1892

Januar/Siječanj

• 1. 1. - Otvorena inspekciona stanica za imigrante u SAD na ostrvu Elis.
• 5. 1. - Na Key Westu osnovana Kubanska revolucionarna partija (José Martí).
• 6. 1. - Prvi ugovor o francuskom protektoratu na Velikom Komoru.
• 8. 1. - Nakon smrti Tevfik Paše, novi hediv Egipta i Sudana je Abbas II (do 1914, kada je zbačen od Britanaca i hedivat ukinut).
• 11. 1. - Bitka u močvarama Dijamanko, Francuzi ponovo pokreću ofanzivu protiv Samori Turea u današnjoj Gvineji.
• 14. 1. - Britanski princ, drugi u liniji za presto, Albert Victor, Duke of Clarence and Avondale umro od posledica gripa tokom priprema za venčanje sa Marijom od Tecka (ona će se dogodine udati za njegovog mlađeg brata, budućeg kralja Georga V).
• 15. 1. - "Jedna nova igra": u Springfieldu, Massachusetts objavljena Naismithova pravila košarke.
• januar - Duvanski protest u Persiji se okončava nakon što je šah Nasrudin povukao koncesiju duvanskoj korporaciji - povučena fatva protiv pušenja.
• 20. 1. - U YMCA u Springfildu, Masačusets održana prva zvanična košarkaška utakmica.
• 29. 1. - 3. 2. - Izbori za Ugarski sabor, uobičajena pobeda vladajućih liberala; od Srba uglavnom izabrani vladinovci.

Februar/Veljača

• 1. 2. - Astronom Martin Brendel i Geograf Otto Baschin napravili prvu fotografiju polarne svjetlosti.
• 3. 2. (22. 1. po j.k.) - U Srbiji donesen Zakon o trgovačkoj školi.
• 15. 2. - Održani drugi izbori za japanski parlament, nakon najkrvavije predizborne kampanje u istoriji, sa 25 mrtvih.
• 22. 2. (10. 2. po j.k.) - Srpsko učeno društvo se ujedinilo sa Kraljevsko-srpskom akademijom u Srpsku kraljevsku akademiju (danas SANU).
• 27. 2.? - Rudolf Diesel prijavio patent na dizel motor (dobijen sledeće godine).

Mart/Ožujak

• 6 - 8. 3. - Britanci potpisali sporazume o protektoratu sa državicama Ugovornog Omana (Trucial States, od 1971. Ujedinjeni Arapski Emirati).
• 11. 3. - U Springfieldu održana prva javna košarkaška utakmica
• 12. 3. (29. 2. po j.k.) - U Srbiji donesen Zakon o uređenju državnog stočarskog zavoda.
• 13. 3. - Pojačan britanski protektorat nad Bahreinom.
• 15. 3. - Jesse W. Reno patentirao pokretne stepenice.
• 15. 3. - Osnovan Liverpool F.C..
• 25 - 27. 3. - Unió Catalanista drži prvi kongres u Manresi, donosi Osnove za katalonski regionalni ustav, koji predlaže samoupravu tog španskog regiona.
• 26. 3. (14. 3. po j.k.) - Donesen zakon kojim je bivšem kralju Milanu zabranjen povratak u Srbiju (prošle godine istupio iz srpskog državljanstva na osnovu dogovora sa vladom i namesništvom).
• 31. 3. - U Buenos Airesu zvanično otvoren prvi daktiloskopski biro na svetu (Juan Vucetich).

• proleće - Glad u Rusiji (1891—1892): vrhunac gladi u delovima Rusije, sledećeg leta je praćen epidemijom kolere - nezadovoljstvo prema vlastima.

April/Travanj

• 1. 4. - U Zagrebu počeo izlaziti list "Sloboda", organ socijaldemokratije u Hrvatskoj i Slavoniji.
• 1. 4. - Sijamski kralj Chulalongkorn započinje reformu vlade, osniva ministarstva; na čelu ministarstva Severa (unutrašnjih poslova) je intelektualni princ Damrong Rajanubhab koji vodi administrativnu reformu. Bivše vazalne države su integrisane kao provincije.
• 4. 4. - Osnovana Münchenska secesija, grupa umetnika se odvojila od glavne umetničke asocijacije.
• 8. 4. - U Srbiji donesen Zakon o zanatlijskim školama.
• 9. 4. - Rumaliza, trgovac robljem i slonovačom, opseda Belgijance u Albertvillu (Kalemie na istoku Konga) sledećih devet meseci.
• 12. 4. (31. 3. po j.k.) - Ustanovljena Direkcija srpskih državnih železnica.
• april - Vrhunac Rata u okrugu Džonson, Vajoming, između velikih rančera i malih naseljenika.
• 15. 4. - Fuzijom firmi Edison General Electric Company i Thomson-Houston Electric Company nastaje General Electric - Thomas Edison je zbog poraza u Ratu struja izgubio kontrolu nad sopstvenom kompanijom.
• 29. 4. - Osnovana Srpska književna zadruga; prvi predsednik Stojan Novaković, potpredsednik Jovan Jovanović Zmaj.
• 29. 4. - Mauricijus pogođen ciklonom, 1.200 mrtvih, velika razaranja.

• proleće - Drugi ustanak Hazari u Afganistanu - emir Abdur Rahman Khan objavljuje džihad protiv šiita i sa velikom vojskom guši ustanak, mnogo ljudi masakrirano ili prodato u roblje.

Maj/Svibanj

• 14. 5. - Fra Lujo Marun pronašao je dio kamene trojne pregrade s Pralikom Gospe Velikoga Zavjeta u Biskupiji kod Knina.
• 19. 5. - Na reci Yemoja u dan. Nigeriji Britanci masakrirali pešadiju Ijebua mitraljezom Maksim.
• 20. 5. - Poslednji voz na engleskoj Great Western Railway širokog koloseka, pruga je tokom vikenda konvertovana na normalni kolosek.
• 21. 5. - Praizvedba Leoncavallove opere Pagliacci u Milanu.
• 22. 5. - Američki zubar Washington Sheffield je prvi napravio pastu za zube u tubi.
• 24. 5. - Nikola Tesla u poseti Zagrebu, gde drži predavanje^[1].
• 25. 5. - Zemaljska vlada u Sarajevu izdala naredbu o školama i primanju učitelja - uz odobrenje vlasti. Srbi će dogodine uputiti neuspešnu peticiju protiv ove naredbe.
• 27. 5. - Proglašen britanski protektorat nad Gilbertovim otocima.
• 28. 5. - Transilvanski memorandum: erdeljski Rumuni šalju peticiju Francu Jozefu, traže jednaka prava kao i Mađari i kraj progona i mađarizacije.
• 30. 5. - Srpski konzulat u Prištini izveštava vladu o problemima Srba na Kosovu^[2].
• 31. 5. - Katastrofa u rudniku kod Příbrama u Češkoj, poginulo 319 rudara.

Jun/Juni/Lipanj

• 1. 6. (20. 5. po j.k.) - Nikola Tesla stigao uveče u jedinu posetu Beogradu.
• 5. 6. - U požaru nafte u Oil City, Pennsylvania stradalo 60 ljudi.
• 7. 6. - Homer Plessy uhapšen u Lujzijani, jer se, mada jednu osminu crnac, vozio u vagonu rezervisanom za belce - pokušaj obaranja segregacionističkih zakona će biti osujećen odlukom Vrhovnog suda 1896. u predmetu Plessy v. Ferguson.
• jun - Ruski kozaci istisnuli kineske trupe iz Ak-taša na Sarikolu, koji je dve godine kasnije prihvaćen kao rusko-kineska granica^[3].
• 16. 6. (4. 6. po j.k.) - Umro gen. Kosta S. Protić, jedan od trojice kraljevskih namesnika u Srbiji - dolazi do spora između liberalnog namesništva i radikalne vlade oko izbora novog namesnika.
• 16. 6. - Bitka kod Serobetija: Italijani porazili mahdiste u Eritreji.
• 23. 6. (11. 6. po j.k.) - Kontrareforma u lokalnoj vladi Rusije: dve trećine glasača ostaje bez prava glasa podizanjem cenzusa, kao i svi Jevreji.

Jul/Juli/Srpanj

• 1. 7. - Andrew Carnegie konsolidovao različite pogone u Carnegie Steel Company (od 1901. deo U.S. Steel-a).
• 4 - 26. 7. - Izbori u UK: Gladstonovi liberali dobijaju malu i relativnu većinu.
• 6. 7. - Homestead Strike: u okršaju štrajkača i Pinkertonovih detektiva u Homestead, Pennsylvania poginula desetorica.
• 6. 7. - Na španskim Filipinima uhapšen José Rizal, koji je zagovarao reforme.
• 11. 7. (29. 6. po j.k., Petrovdan) - Početak modernog vodovoda u Beogradu: svečanost sa osvećenjem kod Terazijske česme, na kojoj je otvoren vodoskok. Iz pet bunara dobijano 65 litara u sekundi.
• 12. 7. - Izliv skrivenog jezera ispod glečera na Mont Blancu, preko 200 mrtvih u mestu Saint-Gervais-les-Bains.
• 18. 7. - Otkriven spomenik Hajduk-Veljku Petroviću u Negotinu. Tokom svečanosti prvi put izvedena Mokranjčeva "Šesta rukovet".
• 28. 7. - Pruski zakon o malim prugama omogućava gradnju privatnom kapitalu, što će do Prvog svetskog rata omogućiti gradnju preko 10.000 km pruga.

Avgust/August/Kolovoz

• 2. 8. - Valutna reforma u Austriji: sa zlatnim standardom se uvodi austrougarska kruna umesto guldena (koji ostaje u opticaju do 1900) po opticaju dve krune za gulden.
• 4. 8. - Otac i maćeha Lizzie Borden pronađeni mrtvi u njihovom domu u Fall River, Massachusetts, sledeće godine senzacionalno suđenje.
• 6. 8. - Osnovana Anglo-Belgian India Rubber Company (ABIR) koja će, često brutalno, eksploatisati gumu u Kongu.
• 8. 8. - Hirobumi Itō po drugi put premijer Japana (do 1896).
• 12. 8. - Sultan Zanzibara Ali bin Said Al-Busaid dao u najam Italijanima Mogadishu i još tri somalske luke.
• 14. 8. - U Hamburgu izbija epidemija kolere, poslednja u Nemačkoj - preko 8.600 mrtvih. Kolere ovog leta ima i u Rusiji.
• 14. 8. - Od Zagreba do Petrinje održana prva cestovna biciklistička trka u Hrvatskoj.
• 15. 8. - William Ewart Gladstone novi britanski premijer (do 1894), na čelu manjinske vlade s podrškom irskih nacionalista.
• 15. 8. (kalendar?) - Otvoren prvi Međunarodni plovdivski sajam, prvi put u Bugarskoj prikazano električno osvetljenje i telefonska veza (sa Sofijom).
• 17. 8. - Potpisana Francusko-ruska alijansa, ratifikovana 1893-94.

• 21. 8. (9. 8. po j.k.) - Nakon ostavke radikala Pašića, novu vladu u Srbiji formira liberal Jovan Avakumović.
• 27. 8. - Francuski Sudan (današnji Mali) odvojen od Senegala.
• 28. 8. - Ustoličen Julije Drohobeczky, unijatski križevački biskup.

Septembar/Rujan

• 5. 9. - Izdana naredba o ustrojstvu Privremenog ženskog liceja u Zagrebu.
• 8. 9. - Papina enciklika Magnae Dei Matris o molitvi krunice.
• 9. 9. - Edward Emerson Barnard otkrio jupiterov satelit Amalteju.
• 15. 9. - Sergej Vite je novi ministar finansija u Rusiji (do 1903).
• 21. 9. - U Stambolu osnovana Carska plemenska škola (Mekteb-i Aşiret-i Humayun), u početku prima samo sinove arapskih šeika i uglednika.

Oktobar/Listopad

• 5. 10. - Divlji Zapad: Daltonova banda stradala u Coffeyville, Kansas kada su pokušali opljačkati dve banke odjednom, ubijena četvorica, od toga dvoje braće, a treći brat će provesti 14 godina na robiji.
• 5. 10. - U Belgiji uhapšen Amerikanac Adam Worth, "Napoleon kriminalnog sveta".
• 7. 10. (25. 9. po j.k.) - Navodni atentat na Nikolu Pašića kod Petrovca (radikali naduvali).
• 9 - 16. 10. - Proglašen britanski protektorat nad Ellisovim otocima (Tuvalu).
• 10. 10. - Britanski parobrod SS Bokhara potonuo od tajfuna u Tajvanskom moreuzu, 125 mrtvih.
• 12. 10. - Kolumbov dan, 400-godišnjica otkrića: đaci u SAD prvi put recituju Zakletvu zastavi.
• 14. 10. - Beogradski tramvaj: Beograd dobio prvi tramvaj - na konjsku vuču, linija Slavija-Kalemegdan.
• 14. 10. - U Engleskoj objavljene The Adventures of Sherlock Holmes, zbirka priča objavljenih u "Strandu".
• 27. 10. - Britanski parobrod SS Roumania potonuo u oluji pred obalom Portugala, 113 mrtvih.

• jesen - Izgrađena Željezara Zenica.

Novembar/Studeni

• 5. 11. - Munchova izložba izazvala skandal u Berlinu.
• 8. 11. - Demokrata Grover Cleveland osvojio drugi neuzastopni mandat, pobedivši predsednika Benjamina Harrisona (kome je, uz to, prošlog meseca umrla žena); u pet zapadnih država je pobedio populista James B. Weaver.
• 8. 11. - Anarhistička bomba ubila šestoricu u policijskoj stanici u pariskoj Avenue de l'Opera.
• novembar - Počinju otvorene borbe u Belgijsko-arapskom ratu, sukob Belgijanaca i zanzibarskih trgovaca za kontrolu nad bogatstvom Konga.
• 17. 11. - Sándor Wekerle prvi put premijer Ugarske (do 1895).
• 17. 11. - Drugi dahomejski rat: francuske trupe zauzele Abomey, glavni grad kraljevine Dahomey (danas Benin), kralj Béhanzin je prethodno zapalio grad i pobegao na sever.
• 19. 11. - Panamski skandali: smrt francuskog bankara Jacquesa de Reinacha, nakon koje skandal izbija u javnost.

Decembar/Prosinac

• 18. 12. - Premijera baleta Krcko Oraščić u Sankt Petersburgu.
• 19. 12. - Jeromonah Janićije izveštava srpsku vladu da Turci ometaju nastavu u Prizrenskoj bogosloviji^[4].
• 31. 12. - Anadolska železnica stigla od Carigrada do Ankare.

Kroz godinu

• Hrvatski pravopis Ivana Broza, prvi fonetski u Hrvata, prihvaćena većina Vukovih načela.
• Objavljen Matavuljev roman "Bakonja fra Brne".
• Završen Zetski dom na Cetinju.
• Uspostavljena Hercegovačka franjevačka provincija Uznesenja BDM (ranije kustodija, od 1852.).
• Veli i Mali Lošinj proglašeni klimatskim lječilištima.
• Asa Griggs Candler utemeljio u Atlanti The Coca-Cola Company.
• Emile Zola objavio roman La Débâcle o Francusko-pruskom ratu - reč "debakl" će ući u mnoge jezike.
• U Jerusalimu osnovana kasnija Nacionalna biblioteka Izraela.
• U Britanskoj Indiji osnovan grad Lyallpur, danas Faisalabad u Pakistanu.
• Dmitrij Ivanovski otkrio viruse.
• Thomas Ahearn u Kanadi prvi put upotrebio električni štednjak.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1892.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 3. 1. - J.R.R. Tolkien, engleski književnik († 1973)
• 14. 1. - Miloš N. Đurić, srpski filolog, filosof i prevodilac († 1967)
• 14. 1. - Hal Roach, filmski i TV producent († 1992)
• 14. 1. - Martin Niemöller, luteranski pastor, antinacistički teolog († 1984)
• 15. 1. - Nurija Pozderac, učitelj, političar, učesnik NOB († 1943)
• 15. 1. - Rex Ingram, filmski režiser († 1950)
• 18. 1. - Oliver Hardy, glumac, komičar († 1957)
• 22. 1. - Marcel Dassault, proizvođač aviona († 1986)
• 29. 1. - Ernst Lubitsch, filmski režiser († 1947)

• 3. 2. - Juan Negrín, premijer Španske republike († 1956)
• 13. 2. - Robert H. Jackson, glavni tužilac u Nirnbergu († 1954)
• 14. 2. - Radola Gajda, crnogorski i čehoslovački oficir († 1948)
• 15. 2. - James Forrestal, prvi sekretar odbrane SAD († 1949)
• 16. 2. - Dragutin Novak, prvi hrvatski pilot († 1978)
• 18. 2. - Wendell Willkie, predsednički kandidat u SAD i diplomata († 1944)

• 8. 3. - Svetolik Pašćan-Kojanov, dirigent i kompozitor († 1971)
• 9. 3. - Mátyás Rákosi, generalni sekretar Mađarske KP († 1971)
• 10. 3. - Arthur Honegger, švicarski kompozitor († 1955)
• 15. 3. - Charles Nungesser, avijatičar († 1927)
• 16. 3. - César Vallejo, peruanski pesnik († 1938)
• 16. 3. - Nikolaj Kondratjev, ekonomista († 1938)
• 19. 3. - Krista Đorđević, dobrotvorka, saradnica NOB († 1981)
• 26. 3. - Siniša Stanković, srpski biolog i državnik († 1974)
• 29. 3. - József Mindszenty, kardinal, primat Mađarske († 1975)

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 8. 4. - Mary Pickford, glumica († 1979)
• 13. 4. - Arthur Harris, maršal RAF († 1984)
• 13. 4. - Robert Watson-Watt, pionir radara († 1973)
• 18. 4. - Bolesław Bierut, predsednik Poljske († 1956)

• 2. 5. - Manfred von Richthofen, "Crveni baron" († 1918)
• 3. 5. - George Paget Thomson, fizičar, nobelovac († 1975)
• 7. 5. - Josip Broz Tito, maršal Jugoslavije, predsednik Republike († 1980.)
• 7. 5. - Ivan Šubašić, ban Hrvatske, predsjednik izbjegličke vlade KJ († 1955)
• 9. 5. - Zita od Bourbon-Parme, posljednja AU carica († 1989)
• 19. 5. - Milutin Bojić, srpski pesnik († 1917)
• 31. 5. - Gregor Strasser, nacista († 1934)

• 1. 6. - Amanullah Khan, kralj Afganistana († 1960)
• 2. 6. - Radivoj Kašanin, matematičar, akademik († 1989)
• 9. 6. - Nikolaj Polikarpov, konstruktor aviona († 1944)
• 12. 6. - Djuna Barnes, američka književnica († 1982.)
• 13. 6. - Basil Rathbone, glumac († 1967)
• 19. 6. - Pavle Beljanski, srpski pravnik, diplomata i kolekcionar († 1965)
• 20. 6. - Damaskin Grdanički, mitropolit zagrebački († 1969)
• 26. 6. - Pearl S. Buck, književnica, nobelovka († 1973)

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 12. 7. - Bruno Schulz, poljski pisac i slikar († 1942)
• 22. 7. - Arthur Seyss-Inquart, austrijski nacista († 1946)
• 23. 7. - Haile Selasije, etiopski car († 1975)
• 29. 7. - William Powell, glumac († 1984)

• 2. 8. - Jack Warner, filmski producent († 1978)
• 11. 8. - Władysław Anders, poljski general i emigrantski političar († 1970)
• 15. 8. - Louis de Broglie, fizičar nobelovac († 1987)
• 16. 8. - Hal Foster, crtač stripa († 1982)

• 6. 9. - Edward Victor Appleton, fizičar nobelovac († 1965)
• 10. 9. - Arthur Compton, fizičar nobelovac († 1962)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 4. 10. - Anica Savić-Rebac, srpska književnica, istoričarka filozofije († 1953)
• 4. 10. - Engelbert Dollfuss, kancelar Austrije († 1934)
• 8. 10. - Marina Cvetajeva, pesnikinja († 1941)
• 9. 10. - Ivo Andrić, književnik, diplomata, nobelovac († 1975)
• 14. 10. - Tito Strozzi, glumac, redatelj, pisac i prevoditelj († 1970)
• 18. 10. - Pavle Gregorić, političar, učesnik NOB († 1989)
• 31. 10. - Aleksandar Aljehin, šahista († 1946)

• 5. 11. - J. B. S. Haldane, genetičar, matematičar († 1964)
• 9. 11. - Mabel Normand, glumica, režiser, producent († 1930)
• 16. 11. - Tazio Nuvolari, auto-trkač († 1953)

• 4. 12. - Francisco Franco, španjolski general i Caudillo († 1975.)
• 10. 12. - Marija Petković, časna sestra blaženica († 1966)
• 15. 12. - J. Paul Getty, milijarder, kolekcionar († 1976)
• 21. 12. - Rebecca West, engleska književnica († 1983)
• 22. 12. - Herman Potočnik, raketni inženjer († 1929)

Kroz godinu

• Dragutin Jovanović Lune, četnik, političar († 1932)
• Niko Miljanić, doktor medicine, profesor († 1957)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1892.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

• 3. 1. - Nil Popov, ruski istoričar (* 1833)
• 7. 1. - Taufik Paša, vladar Egipta (* 1852)
• 14. 1. - František Zah, srpski general (* 1807)
• 14. 1. - Albert Victor, Duke of Clarence and Avondale, drugi u liniji za britanski presto (* 1864)
• 2. 2. - Darinka Petrović, udovica kneza Danila (* 1838)
• 17. 2. - Blaž Lorković, ekonomist, pravnik (* 1839)
• 27. 2. - Louis Vuitton, dizajner (* 1821)
• 26. 3. - Walt Whitman, američki pjesnik (* 1819.)
• 29. 3. - Arsenije Stojković, episkop budimski (* 1804)
• 1. 4. - Mustafa-beg Fadilpašić, gradonačelnik Sarajeva (* 1830)
• 4. 4. - Georgina Tesla, Nikolina majka (* 1822)
• 5. 5. - August Wilhelm von Hofmann, hemičar (* 1818)
• 29. 5. - Bahá'u'lláh, osnivač Bahaizma (* 1817)
• 4. 6. - Kosta Protić, srpski general, kraljevski namesnik (* 1831)
• 29. 6. - Paško Vasa, albanski pisac, guverner Libana (* 1825)

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

• 12. 7. - Alexander Cartwright, američki inženjer, pronalazač bejzbola (* 1820.)
• 18. 7. - Thomas Cook, pionir turizma (* 1808)
• 23. 8. - Deodoro da Fonseca, prvi predsednik Brazila (* 1827.)
• 23. 9. - John Pope, američki general (* 1822)
• 2. 10. - Ernest Renan, filolog, istoričar (* 1823)
• 6. 10. - Alfred, Lord Tennyson, pesnik (* 1809)
• 23. 10. - Abdyl Frashëri, albanski političar (* 1839)
• 23. 10. - Emin-paša (Eduard Schnitzer), lekar, istraživač, administrator (* 1840)
• 25. 10. - Caroline Harrison, Prva dama SAD (* 1832)
• 30. 10. - Olga Nikolajevna, udova kraljica Württemberga (* 1822)
• 2. 12. - Jay Gould, finansijer (* 1836)
• 6. 12. - Werner von Siemens, njemački elektrotehničar i izumitelj, osnivač firme (* 1816.)

1892 na Wikimedijinoj ostavi