Runa hayñi

Runa hayñi[1] icha Runa chayaqi[2] (Runap kaqnin, kastilla simipi: Derechos humanos) nisqaqa lliw runakunap kaqllan hayñinkunam.

Declaración de los Derechos del Hombre y del Ciudadano de 1789

Huñusqa Nasyunkunam runa hayñikunataqa Pachantin llaqtakunapi runap allin kananpaq hatun kamachikuy nisqapi 1948 watapi rimarirqan.

Piruwpiqa llaqta amachaq (defensoría del pueblo) nisqam runa hayñita chaninchaytam qhawaykun. Pipallapas runa hayñinkunata k'irisqa kaptinqa, chay llaqta amachaqtam uyarichikuyta atin.

Runa hayñikuna

Kikinyay hayñikuna

  • Kawsay hayñi
  • Qhali kay hayñi
    • Hipachiymanta amachay
    • Mana ari niptin runawan llanchikumanta amachay
    • Mana ari niptin qumichaymanta (ikumichaymanta) amachay
    • Maqay wanaymanta amachay
    • Allquchaymanta amachay
    • Mana maqaykuspa yachachiy

Qispi kaypaq hayñikuna

  • Runap qispi kayninpaq hayñi
  • Kapuqpaq hayñi
  • Runap qasi kayninpaq hayñi
  • Imatapas ruraypaq hayñi
  • Kikinpa k'itinpaq hayñi
    • Pakasqa wasi ukhu hayñi
    • Pakasqa chaski hayñi
  • Kikin runap hayñinkuna
  • Sapaq yuyaypaq hayñi
  • Yuyaykuy hayñi
  • Allin sunqupaq hayñi
  • Iñiy hayñi
  • Puriy hayñi
  • Huñunakuy hayñi
  • Yuyaykuy hayñi
  • Willa uyariy hayñi
  • Yuyaykuy hayñi
  • Llamk'ay akllay hayñi

Taripay hayñikuna

  • Chiqannaq taripaymanta amachay
  • Chiqan taripaypaq hayñi
  • Taripay sunturpa uyarisqan kay (audiatur et altera pars)
  • Mana kamachi kaptinqa manam wanachaychu kanqa (nulla poena sine lege)
  • Iskayrayaypi ch'atasqapaq (in dubio pro reo)

Waki hayñikuna

  • Kikin kamachiy
  • Qharip warmip kaqlla hayñiyuq kaynin
  • Llamk'aypaq hayñi
  • Llamk'aypaq allin hurkay
  • Sindikatu kamariy hayñi
  • Ayllu, Wiksayuq, Mama, Wawa amachay
  • Allin mikhuy allin kawsay hayñi
  • Aypanalla qhali kay hayñi
  • Yachachiypaq hayñi
  • Kultura kawsaypaq hayñi

Kaypipas qhaway

  • Wawa hayñi
  • Warmi hayñi
  • Qhari hayñi
  • Indihina hayñi
  • Ruraqpa hayñin

Hawa t'inkikuna

Pukyukuna

"https:https://www.search.com.vn/wiki/index.php?lang=qu&q=Runa_hayñi&oldid=667290" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)