څوارلسم لويي

څوارلسم لويي (Louis Dieudonné؛ زېږېدنه، د ۱۶۳۸ کال د سېپټمبر ۵مه – مړينه د ۱۷۱۵ کال د سېپټمبر لومړۍ نېټه)، چې د ستر لويي (Louis le Grand) یا د لمر د پاچا (le Roi Soleil) په نوم هم یاديږي، د ۱۶۴۳ کال د مې میاشتې له ۱۴مې نېټې څخه د خپلې مړينې تر نېټې (۱۷۱۵ کال) پورې د فرانسې پاچا و. د هغه واکمني له ۷۲ کلونو او ۱۱۰ ورځو سره د یو خپلواک هېواد په تاريخ کې تر ټولو اوږدې پاچاهۍ په توګه ثبت شوې ده. له دې سره چې د فرانسې څوارلسم لويي په اروپا کې د مطلق‌پالنې نښان و، خپله پاچاهي يې د مازارین، کولبېرټ، لوویوس، لوی کونډي، ټیورني، ووبن، باول، مولیېر، راین، بویلیو، لافونتن، لولي، شارپنتیه، ماریاس، ډي لالنډ، لوبرون، ریګو، بوسوئه، لو وو، منسارټ، چارلز پېر رولت، کلوډ پېر رولټ او لو نوتر په څېر مهمو سیاسي، پوځي او فرهنګي شخصیتونو سره احاطه کړه.    ^[۱۷][۱۸]

څوارلسم لويي
(فرانسوي: Louis XIV)
څوارلسم لويي
د شخص معلومات
پيدايښت	۵ سپټمبر ۱۶۳۸[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]
مړینه	1 سپټمبر 1715 (77 کاله)[۱][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۵][۱۴]
عملي ژوند
کار/مسلک	سياستوال لوبگر پاچا
مورنۍ ژبه	فرانسوي
کاروونکي ژبه(ي)	فرانسوي [۱۶] هسپاني
لاسليک
سمول

لويي په ۱۶۶۱ کال کې د خپل لوړرتبه وزیر کاردینال مازارین تر مړينې وروسته پر فرانسه خپله شخصي واکمني پيل کړه. لويي چې د پاچاهانو د اللهي حق پلوی و او د یو مرکزي دولت د رامنځته کولو لپاره يې چې له پلازمینې څخه اداره کېده د خپلو نیکونو کار ته دوام ورکړ. هغه د فرانسې په ځينو برخو کې د فیوډالیزم د پاتې شونو د له‌منځه وړلو په هڅه کې و؛ هغه په ورسای کې په خپلې پرتمینې ماڼۍ کې د ډېری اشرافو غړو له مشتېدو سره بریالی شو چې هغه اشراف غلي کړي چې ډېری غړو يې د هغه د اقلیت پر مهال د [1]فرونډ په بلوا کې ګډون کړی و. په دې توګه هغه د فرانسې په تر ټولو ځواکمن پاچا بدل شو او په فرانسه کې يې د مطلقه پاچاهۍ نظام تثبیت کړ، چې د فرانسې د انقلاب تر مهال يې دوام وکړ. هغه همدارنګه د ګالیګان په کاتولیکه کلیسا کې مذهبي انډول نافذ کړ. د هغه د نانت د فرمان لغوه کولو، د هوګونو د لږکیو پروتستانو حقوق لغوه کړل او هغوی یې د دراګوناد له څپې سره مخ کړل، چې هوګونیان يې په عملي ډول د مذهب بدلون یا کډوالۍ ته اړ کړل او همدارنګه يې د فرانسې د پروتستانو ټولنه عملاً له‌منځه یووړه. ^[۱۹]

د لويي د اوږدمهالې پاچاهۍ په بهیر کې فرانسه د یو مخکښ اروپايي ځواک په توګه را څرګنده شوه او څو څو ځله يې خپل پوځي ځواک ثابت کړ. له اسپانيې سره نښتې د هغه ټول ماشومتوب په نښه کړ، حال دا چې د هغه د واکمنۍ پر مهال پاچاهۍ په درېیو لویو قاره‌يي نښتو کې برخه واخیسته، چې هره یو يې د ځواکمنو بهرنیو اتحادونو پر وړاندې و: چې د فرانسې او هالنډ جګړه، د اګسبورګ ټولنې جګړه او د اسپانویانو د ځای ناستۍ جګړه په‌کې شامله وه. فرانسې پر دې سربېره له لنډمهاله جګړو لکه د واک د لېږد جګړې او د نوي اتحاد جګړې کې هم سیالي وکړه. وارفر د لويي بهرنی سیاست تعریف کړ او د هغه شخصیت د هغه اوصولي پرمختګ جوړ کړ. هغه چې د «سوداګرۍ، ځور او غچ» د ترکیب تر اغېز لاندې و، احساس يې وکړ چې جګړه د جلال د لوړوالي لپاره اېډیاله بدیله لار ده. د سولې پر مهال هغه راتلونکې جګړې ته پر تیاري تمرکز درلود. هغه خپلو ديپلوماتانو ته دا ورزده کړل چې د هغوی دنده د فرانسې د پوځ لپاره د تکتیکي او استراتیژیکو ګټو رامنځته کول دي. څوارلسم لويي په ۱۷۱۵ کال کې له خپلې مړينې سره، خپل لمسی او ځای ناستی پنځلسم لويي په یوه ځواکمنه پاچاهۍ کې یوازې پرېښود، که څه هم د اسپانيې د ځای ناستۍ تر ۱۳ کلنې جګړې وروسته یې لوی پور پر غاړه و.   ^[۲۰]

د هغه د واکمنۍ اړینې لاسته‌راوړنې چې تر نن ورځې یې پر لومړني مدرن دور او صنعتي انقلاب پراخ اغېز درلود، د ډومېډي کانال، د ورسا د ماڼۍ او باغونو جوړول، د ژان باپټېست ډي لولي، مولیېر او هیاسېنټ په څېر هنرمندانو او موسیقارانو سپانسرشپ او ملاتړ او همدارنګه د فرانسې د علومو اکاډمۍ رامنځته کول دي.