Apurimaq suyu
Apurimaq suyu (aymara simipi: Apurimaq jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Apurímac) nisqaqa Piruw mama llaqtapi huk suyum. Uma llaqtanqa Awankay llaqtam.
| ||
|---|---|---|
 | ||
| Uspaqucha Ampay nina urquwan, Apurimaq suyu | ||
| Saywitu | Wallqanqa | |
 | ||
 | ||
| Unancha | ||
 | ||
| . | ||
| Mama llaqta |  Piruw | |
| Tinkurachina siwikuna | 14°10′00″ S 72°45′20″ O | |
| Uma llaqta | Awankay | |
| Pruwinsyakuna | 7 | |
| Distritukuna | 77 | |
| Simikuna | qhichwa simi, kastilla simi | |
| Runakuna | 438 782 (2007 watapi) | |
| Runa ñit'inakuy | ~ 21 runa / km² | |
| Hallka k'iti kanchar | 20 875 km² | |
| Hanaq kay | 5.331 m (aswan hanaq) | |
| Kamasqa wata | 28 ñiqin ayriway killapi 1873 watapi | |
| Kamachiq runa (2019–2022) | Baltazar Lantarón Núñez | |
| Karu rimay tuyru | +83 | |
| Pacha suyu | UTC-5 | |
| Qhichwa simipi llika tiyanan | ||
| Kastilla simipi llika tiyanan | regionapurimac.gob.pe | |
| Apurimaq suyup pruwinsyankuna | ||
 | ||
Wiñay kawsay
Kamasqa 28 ñiqin ayriway killapi 1873 watapi.
Allpa saywachi
- Amachasqa sallqa suyukuna: Ampay mamallaqta willkachasqa
- Mayukuna: Apurimaq - Santo Tomás mayu - Pachachaka mayu - Pampas mayu
- Urqukuna: Ampay - Ichik Chankuwana (5.331 m); Tetón (5.300 m).
- Quchakuna: Paqucha (Antawaylla)pi; Uspaqucha (Awankay pruwinsyapi), Anqasqucha (Awankaypi)
- Q'asakuna: Piste (4.800 m) Aymarapi Antapampa pruwinsyapiwan - Tunapita (4.350 m) Aymaraespi - Tablacruz (4.340 m) Awankaypi
- Mayu punkukuna: Apurimaq (1.500 m) Awankay La Convenciónpiwan
Chiriqunuy
15 °C (25° / 12°)
Yurakuna
- Titanka (Puya raimondii) sach'a sach'a kuna (Santuario Nacional del Ampay)
- Tuna (Opuntia ficus-indica)
- Kalistu (genus Eucalyptus)
- Mulli (Schinus molle)
- Tara (Caesalpinia spinosa, Caesalpinia tinctoria)
- Misk'i wiru (Saccharum officinarum)
- Chirimuya (Annona cherimola)
- Palta (Persea americana)
- Kapuli (Prunus virginiana, Prunus serotina var. salicifolia)
- Hatun k'allampa
- mango
- cítrico
- maguey
- huarango
- chachacomo
- tayanca
Uywakuna
- Puma (Puma concolor)
- Taruka (familia: Cervidae):Uqi taruka
- Anti ukumari (Tremarctos ornatus)
- Wisk'acha
- Atuq (Pseudalopex culpaeus = Dusicyon culpaeus)
- Achuqalla (Mustela frenata)
- Wanaku (Vicugna pacos)
- Ruysiñur (Luscinia megarhynchos)
- Ch'usiqa (Strigiformes)
- Irpa (familia Columbidae): (Zenaida meloda)
- Yuthu (Tinamidae)
- Parya (genus Passer)
- Q'inti (Trochilidae)
- Luru (familia Psittacidae)
- Yaka-yaka (familia Picidae)
- Pariwana (genus Phoenicopterus, familia Phoenicopteridae, ordo Phoenicopteriformes)
- guallata
- Qiwlla (Laridae)
- jilguero (Carduelis carduelis)
- gatos de pajonal
- venado rojo (Ozotoceros bezoarticus)
- Taraqchi (Molothrus bonariensis)
- calandria (Mimus saturninus)
- (Accipiter nisus)
Pulitika rakiy
Qanchis pruwinsyanmi kan, qanchis chunka isqunniyuq distritunmi kan.
| Pruwinsya | Uma llaqta |
|---|---|
| Antapampa | Antapampa |
| Antawaylla | Antawaylla |
| Awankay | Awankay |
| Aymara | Challwanka |
| Chinchiru | Chinchiru |
| Grau | Chuqipampilla |
| Kutapampa | Tampupampa |
Waki
Runakuna
Apurimaq suyupiqa Qhichwa runakunam tiyanku.
Simikuna
Apurimaq suyupiqa Qusqu-Qullaw rimaytam, Chanka runasimitapas rimanku.
| Pruwinsya | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
|---|---|---|---|---|
| Antapampa | 2,263 | 21.0 | 8,496 | 78.8 |
| Antawaylla | 32,046 | 25.2 | 95,017 | 74.7 |
| Awankay | 43,489 | 50.4 | 42,547 | 49.3 |
| Aymara | 7,216 | 27.3 | 19,180 | 72.5 |
| Chinchiru | 8,142 | 18.0 | 37,029 | 81.7 |
| Grau | 3,759 | 17.1 | 18,217 | 82.7 |
| Kutapampa | 3,648 | 9.2 | 35,885 | 90.7 |
| Llapan | 100,563 | 28.1 | 256,371 | 71.7 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata /2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi) Pukyu: [1]
Iñiy
Musiku
Yachay tarpuy
Suyupi paqarisqa runakuna
Simi kapchiy
Taki kapchiy
- Chabuca Granda (kumpusitur)
Karu puriy
- Pachachaka (Awankay: 16 km, Awankay distritu)
- Santuario Nacional del Ampay Uspaqucha Ampay nina urquwan (Awankay distritu / Tampurqu distritu)
- Saywiti ñawpa parki: Saywiti rumi, huk hatun rumi, Qunqacha llaqtapi, Rumiwasi, La Chincana, Intiwatana (Kurawasi distritu)
- Tablachaka (Kurawasi distritu)
- Kaypi inlisya (Lamrama distritu)
- San Blas inlisya (Lamrama distritu)
- Kachura inlisya (San Pedro de Cachora distritu)
- Inka Rakay (Pantipata Kachura, San Pedro de Cachora distritu)
- Qunuq armakuna (Cconoc) (Apurimaq mayup patapi, Kurawasi: 17 km)
- Chuqik'iraw ñawpa parki (Willkapampa distritu, Kumbinsyun pruwinsya, Qusqu suyu, Kachura: 40 km)
- Suntur (mawk'a llaqta)
- Inlisya (Antawaylla, Antawaylla distritu)
- Los Chankas raqaykuna (Waywaka, Antawaylla distritu)
- Jesuita kunwintu raqaykuna (Antarapa, Antarapa distritu)
- San Antonio raqaykuna (Wallayuq, Antarapa distritu)
- Chuntu raqaykuna (Corumbo Inka Monte, Wankarama distritu)
- Mawkallaqta raqaykuna (Wayana, Wayana distritu)
- Chullpakuna (Qispi Marka, Wayana distritu)
- Mawkallaqta (Mawkallaqta, Paqupampa distritu)
- Ccajacancha (Ccajacancha, Pampachiri distritu)
- Inlisya (Qucharqa, Qucharqa distritu)
- Lambraspata pata-patakuna (Lambraspata, Unquy distritu)
- Wanka pata-patakuna (Antapampa, Antapampa distritu)
- Piskaya Inka raqaykuna (Antapampa, Antapampa distritu)
- Pulla Pulla llaqtacha (Wakirka, Wakirka distritu)
- Sunqu raqay (Sabaynu, Sabaynu distritu)
- Apaqsa chullpakuna (Challwanka, Challwanka distritu)
- Supanta Allaqmarka (Qaraypampa, Qaraypampa distritu)
- Chuqimarka (Tapayriwa, Tapayriwa distritu)
- Qulumawpi pukara (Ccolomaupe) (Tintay, Tintay distritu)
- Challwapampa Inka pirqakuna (Yanaqa, Yanaqa distritu)
Raymikuna
Yachachiy
- Wawa wasikuna : 345
- Huch'uy yachay wasikuna: 896
- Chawpi yachay wasikuna: 163
- Yachay sunturkuna:
- Universidad Tecnológica de los Andes
Suyupi paqarisqa runakuna
- Juan de Espinosa Medrano, qillqaq, * Calcuso llaqtapi, Antapampa pruwinsyapi
- David Samanez
- José María Arguedas
- Chabuca Granda
Apaykachana
Ñan #1:Lima - Pisqu - Waytara - Ayakuchu - Antawaylla - Awankay.
Ñan #2:Lima - Pisqu - Ika - Naska - Pukyu - Challwanka - Awankay
Ñan #3:Lima - Uruya - Wankayu - Wankawillka - Waytara -Ayakuchu - Antawaylla - Awankay.
- Antanka pampa Wankapampa - Antawaylla
Kaypipas qhaway
Willay pukyukuna
Hawa t'inkikuna
Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Apurimaq suyu.- Saywitu: Apurimaq suyu
- Apurímac Atlas Nisqa
- Apurimaq suyumanta (kastilla simi)
- bvirtual.proeibandes.org / Tito Medina Warthon: Enseñanza del castellano como segunda lengua en educación primaria en dos instituciónes educativas rurales de la región quechua del sur del Perú (Apurimaq) (qhichwa simi, kastilla simi)
| | Apurimaq suyu |  |
|---|---|---|
| Uma llaqta: Awankay | ||
| Pruwinsyakuna: Antapampa • Antawaylla • Awankay • Aymara • Chinchiru • Grau • Kutapampa | ||
| Amachasqa sallqa suyukuna: Ampay mamallaqta willkachasqa | ||
| Urqukuna: Ampay • Chankuwaña • Hatunqullpa • Tetón • Wamanripa • Waytani • Wayunka - Wallakuna: Wansu walla | ||
| Quchakuna: Anqasqucha • Asiruqucha • Paqucha • Suyt'uqucha • Uspaqucha | ||
| Mayukuna: Antapampa mayu • Apurimaq mayu • Challwanka mayu • Pachachaka mayu • Pampas mayu • Santu Tumas mayu | ||
| Apurimaq suyupi rimaykuna: Chanka runasimi • kastilla • qhichwa • Qusqu-Qullaw | ||
| Runa llaqtakuna: Chanka • Qhichwa | ||
| Mawk'a llaqtakuna: Saywiti • Suntur • Yanaqa |
 | Suyukuna (Piruw) | |
|---|---|---|
| Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |
🔥 Top keywords: Qhapaq p'anqaMarie AntoinetteYanapa:Wikipidiya YanapanaIskay ñiqin pachantin maqanakuyWikipedia:WikipidiyamantaWikipedia:Ayllupaq p'anqaWikipidiya:Allinmi hamusqaykichikWikipidiyaWikipedia:General disclaimerRikcha:Flag of Colombia.svgWikipidiya:Ayllupaq p'anqaInlis simiSapaq:MaskayPlantilla:Cite webHukllachasqa Qhapaq LlaqtaJosé Luis Ayala OlazávalSapaq:NaqhaHukchasqaWikipidiya:Sapsilla saywachasqa paqtachiyJavier DelgiudiceAlbert EinsteinEmojiKarapari munisipyuTaripay amachaqSapaq:RimachinayGuangdong puruwinsiyaWikimedia CommonsGoogleHukllachasqa Amirika MamallaqtakunaWikipidiya:WikipidiyamantaRusyaIspayChunwa Runallaqta RipuwlikaPlantilla:Cite journalPiruwSallqa pachaHTMLInriyaQullqi wasiKamachi
