ او د یونسکو موسسه چې د لرغونو اثار د ساتلو په برخه کې کار کوي یادولي شو، همدارانګه د لویو او څو اړخېزو نړیوالو کنفرانسونو او غونډو کوربه توب یې کړي، لکه د اروپا، چین او د جي ۲۰ هيوادونو غونډي یادولی شو. د جرمني دواړه پخواني صدراعظمان هلموټ شمیت او انګیلا میرکل په هامبورګ کې زېږيدلي دي. د هامبورګ پخواني ښاروال اولاف شولز د ۲۰۲۱ م کال د ډسمبر د میاشتې څخه د جرمني د صدراعظم په توګه دنده پیل کړه.
هامبورګ ښار د کورنیو او نړیوالو ګرځندویانو لپاره ډېر ښه ځای دي. په ۲۰۱۵ م کال کې سپیچرستيد او کونتورهیسووریترل د یونسکو سازمان له لورې د نړیوال میراث په توګه ونومول شول. د هامبورګ د سیندونو او کانالونو د پاسه شاوخوا ۲۵۰۰ پلونه موجود دي چې له دې امله په ټوله اروپا کې د ډېر پلونو لرونکې ښار دي، هامبورګ د معماري د بډای میراث سربیره د هنري او کلتوري ودانیو لرونکې دي د مثال په ډول د ایلبفهیل هرمونیه او د لیسیزهالي د کنسرت تالارونه. د هامبورګر سکهیل په څېر غوځښتونو د بیټلس په شان ډلو ته لاره هواره کړه. هامبورګ همدارانګه د ځینو تیاتري او د موسیقۍ د نندارو له امله پېژندل شوي دي. د سیت پولي ريـپربان د اروپا یو له پېـژندل شوي تفریحي سیمو څخه ده. [۵][۶]
جغــرافیه
هامبورګ په یو طبیعي ساتل شوي بندر کې د یوټلنډ ټاپو په سويل کې د اروپا د کرې په سویل کې او د اسکاندونیا په شمال کې، د شمالي سمندر په لوېدیځ کې، د بالتیک سمندرګی په شمال ختیځ کې واقع دی. او د البه په سیند کې د السټر او بیلی تر څنګ قرار لري. د دې ښار مرکز د بیني السټر ( د السټر دننه جهیل ) او د ایوبینی السټر ( د السټر بهرنۍ جهیل) په شاوخوا کې دي، دې دواړو جهیلونو د السټر سیند محدود کړي او د نورو جهیلونو جوړیدو ته یې لاره هواره کړي ده. د هامبورګ د واډن سمندر د ملي پارک څخه ۱۰۰ کیلومتره ( ۶۰ میله ) لیرې د نییورک، شورون او نیګورن ټاپوګان هم د هامبورګ ښار برخه ده. [۷]
د نیوینپیلډ،ګرنز، فرین کروپ او فینکین ویردر ساحې د الټسلیڼډ ( د زړې ځمکې ) سیمې برخې دي چې په منځني اروپا کې د میوو تر ټولو ډېري تولید کوونکې سیمې دي. نیوګربین ـ فیسبیک د هامبورګ لوړې سیمې لري چې تر ټولو لوړه سیمه یې هسلبرک ده چې د سمندر له سطحې څخه په ۱۱۶.۲ متره ( ۳۸۱ فیټه ) لوړه ده. هامبورګ د شلزوسک ــ هولشتاین او ښکته سکزوني سره پولې لري. [۸]
اقلیم
هامبورګ د سمندري ( کوفین ) اقلیم لرونکې دي چې د هغه شاوخوا ساحلونو او د سمندرونو له امله اغیزمن شوي دي چې د اطلس سمندر څخه سرچېنه اخلي. د جرمني شمالي برخه د سمندري اقلیم لرونکې سیمې څخه ډېره غوره ده، خو په باوري توګه د ویسټرلیز د دورې له امله په دې قطار کې راځي. ورسره نږدې لنده بلې سیمې د سمندري اقلیم څخه لرونکې دي. د واورې کچه په دې لسيزو کې توپیر لري، د ۱۹۷۰ م لسیزې په ورستیو کې او د ۱۹۸۰ م لسیزي په لومړیو کې به کله ناکله ډېري واوري وريدي. په تېرو څو کلونو کې ژمي لږ یخ و او واوره هم یوازې څو ورځې په کال کې وشوه. [۹][۱۰][۱۱][۱۲]
په جرمني کې د ګرمۍ میاشتې جون، جولاۍ او اګسټ وي چې د تودوخې ترټولو لوړه درجه یې له ۲۰.۱ څخه تر ۲۲.۵ سانتي ګراد پورې وي ( ۶۸.۲ څخه تر ۷۲.۵ فارنهایټ ). تر ټولو یخې میاشتې بیا ډسمبر، جنورۍ او فبرورۍ وي چې د تودخې تر ټوله ښکته درجه یې د منفي ۰.۳ څخه تر ۱ سانتي ګراد ( ۳۱.۵ څخه تر ۳۳.۸ فارنهایت ) پورې وي.
تاریخچه
ریښې
کلودیوس بطلمیوس ( تر میلاد ۲ پېـړۍ وروسته ) د دې څنګ یا لورې نوم تریو کېـښود. [۱۳]
ایتمولوژي
د هامبوګ نوم په دې سیمه کې د لومړني دایمي ودانۍ څخه لاسته راغلي، یوه ماڼۍ چې له میلاد وروسته په ۸۰۸ کال کې امپراتور چارلمګین په امر سره یې د جوړېدو کار پیل کړ. دا ځای د السټر او ایلب د سمندرونو تر منځ د سلاویکي یرغل پر ضد اباد شو او د هامابورګ نوم ورکړل شوې برګ د ماڼۍ یا کلا معنا لري. د هاما اصطلاح ناڅرګنده پاتې شوه خو داسې اټکل کېـږي چې هغه ځاي د نن ورځې دومپلټیز ده. [۱۴][۱۵][۱۶]
د منځنۍ دورې هامبورګ
په ۸۳۴ کال کې، هامبورګ د لوی واکمن د پایتخت په توګه وټاکل شو. لومړنۍ لوی واکمن انسګر د شمال د لوی مذهبي شخص په توګه وپېژندل شو. دوه کاله وروسته، د هامبورګ ـ برمین د واکمنۍ په توګه هامبورګ د برمین سره یوځای شو. [۱۷]
هامبورګ څو ځله ړنګ او ونیول شو. په ۸۴۵ کال کې، ۶۰۰ ویکینګ کښتیو د ایلب د سیند په واسطه هامبورګ ویجاړ کړ په هغه وخت کې هامبورګ ښار کابو ۵۰۰ اوسیدونکي درلودل. په ۱۰۳۰ م کال کې د پولنډ پاچا دویم میسزکو لیمبرت دا ښار وسوځولو. د ډنمارګ دویم ولادمیر په ۱۲۰۱ او ۱۲۱۴ م کلونو کې په هامبورګ یرغل وکړ او اشغال یې کړ. همداراز په ۱۳۵۰ م کال کې تورمرګ لږ تر لږه د هامبورګ ۶۰ سلنه نفوس وواژه. هامبورګ په منځنیو پيړیو کې هم ډېر لوی اورونه تجربه کړل. [۱۸][۱۹]
په ۱۱۸۹ م کال کې، د امپراتورۍ د منشور په واسطه،د بارباروسا لومړنۍ فردریک هامبورګ د یو ازاد امپراتورۍ ښار او د مالیې څخه ازاد ( یا د سوداګرۍ لپاره ازاده سیمه ) ښار په توګه د ښکته ایلب څخه تر شمالي سمندر پورې ونوماوو، په ۱۲۶۵ م کال کې، په اټکلیزه توګه یو جعلي لیک د هامبورګ حضور ته وړاندې شو. [۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]
