San Francisco

Glavni članak: Istorija San Franciska

Vidi takođe: Vremenska linija San Franciska

Hronološka pripadnost

Špansko carstvo (1776–1821)

Prvo meksičko carstvo (1821–1823)
Meksiko (1823–1848)
Kalifornijska republika (1846)

 SAD (1848–danas)

Najraniji arheološki dokazi ljudskih naselja na području grada San Francisca datiraju još od 3000 godine prije nove ere.^[15] Pripadnici plemena Yelamu koji su pripadali grupi Ohlone naroda živjeli su u malim selima neposredno prije dolaska španske istraživčke misije, na čelu s don Gasparom de Portolom 2. novembra 1769, što je prva dokumentovana posjeta europljana Zalivu San Francisco.[25] Sedam godina kasnije, 28. marta 1776, španci su uspostavili utvrđenje Presidio of San Francisco, a nakon toga i misiju San Francisco de Asís (Misija Dolores).

Nakon sticanja nezavisnosti od Španije 1821, područje je postalo dio Meksika. Pod meksičkom upravom, misija se vremenom ugasila a njena zemlja se počela privatizovati. Godine 1835, Englez William Richardson podignuo je prvu samostalnu farmu,^[16] u blizini sidrišta za brodove, na mjestu gdje je danas trg Portsmouth. Zajedno sa lokalnim upravnikom Franciscom de Harom, on je napravio plan ulica za prošireno naselje, i grad, pod nazivom Yerba Buena, i počeo privlačiti američke doseljenike. Komodor John D. Sloat zauzeo je Kaliforniju za SAD, 7. jula 1846, za vrijeme Meksičko-američkog rata, a kapetan John B. Montgomery stigao je dva dana kasnije u Yerba Buenu. Yerba Buena je preimenovana u San Francisco 30. januara sljedeće godine,^[17] a Meksiko je službeno predao teritoriju Sjedinjenim Državama na kraju Meksičko-američkog rata. Uprkos atraktivnom položaju koji je imao kao luka i pomorska baza, San Francisco je još uvijek bio malo naselje s negostoljubivom geografijom.^[18]

Kalifornijska zlatna groznica dovela je do prave najezde lovaca na blago. Naseljenici su dolazili u San Francisko iz rivalskog grada Benicie,^[19] podižući broj stanovnika sa 1.000 koliko ih je bilo 1848, na 25.000 u decembru 1849.^[10] Obećanje basnoslovnog bogatstva je bilo toliko jako da su posade po dolasku u luku napuštale plovila i žurile na zlatna polja, ostavljajući iza šume jarbola u luci San Francisca.^[20] Kalifornija je brzo dobila status države, a američka vojska je izgradila utvrđenje na Golden Gateu i još jedno na ostrvu Alcatraz kako bi osigurali Zaliv San Francisco. Otkriće srebra, uključujući i Comstock Lode 1859. godine, dovelo je do novog porasta broja stanovnika.^[21] Sa hordama lovaca na sreću koje su se slivale u grad, bezakonje je bilo često, a dio grada Barbary Coast postao je poznat kao raj za kriminalce, prostituciju i kockanje.^[22]

Poduzetnici su nastojali da se okoriste bogatstvom koje je bilo generisano Zlatnom groznicom. Rani dobitnik je bila bankarska industrija, sa osnivanjem banaka Wells Fargo 1852, i Bank of California 1864. godine. Razvoj luke San Francisca i uspostavljanje potpune kopnene veze sa istočnim željezničkim sistemom SAD od 1869, preko Pacifičke pruge (grad je izgradnju pruge nevoljko pomogao) pomoglo je da Zalivska oblast postane centar za trgovinu. Vodeći se potrebama i ukusima rastuće populacije, Levi Strauss je počeo poslove sa odećom a Domingo Ghirardelli je počeo sa proizvodnjom čokolade. Radnici doseljenici doprineli su raznovrsnosti kulture grada, a kineski radnici koji su radili na izgradnji željeznice formirali su gradsku kinesku četvrt. Prvi tramvaji vozili su već 1873. godine stanovnike San Franciska kroz ulicu Clay. More viktorijanskih kuća počelo je da daje oblik gradu, a gradske vođe vodile su kampanju za izgradnju prostranog javnog parka, što je rezultiralo planovima za Golden Gate park. Izgrađene su škole, crkve, pozorišta, i sva druga obilježja građanskog života. Presidio of San Francisco je posrtalo najvažnije utvrđenje američke vojske na pacifičkoj obali.^[23] Na prelazu stoljeća, San Francisco je bio veliki grad poznat po svom blistavom stilu, veličanstvenim hotelima, raskošnim vilama na Nob Hillu i uspješnoj umjetničkoj sceni.^[24]

"Nikada u istoriji moderni imperijalni grad nije bio potpuno uništen. San Francisco je nestao." – Jack London nakon zemljotresa i požara 1906.^[25]

U 05:12, 18. aprila 1906, San Francisco i sjevernu Kaliforniju je pogodio veliki potres. Kako su se zgrade rušile, prekinuti plinovodi su izazvali požare koji su se proširili širom grada i nekoliko dana bili van kontrole. Pošto vodovod nije radio, Artiljerijski korpus iz Presidia pokušao je da zadrži vatru rušeći blokove zgrada dinamitom kako bi napravili prepreku.^[26] Više od tri četvrtine grada ležalo je u ruševinama, uključujući gotovo cijelo gradsko jezgro.^[11] Prema tadašnjim izvještajima poginulo je 498 osoba, iako moderne procjene govore o nekoliko hiljada poginulih.^[27] Više od polovice stanovništva grada koji je tada imao 400.000 stanovnika je ostalo bez krova nad glavom.^[28] Izbjeglice su se privremeno naselile u improviziranim šatorskim naseljima u Golden Gate Parku, Presidiu, na plažama, i drugim mjestima. Mnogi su trajno pobjegli prema Istočnom zalivu.

Obnova je bila brza i velikih razmjera. Odbacujući pozive da u potpunosti izmijene uličnu mrežu, stanovnici su se opredijelili za brzinu.^[29] Bank of Italy (kasnije Bank of America) čiji je vlasnik bio Amadeo Giannini obezbijedila je kredite za mnoge čiji su domovi bili devastirani. Uništene palače u Nob Hillu postale su Grand hoteli. Gradska vijećnica obnovljena je u Beaux Arts stilu. Grad je svoje ponovno rođenje slavio na međunarodnoj izložbi Panama-Pacific 1915 godine.^[30]

U nadolazećim godinama grad je učvrstio svoj položaj finansijske prestonice. Kada je došlo do kraha berze 1929, nijedna banka u San Franciscu nije bankrotirala.^[31] Štaviše, na vrhuncu Velike depresije, San Francisco je istovremeno krenuo u dva velika građevinska projekta - izgradnju Mosta Oakland Bay i Mosta Golden Gate, završavajući ih 1936. i 1937. godine. U tom razdoblju je otok Alcatraz, bivši vojni zatvor, promijenio namjenu i postao federalni zatvor maksimalne sigurnosti, u kojem su kaznu služili zloglasni zatvorenici, kao što su Al Capone i Robert Franklin Stroud. San Francisco je kasnije proslavio svoju ponovnu raskoš organizujući Svjetski sajam, Međunarodnu izložbu Golden Gate 1939. i 1940. godine, i stvarajući Otok s blagom (Treasure Island) u sred zaliva gdje se izložba odvijala.

San Francisco se nalazi na zapadnoj obali SAD-a na sjevernom kraju istoimenog poluostrva i dobro je povezan s Tihim okeanom i zalivom San Franciska. Nekoliko slikovitih ostrva poput Alcatraza, Treasure otoka i susjednog otoka Yerba Buena, kao i malih djelova Alameda otoka, Red Rock otoka i Angel otoka dio su grada. Dio grada su takođe nenastanjeni Farallon otoci, 43 km u blizini obale Tihog okeana. Kopneno područje grada pravi kvadrat od 11 x 11 km, iako je cijelo područje, uključujući vodu, skoro 600 km².

Postoji više od 50 brda unutar granica grada.^[32] Neka susjedstva su dobila naziv zbog brda na kojem se nalaze poput susjedstva Nob Hill, Potrero Hill i Russian Hill. Blizu geografskog centra grada se nalaze manje naseljena brda. Twin Peaks, par brda koji formiraju visoke tačke grada, su postali dobro mjesto za previđanje grada. Najviše brdo San Franciska, Mount Davidson, je visoko 282 metra i na njemu stoji krst od 31 metra koji je sagrađen 1934. godine.^[33] Dominirajući ovim područjem se nalazi Sutro toranj, veliki crveno-bijeli radijski i televizijski prijenosni toranj.

Obližnje planine San Andreas i Hayward Faults su odgovorne za dobar dio zemljotresa, iako nijedna fizički ne prolazi kroz grad. San Andreas Fault je prouzrokovao zemljotrese 1906. i 1989. godine. Manji zemljotresi se redovno dešavaju. Strepnja od udara većeg zemljotresa je dio gradske infrastrukture. Grad je izgradio pričuvni vodovodni sistem i nekoliko puta je nadogradio svoje kodekse za građenje, zahtjevajući prepravljanje postrojenja za starije zgrade i više inženjerske standarde za novo-izgrađene objekte.^[34] Uprkos ovome, i dalje je preko hiljadu manjih zgrada podložno brzoj šteti u slučaju zemljotresa.^[35]

Obala San Franciska se proširila izvan svojih prirodnih ograničenja. Cijela susjedstva Marina, Mission Bay, Hunters Point, kao i veći dijelovi Embarcaderoa se nalaze na područjima deponija. Treasure otok je izgrađen od materijala refuliranog iz zaljeva kao i materijala nastalog tuneliranjem kroz Yerba Buena otok tokom pravljenja Bay mosta. Takva zemlja zna biti nestabilna tokom zemljotresa. Nastalo rastapanje stvara znatnu štetu imovini koja je izgrađena na ovom području kao što je to dokazao Marina distrikt tokom Loma Prieta zemljotresa 1989. godine.^[36] Većina prirodnih vodotoka grada poput vodotoka Islais Creek i Mission Creek su pretvoreni u odvodne kanale i sagradilo se preko njih, iako komisija za komunalije razmatra prijedloge za obnavljanje nekih vodotoka.^[37]

Gradski pejzaž

Centar grada San Francisco. Pogled sa Twin Peaks brda u 17:52, 27. oktobra 2006. godine.

Centar grada San Francisco. Pogled sa Twin Peaks brda po noći u junu 2011. godine.

Susjedstva

Istorijski centar San Franciska je sjeveroistočni kvadrant grada koga okružavaju Market Street i riva. Ovdje se nalazi finansijalni distrikt, odnosno Financial District, sa trgom Union, koji je glavno mjesto za kupovinu i hotele u blizini. Žičare dovode putnike na strme nagibe Nob Hilla, koji je jednom bio centar poslovnih tajkuna te ih dovodi do turističke atrakcije rive kod Fisherman's Wharfa i pristaništa 39, u kojima se mogu naći restorani koji serviraju posebnu vrstu rakova koji se love pomoću aktivne ribolovne industrije. U ovom kvadrantu je takođe Russian Hill, stambeno susjedstvo u kojem se nalazi poznata nakrivljena ulica Lombard; North Beach, gradsko mala Italija, prijašnji centar Beat Generationa; i Telegraph Hill u kojem je sadržan toranj Coit. Između susjedstvo Russian Hill i North Beach se nalazi Kineska četvrt San Franciska koja je najstarije mjesto naseljeno kinezima u Sjevernoj Americi.^{[38][39][40][41]} The South of Market distrikt, koji je nekad bio centar industrije San Franciska je podvrgnut znatnim promjenama u razvoju nakon dodavanja AT&T parka i pojavljivanja malih početničkih kompanija. Ovo područje popunjavaju novi neboderi, stanovi za rad i uživanje kao i apartmani. Daljni razvoj se dešava južno od Mission Baya - prijašnjeg mjesta za željeznice koji danas sadrži drugi zgradu Univerziteta Kalifornije, San Franciska.

Zapadno od centra grada, preko Van Ness avenije, se nalazi veliko susjedstvo Western Addition, koji je postao naseljen velikim brojem afroameričkog stanovništva nakon Drugog svjetskog rata. Western Addition je uobičajeno podjeljen u nekoliko manjih susjedstva uključujući Hayes Valley, the Fillmore i Japantown, koji je prije bio najveće nastanište japanaca u Sjevernoj Americi ali je izgubio tu titulu nakon što je dosta japanaca nasilno uklonjeno tokom Drugog svjetskog rata. Western Addition je preživio zemljotres 1906. godine sa većinom Viktorijskih građevina potpuno čitavih, uključujući zgrade sagrađene u poznatom stilu za San Francisco pod nazivom "Painted Ladies" koje se nalaze na Alamo trgu. Južno blizu geografskog centra grada se nalazi distrkt Haight-Ashbury, koji je poznat po hippie kulturi 1960ih godina. Haight sada sadrži jedne od najskupljih prodavnica^[42] i nekoliko kontroverzalnih maloprodajnih lanaca^[43] iako i dalje nastavlja sa svojim boemskim stilom. Sjeverno od Western Additions se nalazi Pacific Heights, bogato susjedstvo koji sadrži vile koje su sagradili bogataši nakon zemljotresa 1906. godine. Izravno sjeverno od Pacific Heightsa se nalazi Marina, susjedstvo popularan za mlađe stručnjake koji je većinom izgrađen na vraćenoj zemlji zaljeva.^[44]

U sjeveroistočnom kvadrantu grada se nalazi Mission District—sačinjavaju ga domorodački Kalifornijski stanovnici i imigranti radne klase iz Njemačke, Irske, Italije i Skandinavskih zemalja. Val središnjoameričkog stanovništva se tokom 1910. godine naselio u Mission distriktu te su imigranti iz Meksika tokom 1950ih postali najdominantniji.^[45] Urbana džentrifikacija je skorašnjih godina promjenila demografiju dijelova Missiona sa lationamerikanaca na 20-ogodišnje stručnjake. Noe Valley jugozapadno i Bernal Heights južno postaju popularni za mlade porodice sa djecom. Istočno od distrikta Mission se nalazi Potrero Hill susjedstvo, prventstveno stambeno susjedstvo koje sadrži jedne od najboljih pogleda na centar San Franciska. Zapadno od Missiona se nalazi područje istorijski poznato kao Eureka Valley, dok se sada popularno zove Castro, je jednom bilo područje na skandinavce i irce radne klase. Postalo je prvo i najpoznatije gay naselje i sad je centar gay života u gradu.^[46] Excelsior District, koji se nalazi blizu južne granice grada, je najraznovrsnije etničko naselje u San Francisku. Naseljen većinom afroamerikancima, Bayview-Hunters Point je jedan od najsiromašnijih susjedstva i ima visok stepen kriminala, iako je susjedstvo bilo fokus raznih urbanističkih projekata oživljavanja.

Sagradnja tunela Twin Peaks 1918. godine je povezala jugozapadna susjedstva sa centrom grada preko tramvaja, ubrzavajući izgradnju West Portala i obližnjeg Forest Hilla i St. Francis Wooda. Idući dalje ka zapadu, sjeverno od Golden Gate parka i dodirujući Tihi okean se nalazi Sunset District koji je većinom dom mnogim azijatima radne klase.^[47] Sjeverozapadni kvadrant grada sadrži Richmond, takođe većinom nastanjen sa ljudima srednje klasa, ali sadrži i poneke ruske i ukrajinske imigrante. Ova područja se zajedno nazivaju The Avenues. Oba distrikta se ponekad mogu podjeliti u dva regiona: Vanjski Richmond i Vanjski Sunset i mogu se odnositi na zapadne dijelove oba distrikta dok se Unutrašnji Richmond i Unutrašnji Sunset regioni odnose na istočne dijelove oba distrikta.

Klima

Popularni citat koji se često pogrešno navodi Marku Twainu je "Najhladnija zima koju sam ikad iskusio je bila ljeto u San Francisku".^[49][50] Klima San Franciska je karakteristična po hladnim ljetima mediteranske klime^[51] obale Kalifornije koja "uopšteno sadrži mokre blage zime i suha ljeta".^[52] Pošto je okružen sa tri strane sa vodom, struje Tihog okeana znatno utiču na vrijeme San Franciska sa umjerenim temperaturima i nevjerovatno blagu klimu cijele godine sa malo varijacije temperature po godišnjim dobima.

San Francisco ima najhladnije prosječne, minimalne i maksimalne temperature za jun, jul i august od većih gradova u SAD-u .^[53] Tokom ljeta, vreo vazduh se diže u unutrašnjim dolinama Kalifornije i stvara područje niskog pritiska koje privlači vjetrove sa North Pacific Higha kroz Golden Gate, što stvara hladne vjetrove i maglu, po kojima je grad poznat.^[54] Magla ima vlastiti Twitter račun i znatan broj ljudi ju prati pod imeno @KarlTheFog.^[55] Magla se manje pojavljuje u istočnim susjedstvima i tokom poznog ljeta i rane jeseni, pošto su to najtoplija razdoblja godine.

an Francisco sadrži znatan broj različitih mikroklima zbog oštre topografije i uticaja mora. Velika brda u geografskom centru su odgovrna za 20% promjene u godišnjim padavinama između različitih dijelova grada. takođe štite susjedstva izravno ka istoku (poput Noe Volley) od maglovitih, ponekad veoma hladnih i vjetrovitih uvjeta koji se mogu vidjeti u Sunset distriktu; San Francisco je sunčaniji za one osobe koje žive na istočnoj strani grada, sa prosjekom od 260 vedrih dana i samo 105 oblačnih dana godišnje.

Temperature dostignu ili prestignu 27 °C prosječno samo za 21 ili 23 dana godišnje po mjerenju u centru grada i međunarodnom aerodromu u San Francisku (poznat po skraćenici SFO).^[48] Sušno razdoblje od maja do oktobra može biti blago i toplo sa prosječnom dnevnom temperaturom od 7.1 °C u septembru.^[48] Kišovito razdoblje od novembra do aprila je malo hladnije sa najnižom prosječnom temperaturom od 10.7 °C u januaru.^[48] Prosječno je 73 kišovita dana u godini sa godišnjim prosječnim padavinama od 601 mm.^[48] Promjena u padavinama zavisi od godine. 2013. godine je palo svega 142 mm, što je namanje od 1849. godine u centru San Franciska.^[48] Te godine su postavljeni slični rekordi širom savezne države. Snijeg je rijetka pojava u gradu, te je pao samo 10 puta od 1852. godine sa najnovijim činom 1976. godine kada je palo 130 mm na Twin Peaksu.^[56][57]

Najviša izmjerena temperatura je bila 39 °C 17. jula 1988. godine i 14. juna 2000. godine. Najniža izmjerena temperatura je bila −3 °C 11. decembra 1932. godine.^[58] Državni meteorološki servis pruža grafike^[59] koji prikazuju informacije u tabeli ispod tako bi se vizualno mogao prikazati iznos tipičnih padavina i temperatura.

San Francisco, prema odjelu za poljoprivredu Sjedinjenih Američkih Država, spada pod zonu smjelosti.^[60]

Prema popisu stanovništva iz 2010. godine,^[66] San Francisco je imao 805.235 stanovnika. Bio je drugi veći grad u Sjedinjenim Američkim Državama po gustoći naseljenosti sa 6.632/km² stanovnika (među gradovima sa više od 200.000 stanovnika).^[7]

San Francisco je inače fokusna tačka zaljevske oblasti San Franciska i formira dio metropolitanskog statističkog područja San Francisco–Oakland–Fremont koje sadrži 4,5 miliona ljudi. takođe se navodi u većem metropolitanskom statističkom području od 12 okruga, odnosno San Jose-San Francisco-Oakland, koje sadrži 8,4 miliona ljudi i peto je područje po veličini u SAD-u prema podacima iz 2013. godine.^[67] Najnovija procjena iz 2013. godine povećava broj stanovnika na 837.442 prema podacima iz jula 2013. godine.

Rase i etnicitet

Prema popisu iz 2010. godine, ethnička struktura San Franciska je bila sljedeća: 390.387 bijelaca (48,1%), 267.915 azijata (33,3%), 48.870 afroamerikanaca (6,1%), 4.024 domorodaca (0,5%), 3.359 pacifičkih otočana (0,4%), 53.021 drugih rasa (6,6%) i 37.659 ljudi sa dvije ili više rase (4,7%). Bilo je 121.744 latinoamerikanaca bilo koje race (15,1%).

Bijelci koji nisu latinoamerikanci sačinjavaju manje od pola stanovništva, odnosno 41,9% dok je taj broj iznosio 92,5% 1940. godine. Najčešće porijeklo latinoamerikanskih grupe ljudi su sačinjavali meksikanci (7,4%), salvadorci (2,0%), nikaragvanci (0,9%), gvatemalci (0,8%) i portorikanci (0,5%). Latinoameričko stanovništvo se nalazi najviše u distriktima Mission, Tenderloin i Excelsior.^[68] Afroamerikansko stanovništvo je u opadanju u novije vrijeme sa 13,4% stanovništva 1970. godine na 6,1%.^[69] Trenutan postotak afroamerikanaca u San Francisku je sličan postotku savezne države Kalifornije;^[69] dok je suprotno tome latinoameričko stanovništvo grada pola postotka savezne države. Većina afroamerikanaca su naseljeni u susjedstvima Bayview-Hunters Point i Visitacion Valley u jugoistočnom San Francisku i distriktu Fillmore u sjevernoistočnom dijelu grada.^[68]

Stanovnici kineskog etniciteta su 2010. godine bili najveća etnička manjina u San Francisku sa 21,4% stanovnika; ostale zabilježene azijatske grupe su bili filipini (4,5%), vijetnamci (1,6%), japanci (1,3%), azijski indijanci (1,2%), korejci (1,2%), tajlanđani (0,3%), burmanci (0,2%), kambodžanci (0,2%) dok su indonezi, laosi i mongoli sačinjavali manje od 0,1% gradskog stanovništva.^[70] Najviše kineskog stanovništva se nalazi u Kineskoj četvrti, te četvrtima Sunset, i Richmond dok se najviše filipina nalazi u Crocker-Amazon distriktu (koji se nastavlja na zajednicu grada Daly City, koji ima jednu od najvećih koncentracija filipina u Sjevernoj Americi) kao i u distriktu SoMa.

Filipinska zajednica u gradu je doživila preporod nakon pada stanovništva 1970ih i 1980ih. Zaljevska oblast San Franciska je dom preko 382.950 američkih filipina, te je jedna od najvećih zajednica filipina izvan istoimene zemlje.^[70][71] Distrikt Tenderloin je dom velikom broju vijetnamskog stanovništva i sadrži velik broj različitih vrsta poslova i restorana, te je taj distrikt poznat pod imenom Little Saigon. Veliku prisutnost u Western Additionu imaju korejci i japanci, pošto se tu nalazi Japantown grada. Stanovništvo pacifičkih otočana sačinjava 0,4% (0,8% uključujući osobe sa djelimičnim porijeklom) stanovništva. Preko polovine stanovništva pacifičkih otočana je samoanskog porijekla, dok veći broj ovog stanovništva boravi u područjima Bayview-Hunters Point i Visitacion Valley; pacifički otočani sačinjavaju preko 3% stanovništva u obje zajednice.^[70]

Kalifornijski domoroci sačinjavaju relativno mali postotak gradskog stanovništa: samo je 37,7% stanovnika rođeno u Kaliforniji dok je 25,2% stanovnika rođeno u nekoj drugoj saveznoj državi. Više od trećine gradskih stanovnika (35,6%) je rođeno izvan Sjedinjenih Američkih Država.^[69]

Obrazovanje, domaćinstva i prihodi

Od svih glavnih gradova u SAD-u, San Francisco je drugi po najvećem broju stanovnika sa visokom stručnom spremom, odmah poslije grada Seattle. Preko 44% odraslih osoba su diplomirani studenti ili imaju veći nivo obrazovanja.^[76] Kompanija USA Today je izvjestila da je Rob Pitingolo, istraživač koji je mjerio fakultetlije po kvadratnom kilometru, uspostavio da San Francisco ima više od 344.000 fakultetlija u 121 km² gradskog područja.^[77]

Popisni podaci su saopštili da 780.971 osoba (97,0% stanovništva) živi u domaćinstvima, 18.902 (2,3%) živi u neinstitucionaliziranim grupnim četvrtima i da je 5.362 (0,7%) bilo institucionalizovano. Bilo je 345.811 domaćinstava, od kojih je 63.577 (18,4%) sadržavalo djecu mlađu od 18 godina, 109.437 (31,6%) su bili parovi suprotnog spola koji žive zajedno, 28.677 (6,3%) su bile žene na čelu domaćinstva bez prisutnog supružnika, 12.748 (3,7%) su bili muškarci na čelu domaćinstva bez pristunog supružnika. Bilo je 21.677 (6,3%) nevjenčanih parova suprotnog spola i 10.384 (3,0%) vjenčanih parova ili u partnerstvu istog spola. 133.366 domaćinstava (38,6%) su bila domaćinstva od samo jedne osobe i 34.234 (9,9%) domaćinstava je sadržavalo osobu preko 65 godina koja živi sama. Prosječna veličina domaćinstva je bila 2,26. Bilo je 151.029 porodica (43,7% od svih domaćinstava) dok je prosječna veličina porodice bila 3,11. Bilo je 376.942 stambenih jedinica sa prosjećnom gustoćom od 627,6/km² od čega je 123.646 (35,8%) bilo zauzeto od strane vlasnika i 222.165 (64,2%) od strane iznajmljivača. Upražnjenih mjesta je bilo 2,3%, dok je postotak upražnjenih mjesta bio 5,4% za iznajmljene objekte. 327.985 osoba (40,7% stanovništva) je živjelo u stambenim jedinicama koje su bile njihove dok je 452.986 osoba (56,3% stanovništva) živjelo u iznajmljenim stambenim jedinicama.

San Francisco je imao najveći postotak od 15,4% gay i lezbijskih pojedinaca od bilo kojeg drugog od 50 većih gradova u SAD-u prema društvenoj anketi iz 2005. godine.^[78] San Francisco takođe ima najveći postotak istospolnih domaćinstava od bilo kojeg američkog okruga, te zaljevska oblast San Franciska ima najveću koncentraciju istospolnih domaćinstava od bilo kojeg drugog metropolitanskog područja.^[79]

San Francisco je na trećem mjestu po prosječnom prihodu domaćinstava^[83] koji je 2007. godine. iznosio $65.519.^[69] Prosječan porodični prihod je iznosio $81.136^[69] i San Francisco je na 8. mjestu od svih većih gradova međunarodno po broju milijardera koji žive unutar grada.^[84] Prateći državni trend, emigracija porodica srednje klase doprinosi nejednakosti prihoda^[85] i ostavilo je grad sa manjim brojem djece od bilo kojeg drugog većeg američkog grada sa postotkom od 14,5%.^[86]

Postotak siromaštva je 11,8% i broj porodica u siromaštvu je 7,4%, te su obe cifre ispod državnog prosjeka.^[87] Stopa nezaposlenosti je 5,3% prema podacima iz januara 2014. godine.^[88]

Beskućništvo

Beskućništvo je hronični i kontroverzalni problem u San Francisku već od 1970ih kada je mnoštvo psihičkih bolesnih pacijenata pušteno zbog promjena zdravstvene zaštite i medicinskih usluga tokom 1960ih.^[89] Broj beskućnika se procjenjuje da je 13.500 od kojih 6.500 živi na ulicama.^[90] Smatra se da grad ima najviše beskućnog stanovništva od ukupnog broja stanovnika od bilo kojeg drugog većeg grada u SAD-u.^[91][92] Incidenti prijavljenih nasilnih i imovinskih šteta 2009. godine (736 i 4.262 incidenata po 100.000 stanovnika)^[93] su malo manji od drugih gradova slične veličine u SAD-u.^[94]

Jezici i starost

Prema podacima iz 2010. godine, 54,58% (411.728) stanovnika preko 5 godina starosti govori engleskim jezikom kao glavnim jezikom dok 18,60% (140.302) govori kineski, 11,68% (88.147) španski, 3,42% (25.767) tagaloški, 1,86% (14.017) ruski, 1,45% (10.939) vijetnamski, 1,05% (7.895) francuski, 0,90% (6.777) japanski, 0,88% (6.624) korejski, 0,56% (4.215) njemački, 0,53% (3.995) italijanski dok je jezicima pacifičkih otočana govorilo 0,47% (3.535) stanovništva preko pet godina starosti. Peko 45,42% (342.693) stanovništva, preko pet godina starosti, je govorilo maternji jezik koji nije bilo engleski.^[95]

Starosni raspon grada je sljedeći: 107.524 osoba (13,4%) ispod 18 godina starosti, 77.664 osoba (9,6%) od 18 do 24 godine starosti, 301.802 osoba (37,5%) od 25 do 44 godine starosti, 208.403 osoba (25,9%) od 45 do 64 godina starosti i 109.842 osoba (13,6%) koji su imali ili bili preko 65 godina starosti. Prosječna starost je bila 38,5 godina. Za svakih 100 žena je bilo 102,9 muškaraca, dok je za svakih 100 žena preko 18 godina bilo 102,8 muškaraca.

San Francisco ima raznovrsnu ekonomiju sa poslovima u raznim industrijama poput stručnih usluga, finansijalnih usluga, turizma i visoke tehnologije, čiji se poslovi znatno povećavaju.^[96] Otprilike 25% radnika je 2012. godine bilo zaposleno u nekom poslu stručnih usluga; 16% u vladinim službama; 15% u ugostiteljstvu; 11% u obrazovanju i zdravstvu i 9% u finansijskom sektoru.^[96] BDP peto-okružnog metropolitanskog područja San Franciska je 2013. godine iznosio $388,3 milijarde.^[97]

Kalifornijska zlatna groznica je pretvorila San Francisco u bankovni i finansijalni centar zapadne obale u ranom 20. vijeku.^[98] Montgomery Street i Financial District su postali poznati kao "Wall Street zapada" i sadržavaju federalnu rezervnu banku San Franciska, sjedište kompanije Wells Fargo i bile su sjedište dioničke berze pacifičke obale.^[98] Banka Amerike, pioner u pružanju bankovnih usluga dostupnim srednjoj klasi, je osnovana u San Francisku 1960ih, te je izgradila moderan neboder i izabrala 555 California Street kao svoje sjedište. Mnoge veće finansijske institucije, multinacionalne banke i firme preduzetničkog kapitala se nalaze ili imaju regijsko sjedište u gradu. Sa preko 30 međunarodnih finansijskih institucija^[14] šest kompanija iz Bogatih 500^[99] i velike infrastrukture stručnih usluga—uključujući pravo, odnose sa javnošću, arhitekturu i dizajn—San Francisco je dizajniran kao "alpha" svjetski grad^[100] i na 10. je mjestu među najvećim međunarodnim finansijskim centrima.^[101]

Turizam je jedna od najvećih gradskih industrija u privatnom sektoru,^[103] čineći ovu industriju odgovornu za više od jedan od sedam poslova u gradu.^[104] Pojavljivanje grada u muzici, filmovima i popularnoj kulturi je učinilo grad i njegove znamenitosti poznatim širom svijeta.^[105] San Francisco je 5. po najvećem broju stranih turista od bilo kojeg drugog grada u SAD-u i 50. je od 100 najposjećenijih gradova međunarodno prema podacima organizacije Euromonitor International.^[106] Više od 16,9 miliona turista je posjetilo San Francisco 2013. godine, doprinjevši $9,4 milijardi ekonomiji.^[107] Sa znatno razvijenom infrastrukturom hotela i objektom za konvencije Moscone, San Francisco je popularna destinacija za godišnje konvencije i konference.^[108]

Ekonomija San Franciska se uraznovrstila od finansijke i turističke u nova polja, odnosno industrije, uključujući visoko tehnološku, biotehnološku i medicinsko istraživanje od 1990ih.^[104] Tehnološki poslovi su bili zaslužni za 1% ekonomije 1990. godine, rastući na 4% 2010. godine i procjenjenih 8% za kraj 2013. godine.^[109] San Francisco je postao epicentar novim kompanija tokom "dot-com" balona 1990ih i naknadno društvenih mreža poznih 2000ih.^[110] San Francisco je od 2010. godine privukao sve veći broj investitora preduzetničkog kapitala u poređenju sa silicijskom dolinom, dostigavši $4,58 milijarde 2013. godine.^{[111][112][113]} Grad je 2004. godine odobrio porezne izuzetke za biotehnološke kompanije^[114] kako bi povećali rast Mission Bay susjedstva, koje sadrži drugi objekat i bolnicu Univerziteta Kalifornije, San Franciska (još poznatog pod imenom UCSF). Mission Bay sadrži Kalifornijski institut za regenerativnu medicinu, Kalifornijski institut za kvantitativnu bionauku i Gladstone institut^[115] kao i preko 40 naučnih kompanija privatnog sektora.^[116]

Najveći poslodavac grada je gradska vlada, zapošljavajući 5,3% (preko 25.000 ljudi) gradskog stanovništva, nakon kojeg je na drugim mjestu UCSF sa preko 22.000 zaspolenih. Treće mjesto sa 1,8% (8.500+ ljudi) pripada Kaliforijskom pacifičkom medicinskom centru, koji je najveći poslodavac privatnog sektora.^[117] Mali biznisi sa manje od 10 zaposlenika i samo-zaposlene firme čine 85% zaposlenih^[118] i broj građana u kompanijama preko 1.000 zaposlenih je pao za pola od 1977. godine.^[119] Rast nacionalnih supermarketa je otežan političkim i građanskim konsenzusom. Kako bi kupili male privatne biznise i održali jedistvenost prodavnica grada, komisija malih biznisa podržava javnu kampanju za zadržavanje većeg dijela maloprodajnog novca u lokalnoj ekonomiji^[120] i nadzorni odbor je koristio planski kôd da ograniče susjedstva gdje se supermarketi mogu osnovati,^[121] što su podržali glasači San Franciska.^[122]

Kao i mnogi drugi gradovi u SAD-u, San Francisco je jednom imao znatno aktivan proizvođački sektor sa više od 60.000 radnika 1969. godine, ali se skoro sva proizvodnja premjestila na jeftinije lokacije 1980ih.^[123] Prema podacima iz 2014. godine, San Francisco je zabilježio mali preporod proizvođačkim poslova sa 4.000 radnika u 500 kompanija, što je dvostruko više nego 2011. godine. Najveći poslodavac proizvođačkog sektora je Anchor Brewing Company, a najveći po prihodima je Timbuk2.^[123]

Početkom 1900ih porastao je interest hotelske industrije: "1959. godine, grad je imao manje od 3.300 prvoklasnih hotela; taj broj je porastao na 9.000 1970. godine i 1999. godine je opet porastao na 30.000."^[124] Stvaranje konvencijskih centara poput Yerba Buena, je pomogao konvencijsko-turističkoj ekonomiji San Franciska, postavljajući osnovu za velike uspjehe restoranskih i hotelskih industrija.

Iako su finansijalni distrikt, Union trg i Fisherman's Wharf poznati širom svijeta, San Francisco je takođe poznat po nekolicini kulturno bogatih ulica koji sadržavaju susjedstva mješovite upotrebe okruženih sa centralnim komercijalnim hodnicima po kojima stanovnici kao i posjetitelji mogu hodati. Walkscore.com je, baš zbog ovoga, rangirao San Francisco na drugo mjesto kao "najbolji grad za hodanje" u Sjedinjenim Američkim Državama.^[125] Mnoga susjedstva sadrže mješavinu raznih poslova, restorana i prostora koji su potrebni stanovnicima i posjetiteljima. Poneka susjedstva sadrže butike, kafiće i noćni život poput Union ulice u Cow Hollowu, 24. ulice u Noe Valley, Valencia ulice u Missionu, i Irving ulice u unutrašnjem Sunsetu. Ovaj pristup je znatno uticao na ponovno razvijanje poslova i usluga u susjedstvima distrikta South of Market.^[126]

Počevši od 1990ih, potražnja za vještim radnicima u grani informatičke tehnologije za lokalne poslove u začetku u silicijskoj dolini je privukla mnoge radnike širom svijeta i uticala je na veći životni standard San Franciska.^[127] Mnoga susjedstva koja su se sastojala od srednje i niže klase su se počeli dizati na veće nivoe tokom renesanse San Franciska, uključujući susjedstva South Beach i Mission Bay. Vrijednost imovine i prihodi stanovnika su se popeli na jedne od najviših u SAD-u,^{[128][129][130]} pravivši veliku scenu za zabavu, restorane i maloprodaju. Prema istraživanju iz 2008. godine svih većih gradova, San Francisco je bio na drugom mjestu po kvalitetu života od bilo kojeg drugog grada u državi.^[131] Međutim, zbog nevjerovatnog rasta troškova života, mnoge porodice srednjih i nižih klasa su se preselili u vanjska pregrađa zaljevskog područja ili u centralnu dolinu Kalifornije.^[85]

Međunarodni ugled koji San Francisco i dalje ima je postajao od svog osnivanja pa sve do danas sa velikim brojem imigranata iz Azije i Južne Amerike. 39% stanovnika nije rođeno u SAD-u,^[119] te je značan broj susjedstva pretrpan sa poslovima i građanskim ustanovama koje su namijenjene novim građanima. Na primjer, od dolaska mnogih etničkih kineza, počevši od 1970ih, istorijski je pretvorilo Kinesku četvrt i paradu kineske nove godine u najveći događaj svoje vrste izvan Kine.^[132]

Sa dolaskom "beat" spisatelja i umjetnika tokom 1950ih i društvenih promjena radi kojih je napravljen Haight-Ashbury distrikt i Ljeto ljubavi tokom 1960ih, San Francisco je postao centar liberalnog aktivizma i protivkulture tog vremena. Demokratska stranka, i manjim dijelom stranka zelenih dominiraju gradsku politiku od kraja 1970ih, nakon što je zadnji Republikanski kandidat izgubio u izborima za gradonačelnika 1975. godine. Od 1988. godine, San Francisco nije nikad glasao preko 20% za Republikanskog predsjedničkog ili senatskog kandidata.^[133] 2007. godine, grad je proširio svoje zdravstvene usluge kao dio programa "Zdrav San Francisco"^[134] što bi subvenciralo neke zdravstvene usluge građanima.^{[135][136][137]}

San Francisco ima dugu istoriju podržavanja LGBT prava. Dom je prvoj organizaciji za lezbjiska prava u SAD-u pod nazivom Daughters of Bilitis; prvoj javno gay osobi da se kandiduje za javne funkcije u SAD-u, José Sarriau; prvom javnog gay čovjeku da bude izabran za javnu funkciju u SAD-u, Harvey Milku; prvoj javno lezbijskog sutkinji Mary C. Morgan i prvom transrodnom policijskom komesaru, Theresi Sparks. Veliki broj gay građana je zadržao političku i kulturnu zajednicu kroz nekoliko decenija i samim time je stvorio moćnu prisutnost u gradskom životu San Franciska. Grad održava paradu San Francisco Pride, jednu od najvećih i najstarijih pride parada.

San Francisco Pride se održava od 1972. godine. Događaji su u određenoj temi, koja se bira svake godine. Preko 100.000 osoba je prisustvovalo 44oj SF Pride paradi, mada su očekivali 1,5 milion ljudi kao prošle godine.^[138] 43. Pride parada je održana kada su istospolni brakovi u Kaliforniji postali legalni, što su bile važne novosti za LGBT zajednicu i mnogi su izašli kako bi to proslavili. Chelsea Manning je imenovana za počasnog maršala, pošto je transrodna osoba u vojsci. Bilo je pritužbi oko njenog imenovanja kao maršala, jer je u zatvoru zbog kršenja akta o špijunaži te je njen orden kao maršal opozvan.^[139]

San Francisco takođe ima znatno aktivnu ekološku zajednicu. Počevši sa osnivanjem Sierra kluba 1892. godine do osnivanja organizacije Prijatelja urbanih šuma 1981. godine, San Francisco ima istoriju globalnih razgovora o okolišu.^[140][141] Reciklažni program San Franciska iz 1980. godine je jedan od najstarijih reciklažnih programa bilo kojeg grada.^[142] Grad ima inicijativu GoSolarSF koja promovira korištenje solarne energije. Komisija komunalija San Franciska pruža program prodaje električne energije iz obnovljivih izvora.^[143][144] SF Greasecycle je program reciklaže korištenog ulja kako bi se pretvorilo u biodizel.^[145]

Novozavršeni Sunset rezervoarski solarni projekt je instalirao 25.000 solarnih ploča na 45.000 km² krova rezervora. Elektrana od 5 megawatti je utrostručila solarni kapacitet od 2 megawatta od svog otvaranja u decembru 2010. godine.^[146][147]

Zabava i scenska umjetnost

Centar ratnog memorijala i scenske umjetnosti San Franciska sadrži neke od najtrajnih kompanija scenske umjetnosti u SAD-u. Operna kuća ratnog memorijala sadrži operu San Franciska, koja je druga po veličini operna kompanija u Sjevernoj Americi,^[148] kao i balet San Franciska dok se simfonija San Franciska izvodi u Davies simfonijskoj hali. Teatar Herbst sadrži eklektičan miks muzičkih izvođenja kao i gradsku umjetnost i lekcije javnog radija.

The Fillmore je muzička zgrada u Western Additionu. Druga je inkarnacija istorijske zgrade koja je dobila slavu tokom 1960ih pod izvođenjem Bill Grahama, tako što je bila dom poznatim muzičarima Grateful Dead, Janis Joplin, Led Zeppelin i Jefferson Airplane, napravivši zvuk San Franciska. Beach Blanket Babylon je avenija koja vrši izvođenja publici North Beacha od 1974. godine.

Komičar i glumac Robin Williams je pomogao San Francisku da postane poznat kao dobar grad za komedijske klubove. Dostigao je slavu 1970ih tako što je izvodio svoje komične rutine u klubovima Holy City Zoo, Punchline kao i drugima.^[149] takođe je snimio sedam filmova u San Francisku.^[149]

A.C.T. teatar je uticajan u zaljevskoj oblasti od 1967. godine. Redovno producira razne događaje i redovno vrši produkcije Broadway predstava.

Muzeji

Muzej moderne umjetnosti San Franciska (još poznat pod nazivom SFMOMA) sadrži moderna i djela iz 20. vijeka. Muzej je premješten u trenutnu zgradu u susjedstvu South of Market 1995. godine i sada privlači više od 600.000 posjetitelja godišnje.^[150] Palata legije časti uglavnom sadrži evropske antikvitete i umjetnička djela te se zgrada nalazi u Lincoln parku i njen eksterior je modeliran po istoimenoj zgradi u Parizu. Njime upravljaju Muzeji fine umjetnosti San Franciska, koji takođe upravljaju de Young muzejom u Golden Gate parku. Kolekcija de Younga sadrži američke dekorativne objekte i antropološka nalazišta iz Afrike, Okeanije i Amerikâ. Prije pravljenja trenutne građevine, koja se završila sa izgradnjom 2005. godine, de Young je takođe sadržavao muzej azijske umjetnosti koji je sadržavao azijske istorijske artefakte stare preko 6.000 godina te je 2003. godine premješten u nekadašnju javnu biblioteku pored civilnog centra.

Nasuprot muzičkom konkursu se nalazi Kalifornijska akademija nauka. To je prirodni istorijski muzej koji sadrži Morrison planetarij i Steinhart akvarij. Trenutna struktura građevine sa providnim plafornom je otvorena 2008. godine. Exploratorium je interaktivni naučni muzej koga je osnovao Frank Oppenheimer 1969. godine i nalazi se na 15. pristaništu Embarcadera. Dva muzejska broda su usidrena blizu Fisherman's Wharfa, SS Jeremiah O'Brien i podmornica USS Pampanito'. Na Nob Hillu se nalazi žičarni muzej sa prikazom napojnog sistema koji pogoni žičare i skladišta automobila.

Bejzbolski tim San Francisco Giants su napustili saveznu državu New York i preselili se u Kaliforniju prije 1958. sezone. Tim sadrži poznate zvijezde poput Willie Maysa, Willie McCoveya i Barry Bondsa, te je igrao 52 godine prije nego što je osvojio World Series titulu 2010. godine kao i dvije dodatne titule 2012. i 2014. godine. Giantsi igraju u AT&T parku koji je otvoren 2000. godine i bio je projekt ponovnog razvijanja susjedstva South Beach i Mission Bay.^[151] San Francisco je 2012. godine postavljen na prvo mjesto kao najbolji grad u Americi za bejzbol. Proučavano je koja su metropolitanska područja udomljavala najviše Major League timova od 1920. godine.^[152]

San Francisco 49ers, tim NFL lige su bili jedni od najstarijih i najredovnijih franšiza sporta grada. Tim je počeo sa igrom 1946. godine kao član AAFCa (američke fudbalske konferencije) te je prešao u NFL 1950. godine i preselio se u Candlestick park 1971. godine. Tim je počeo igrati svoje domaće mečeve na Levi stadionu u Santa Clari 2014. godine, te se i dalje nazivaju "San Francisco 49ers" iako su znatno bliži gradu San Jose.^[153][154] 49ers su osvojili pet Super Bowl titula 1980ih i 1990ih kada su treneri ekipe bili Bill Walsh i George Seifert i imali su sljedeće poznate igrače: Joe Montana, Steve Young, Ronnie Lott, i Jerry Rice.

Na univerzitetskom nivou, Dons, tim Univerziteta San Franciska, se natiču u prvoj ligi NCAA te ih je Bill Russel vodio kroz košarkaška prventstva 1955. i 1956. godine. San Francisco Gators i Urban Knights se natiču u drugoj ligi. AT&T park se koristio kao domaćinski stadion za godišnje igre američkog nogometa od 2002. godine. 2011. godine, San Franciso je bio domaćin kalifornijskom fudbalskom timu Golden Bears koji su igrali na Candlestick parku i AT&T parku dok se njihov stadion renovirao.

Pješačka trka Bay to Breakers, koja se održava svake godine od 1912. godine, je najpoznatija po svojim šarenim kostimima i veselom duhu natjecanja.^[155] Maraton San Franciska privlači više od 21.000 učesnika.^[156] Triatlon Espace from Alcatraz je od 1860. godine privukao više od 2.000 profesionalnih i amaterskih sportaša.^[157] Olympic Club je jedan od najstarijih sportskih klubova u Sjedinjenim Američkim Državama. Osnovan je 1860. godine. Sadrži privatni teren za golf koji graniči sa Daly Cityjem te je teren pet puta bio domaćin U.S. Opena. Javni Harding Park teren za golf se povremeno koristi za PGA Tour. San Francisco je 2013. godine bio domaćin trke jahti.^[158]

Sa idealnom klimom za događaje na otvorenom, San Francisco ima nevjerovatan broj resursa i mogućnosti za amatersko učestvovanje u sportu i rekreaciji. Postoji više od 320 km staza za bicikle širom grada^[159] te su susjedstva Embarcadero i Marina Green omiljena mjesta za skejtbording. Obimni javni tereni za igranje tenisa su dostupni u parkovima Golden Gate i Dolores kao i u manjim terenima po susjedstvima širom grada. Građani San Franciska su često na vrhu listâ najsposobnijih osoba u SAD-u.^[160]

Plovidba i jedrenje su dvije od mnoštva popularnih aktivnosti zaljeva San Franciska. Grad sadrži marinu u istoimenom distriktu.^[161][162] Jahtni klubovi St. Francis i Golden Gate se nalaze u marini. Jahtni klub South Beach, koji se nalazi kraj AT&T parka i 39. pristaništa ima obimnu marinu.^[163][164]

Iistorijski distrikt Aquatic Park, koji se nalazi uz sjeverni dio obale San Franciska, je domaćin nekolicini plivačkih i veslačkih klubova.^[165][166] Veslački klub South End, koji je osnovan 1873. godine, kao i klub Dolphin i dalje nastavljaju sa prijateljskim suparništvom. Plivači se takođe dnevno mogu primijetiti.

Vožnja biciklom postaje sve popularnija u San Francisku. Prema izvještaju agencije za opštinski prevoz (eng. Municipal Transportation Agency, odnosno skraćeno MTA) 2010. godine, broj biciklista je porastao u 33 lokacije za 58% u odnosu na prethodni izvještaj iz 2006. godine.^[167] MTA procjenjuje da se svaki dan u gradu obavi više od 128.000 vožnji biciklom, što bi bilo 6% od cjelokupnog saobraćaja grada.^[168] Poboljšanje infrastrukture vožnje bicikla građenjem dodanih mjesta za vožnju je omogućilo sigurniju i pristupačniju vožnju bicikla u San Francisku. Od 2006. godine, San Francisco ima zlatni biciklistički status od lige američkim biciklista.

Nacionalno rekreacijsko područje Golden Gatea (još poznato po engleskoj skraćenici GGNRA) sadrži veći dio parkova San Franciska i sve njegove plaže. Jedno je najposjećenijih područja u Sjedinjenim Američkim Državama u rekreacijonom pogledu sa preko 13 miliona godišnjih posjetioca. Unutar atrakcija grada se takođe nalazi Ocean plaža, koja se pruža duž obalne linije Tihog okeana i posjećuje ga surferska zajednica, kao i Baker plaža koja se nalazi na zapadnoj uvali Golden Gatea kao dio Presidia, prijašnje vojne bazne. Crissy polje se takođe nalazi unutar Presidia. GGNR takođe upravlja Fort Funstonom, Lands Endom, Fort Masonom i Alcatrazom. Služba nacionalnih parkova zasebno upravlja Maritime istorijski nacionalni park San Franciska koji se sadrži od čete istorijskih brodova i rive oko Aquatic parka.

Odjel za rekreakciju i parkove San Franciska održava više od 220 parkova.^[169] Najveći i najpoznatiji je Golden Gate park,^[170] koji se rasteže od zapadnog dijela grada do Tihog okeana. Park je osnovan 1860ih i napravljen je sadnjom stranih drveća i biljaka dok je prije bio omeđen samo prirodnom travom i dinama. Park sadrže mnoge kulturne i prirodne atrakcije poput staklene bašte cvijeća, japanske čajne bašte i botaničke bašte San Franciska. Blizu gradskog zoološkog vrta koji sadrži više od 250 vrsta životinja od kojih je mnogo ugroženo,^[171] se nalazi jezero Marced koje je okruženom parkom. Prvo rekreaciono područje San Franciska je bio park kojim je upravljao sistem Kalifornijskih državnih parkova pod nazivom Candlestick Point.^[172]

San Francisco—službeno poznat pod engleskim nazivom "City and County of San Francisco", odnosno "Grad i okrug San Franciska"—je grad i okrug u isto vrijeme. Ovaj status je dobio i trenutno ga posjeduje sve od 1856. godine kada se odvojio od okruga San Mateo. Jedini je istovremeni grad i okrug u Kaliforniji.^[5] Gradonačelnik je istovremeno i okružni izvršni organ i nadgledni odbor je gradsko vijeće. Vlada San Franciska funkcionira na sistemu poveljnog grada i sadrži dvije grane vlasti. Na vrhu izvršne grane vlasti se nalazi gradonačelnik kao i drugi zvaničnici kojih su izabrali građani kao i gradska služba. Na čelu zakonodavne grane vlasti od 11 članova nadglednog odbora se nalazi predsjednik koji je odgovoran za donošenje zakona i budžeta, mada građani San Franciska često koriste sistem direktne demokratije za donošenje zakona.

Članovi nadglednog odbora su izabrani kao prestavnici određenih distrikta unutar grada.^[173] U slučaju smrti ili ostavke gradonačelnika, predsjednik odbora postaje privremeni gradonačelnik dok cijeli odbor ne odluči ko će biti gradonačelnik do isteka mandata. Dianne Feinstein je preuzela ured 1978. godine nakon atentata na George Mosconea, te ju je odbor izabrao kao stalnog gradonačelnika do kraja mandata. Edwin M. Lee je 2011. godine izabran da završi mandat Gavina Newsoma, koji je podnio ostavku.^[174]

Zbog svog jedinstvenog statusa kao grad i okrug istovremeno, lokalna vlada ima nadležnost nad imovinom nad kojim inače ne bi trebala. Na primjer, međunarodni aerodrom San Franciska, koji se nalazi u okrugu San Mateo, je pod vlasništvom grada i okruga San Franciska. San Francisco ima gradski zatvor u okrugu San Mateo, u neinkorporiranom području pored San Bruna. San Francisco je takođe, Raker paktom iz 1913. godine, dobio stalni zakup nad Hetch Hetchy dolinom i marinom nacionalnog parka Yosemite.^[5]

San Francisco je čvor mnogim granama federalne birokratije poput apelacionog suda Sjedinjenih Američkih Država i pričuvne federalne banke. Grad je u ranim 1990im imao velike vojne instalacije u Presidiju, Treasure Islandu i Hunters Pointu. Postojanje ovih instalacija se i dalje godišnje slavi Fleet Weekom, iako se više ne nalaze u gradu. Savezna država Kalifornija koristi San Francisco kao dom za vrhovni sud savezne države i za ostale državne agencije. Više od 70 konzulata San Franciska su strane vlasti.^[175]

Okružni budžet za fiskalnu godinu 2013–14 je iznosio $7,9 milijarde.^[176] Grad zapošljava oko 27.000 radnika.^[177]

Kriminal i javna sigurnost

Sljedeća tabela sadrži broj prijavljenih incidenata po 1.000 osoba za svaku vrstu prekršaja.

2011. godine, prijavljeno je 50 ubistava što je 6,1 na 100.000 ljudi.^[179] Bilo je oko 134 silovanja, 3.142 krađa i oko 2.139 napada. Bilo je oko 4.469 provala, 25.100 pljački i 4.210 krađa motornih vozila.^[180] Tenderloin područje San Franciska ima najveći postotak kriminala u San Francisku sa 70% nasilnog kriminala grada i oko jedne četvrtine gradskih ubistava se dogodi u ovom susjedstvu. Tenderloin područje takođe sadrži velike stope beskućništva, korištenja droga, nasilja bandi i prostitucije.^[181] Još jedno područje sa visokom stopom kriminala je Bayview-Hunters Point. Beskućništvo je takođe rasteći problem grada.^[182]

Nekoliko uličnih bandi se nalazi u gradu, kao što su MS-13,^[183] Sureños i Norteños u Mission distriktu^[184] i nekim dijelom Crips banda u Bayview–Hunters-Point.^[185] Azijske bande su pristune u Kineskoj četvrti. Tadašnje suparništvo dvije kineske bande je 1977. godine dovelo do oružanog napada u restoranu u Kineskoj četvrti u kome je 5 lica usmrćeno i 11 ranjeno. Nijedna od žrtava napada nisu bili članovi bandi. Pet članova Joe Boys bande je uhapšeno i osuđeno za ovaj zločin.^[186] Oružani napad u vezi sa bandama je 1990. godine usmrtio jednog muškarca i ranio šest ostalih ispred noćnog kluba blizu Kineske četvrti.^[187] Šest tinejdžera je 1998. godine ranjeno u kineskom igralištu nakon čega je 16-ogodišnjak uhapšen.^[188]

Gradom patrolira policija San Franciska. Ured šerifa San Franciska, BART policija (za javni prevoz), Armtrak policija i Kalifornijska patrola kao i mnoge druge lokalne, državne i federalne agencije sprovode zakon u gradu.

Vatrogasna služba San Franciska pruža usluge suzbijanja požara kao i hitne medicinske službe.

Fakulteti i univerziteti

Univerzitet u Kaliforniji, San Francisco je jedini studenski grad sistema Univerziteta Kalifornije koji je posebno namjenjen zdravstvenom obrazovanju i biomedicinskim naukama. Jedna je od pet najboljih medicinskih škola u Sjedinjenim Američkim Državama^[189] i upravlja medicinskim centrom UCSF koji je jedan od 15 najboljih bolnica u zemlji.^[190] UCSF je znatno velik lokalni poslodavac koga premašuje jedino lokalna gradska i okružna vlada.^{[191][192][193]} Studenski grad od 170.000 m² u Mission Bayu je otvoren 2003. godine i nadovezuje se na originalnu zgradu u Parnassus Heightsu. Mjesto je zgrada za istraživanje u oblastima biotehnologije.^[194] U svim pogledima, UCSF upravlja preko 20 zgrada širom San Franciska.^[195] Hasting College of Law, koji je osnovan u civilnom centru 1878. godine, je najstariji pravni fakultet u Kaliforniji i ima najveći broj sudija u zakonodavnim organizacijama savezne države koji su ga pohađali.^[196]

Državni univerzitet San Franciska je dio državnog sistema Kalifornije i nalazi se blizu jezera Marced.^[197] Škola ima otprilike 30.000 studenata i nagrađuje studente sa dodiplomskim, magistranskim i doktoratskim diplomama u više od 100 disciplina.^[197] Gradski fakultet San Franciska je jedan od najvećih community college univerziteta u zemlji sa dvogodišnjim studijem, te se nalazi u Ingleside distriktu. Ima preko 100.000 studenata i sadrži obiman program za nastavljanje školovanja.^[198]

Privatni univerzitet San Franciska koji se nalazi na Lone planini je jedan od najstarijih institucija višeg obrazovanja u San Francisku kao i jedan od najstarijih univerziteta osnovanih zapadno od rijeke Mississippi.^[199] Univerzitet Golden Gate je privatan, nepristran i mješovit univerzitet osnovan 1901. godine i nalazi se u finansijalnom distriktu. Uglavnom služi kao postdiplomska institucija fokusirana na učenje prava sa manjim dodiplomskim programima koji su povezati sa njegovim profesionalnim školama.

Akademija umjetnosti San Franciska je najveći institut umjetnosti i dizajna u državi sa preko 13.000 studenata.^[200] Institut umjetnosti San Franciska je najstarija umjetnička škola zapadno od Mississippija.^[201] Institut je osnovan 1871. godine. Kalifornijski univerzitet umjetnosti, koji se nalazi na Potrero Hillu, ima programe za arhitekturu, finu umjetnost, dizajn i pisanje.^[202] Muzički konzervatorijum San Franciska je jedina nezavisna muzička škola na zapadnoj obali i pruža svojim učenicima diplome u orkestralnim instrumentima, kamernoj muzici, komponiranju i dirigiranju. Kulinarna akademija San Franciska, koja se povezuje sa Le Cordon Blue programom, pruža programe u kulinarnim vještinama, pecivima i pečenju kao i upravljanju restoranima. Kalifornijski institut integralnih studija pruža nekolicinu različitih programa u svojim ustanovama profesionalne psihologije i zdravlja, svijesti i preobraženja. Osnovan je 1968. godine. Poznat po duhovnosti i društvenim promjenama, institut takođe sadrži programe za nastavljanje školovanje nakon dodiplomskog.

Osnovne i srednje škole

Distrikt ujedinjenih škola San Franciska kao i državni odbor obrazovanja upravljaju javnim obrazovnim institucijama. Srednja škola Lowell je najstarija javna srednja škola u SAD-u zapadno od Mississippija.^[203] Nešto niže od 30% stanovnika grada koji mogu ići u školu, upišu se u jednu od 100 privanih ili parohijskih škola San Franciska, što je znatno veći postotak u odnosu na 10% u cijelom SAD-u.^[204] Skoro 40 od ovih su katoličke škole kojim upravlja rimokatolička nadbiskupija San Franciska.^[205]

Glavne dnevne novine San Franciska su San Francisco Chronicle, koje su trenutno najveće novine sjeverne Kalifornije po tiražu.^[206] Chronicle je poznat po svom, sada umrlom, kolumnistu Herbu Caenu koji je zaslužan za kritike i prestavljao je "glas San Franciska". Prijašnji kamen temeljac medijskog carstva Williama Randolpha Hearsta i Ambrosea Biercea The San Francisco Examiner, je opao u tiraži i sada se objavljuje kao besplatan dnevni tabloid pod novom upravom.^[207][208] Novine Sing Tao Daily navode da su najveće novine napisane na kineskom jeziku u zaljevnoj oblasti San Franciska.^[209] SF Weekly su alternativne gradske sedmične novine. San Francisco Magazine i 7x7 su glossy časopisi o San Francisku. Državne novine Mother Jones su takođe iz San Franciska.

Područje zaljevne oblasti San Franciska je treći po veličini televizijski market^[210] i četvrti po veličini radijski market u SAD-u.^[211] Najstarija gradska radijska stanica, KCBS (AM), je počela kao eksperimentalna stanica u San Joseu 1909. godine, prije nego što je počela sa komercijalnim emitiranjem. KALW je bila prva FM radijska stanica kada je počela sa radom 1941. godine. Prva televizijska stanica grada je bila KPIX i počela je sa emitiranjem 1948. godine.

Sve veće televizijske mreže u SAD-u imaju lokalne urede i stanice koje poslužuju područje i većina se nalazi u gradu. MSNBC, BBC, Al Jazeera America, Russia Today i CCTV America takođe imaju regionalne novinske agencije u San Francisku. Bloomberg West je počeo sa radom 2011. godine iz studija na Embarcaderu. ESPN koristi lokalni ABC studio za emitiranje. Sportske stanice San Franciska, Comcast SportsNet Bay Area i Comcast SportsNet California, se nalaze u San Francisku. Pac-12 mreža je isto tako iz San Franciska.

Javne radijske i televizijske stanice se emitiraju iz ureda blizu Potrero Hill susjedstva pod imenom KQED. KQED-FM je naslušaniji državni radio pod pokroviteljstvom Nation Public Radio programa.^[212] CNET i Salon.com su prvi počeli sa korištenjem interneta u svrhe medija. Nekomercijalni satelitski kanal Link TV je počeo svoje emitovanje 1999. godine iz San Franciska.

Izumitelji iz San Franciska su znatno važni za moderne medije. Tokom 1870ih, Eadweard Muybridge je počeo snimati pokretnu fotografiju i izmislio zoopraksiskop koji bi mogao prikazivati njegove snimke. To su bile prve pokretne slike. 1927. godine je kamerna cijev Phila Farnswortha prenijela prvu sliku. To je bio prvi televizor.

Autoputevi i ceste

Zbog svoje jedinstvene geografije i autoputnih buda krajem 1950ih,^[213] San Francisco je jedan od nekoliko američkih gradova sa magistralnim putevima umjesto nekoliko autoputa koji prolaze kroz grad.

Međudržavni put 80 počinje blizu Bay mosta i jedina je izravna poveznica automobila sa East Bayom. SAD ruta 101 povezuje zapadni terminal međudržavnog puta 80 i pruža pristup južnom dijelu grada uz obalu San Franciska do silicijske doline. Sjeverno od njega, ruta SAD-a 101 koristi magistralne puteve Mission Streeta, Van Ness avenije, Lombard ulice, Richardson avenije i Doyle Drivea kako bi se povezali na Golden Gate most i jedina je izravna poveznica automobila ka okrugu Marin i North Bayu.

Državna ruta 1 takođe ulazi u San Francisco sa sjevera preko Golden Gate mosta i kreće se južno od rute 101, prvo kroz Presidio Blvd park kroz park Golden Gate i tada se ukršta sa zapadnim dijelom grada sa magistralnim putem 19. avenije i priključuje se međudržavnom putu 280 na južnom dijelu grada. Međudržavni put 280 nastavlja se južno kroz centralne dijelove poluostrva ka San Joseu. 280 takođe skreće istočno blizu južnog dijela grada i zaustavlja se južno od Bay mosta u susjedstvu South of Market. Nakon Loma Prieta zemljotresa 1989. godine, gradska uprava je odlučila da sruši autoput Embarcadero te su glasači odobrili rušenje dijela centralnog autoputa kako bi se pretvorio u bulevare.^[213]

Državna ruta 35, koja prelazi većinu poluotoka po grebenu planina Santa Cruz, ulazi u grad sa zapada kao Skyline bulevar i slijedi ulice grada tok ne stane na ukrštanju sa autoputom 1. Državna ruta 82 ulazi u San Francisco sa juga kao ulica Mission i slijedi putanju istorijske ceste El Camino Real i malo poslije toga se prekida na raskrsnici sa rutom 280. Neki od većih magistralnih puteva su bulevar Geary, Lincoln Way/Koridor Fell Street i ulica Market/Portola Drive.

Zapadni terminal istorijskog transkontinentalnog Lincoln autoputa, prve ceste širom Amerike, se nalazi u parku Lincoln San Franciska.

Javna transportacija

32% građana San Franciska koriste javnu transportaciju kako bi otišli na posao, što čini San Francisco prvim gradom na zapadnoj obali u ovoj statistici i trećim u Sjedinjenim Američkim Državama.^[214] Opštinska željeznica San Franciska, još poznata kao Muni (zbog engleskog naziva The San Francisco Municipal Railway), je glavni sistem javnog prevoza San Franciska. Muni je sedmi po veličini sistem javnog prevoza u Sjedinjenim Američkim Državama sa 210.848.310 vožnji po podacima iz 2006. godine.^[215] Sistem se sastoji od kombiniranog sistema lake gradske željeznice i metroa Muni Metro i velike mreže autobusa.^[216] takođe sadrži istorijsku tramvajnu liniju koja se prostire na ulici Market od Castra do Fisherman's Wharfa.^[216] takođe sadrži poznate žičare, koje su dizajnirane kao nacionalni istorijski orijentir i znatna su turistička atrakcija.^[217]

Regionalna prigradska željeznica, Bay Area Rapid Transit, povezuje San Francisco sa East Bayom preko podvodnog sistema Transbay. Linija se prostire ispod ulice Market to Civilnog centra gdje se okreće ka jugu do Mission distrikta, južnog dijela grada i kroz sjeverni dio okruga San Mateo pa sve do međunarodnog aerodroma San Franciska i Millbrea.^[216] Još jedan sistem prigradskih željeznica pod nazivom Caltrain se prostire od San Franciska i ide duž poluostrva San Franciska pa sve do San Josea.^[216] Vozovi kojima su upravljale Južne pacifičke linije su ranije išli od San Franciska do Los Angelesa preko gradova Palo Alto i San Jose.

Južnopacifička željeznica je radila iz depoa Third i Townsend sve do 1971. godine. Putnički vozovi su vozili do San Josea i do dugotrajnih puteva do Los Angelesa.

Terminal Transbay služi za duge autobusne vozne linije (poput Greyhounda) i kao čvor za regijske autobuske sisteme AC Transit (za okruge Alameda i Contra Costa), WestCAT, SamTrans (za San Mateo okrug) i Golden Gate Transit (za okruge Marin i Sonoma).^[218]

Amtrak California Thruway Motorcoach pokreće lokalni autobus od San Franciska do svog željezničkog sistema preko zaljeva do Emeryvillea.^[219] Linije vožnje od stanice u Emeryvilleu su sljedeće: Capitol Corridor, San Joaquin, California Zephyr i Coast Starlight. Thruway servis takođe pruža prevoz do San Luis Obispoa u Kaliforniji sa vezom do Pacific Surflinera.

Megabus je nedavno ponovo pokrenuo uslugu gradskih autobusa u Kaliforniji i Nevadi.^[220] Putnici iz San Franciska mogu izabrati tri rute (San Francisco-San Jose-Los Angeles, San Francisco-Oakland-Los Angeles i San Francisco-Sacramento-Reno). Stanica u San Francisku se nalazi na Caltrainu. BoltBus je počeo pružati usluge putnicima zaljevske oblasti do Los Angelesa u oktobru 2013. godine.^[221]

Trajekt San Franciska pruža prevoz od istoimene zgrade i pristaništa broj 39 do određenih mjesta u Oaklandu, Alamedi, otoku Bay Farm, južnom San Francisku i sjeverno do Vallejoa u okrugu Solano.^[222] The Golden Gate Ferry je jedan od najstarijih trajekta koji pružaju servis od San Franciska do okruga Marin.^[223] Soltrans se bavi naknadnim autobuskim prevozom između trajektne zgrade i Vallejoa.

Vožnja biciklom je jedan od popularnih načina prevoza u San Francisku. 75.000 stanovnika dnevno koristi bicikle.^[224]

Pješački saobraćaj je takođe popularan. Walk Score je, 2011. godine, ocijenio San Francisco za drugi najbolji grad za pješačenje u SAD-u.^[225][226]

San Francisco je jedan od najstarijih usvojitelja dijeljenja automobila u SAD-u. Bezprofitna organizacija City Carshare je otvorena 2001. godine.^[227][228] Zipcar se takođe naknadno otvorio.

Biciklistično dijeljenje zaljevske oblasti je pokrenuto u augustu 2013. godine sa 700 bicikala u centru San Franciska i nekoliko odabranih gradova južno od San Josea. Opštinska agencija za transport i Distrikt za kvalitet zraka zaljevske oblasti su odgovorni za upravljanje radnji Alta biciklističkog dijeljenog servisa.^[229] Sistem će se proširiti u budućnosti.

Aerodromi

Iako se međunarodni aerodrom San Franciska (još poznat po skraćenici SFO) nalazi 21 km južno od centra grada u neinkorporiranom dijelu okruga San Mateo, on je ipak pod upravom grada i okruga San Franciska. SFO je središte kompanija United Airlines^[230] i Virgin America.^[231] SFO pruža međunarodni pristup Aziji i Evropi sa najvećim međunarodnim terminalom u Sjevernoj Americi.^[232] SFO je 2011. godine bio 8. najprometniji aerodrom u Sjedinjenim Američkim Državama i 22. u svijetu sa preko 40.9 miliona putnika.^[233]

Međunarodni aerodrom u Oaklandu, koji se nalazi nasuprot zaljeva, je popularna jeftinija alternativa SFOu. Geografski gledano, aerodrom u Oaklandu je otprilike iste udaljenosti od centra grada kao i SFO, ali pošto se nalazi preko zaljeva, veće je udaljenosti kada se treba do njega doći automobilima iz San Franciska.

Morske luke

Morska luka San Franciska je jednom bila najveća i naprometnija na zapadnoj obali. Sadržavala je nekoliko redova pristaništa okomitih sa obalom, gdje su mašinerija i ljudi prevozili teret iz usidrenih brodova u obližnja skladišta. Luka je rukovala teretoma sa odredišta preko Tihog i Atlantskog okeana i bila je središte trgovinom klada na zapadnoj obali. Važan čin američkog radnog pokreta je bio štrajk 1934. godine na zapadnoj obali koji je doveo većinu morskih luka do prestanka rada. Pojavom utovara kontejnerima, počela su se polako prestati koristiti pristaništa. Najkomercijalnijia pristaništa su premješteni u morsku luku Oaklanda i Richmonda. Nekoliko aktivnih pristaništa koja se bave razlomljenim rasutim teretom su i dalje prisutna kraj kanala Islais Creek.

Veći broj pristaništa su bila prazna po nekoliko godina dok se nije srušio Embarcadero autoput i dok se opet nije otvorila riva u centru grada, što je dozvolilo ponovo razvijanje. Središte pristaništa, odnosno trajektna zgrada, je ponovo otvorena kao gurmansko tržište. Druge svrhe pristaništa su pružanje obalnih sredstava za razvijanje i podršku turizma i rekreakcije.

Luka koristi pristanište br. 35 za rukovanje sa 60–80 kruzera koji se pojave sa oko 200.000 putnika.^[234] To su najčešće povratna krstarenja iz Aljaske i Meksika, odnosno ka tim mjestima. Novi terminalni projekt James R. Herman na pristaništu br. 27 se trebao otvoriti 2014. godine kao zamjena postojećem. Postojeći glavni terminal pristaništa br. 35 nema dovoljno kapaciteta da ugosti sve veći broj putnika novih kruzera niti usluge potrebne za međunarodni krstarni terminal.^[235]

Princess Cruises Grand Princess je 16. marta 2013. godine postao prvi godišnji brod San Franciska. Brod pruža krstarenja do Aljaske, obala Kalifornije, Havaja i Meksika. Brod Grand Princess je bio usidren u San Francisku sve do aprila 2014. godine. Princess je pružao pristup i korištenje drugih brodova tokom ljeta 2014. godine, omogućivši ovoj kompaniji da posjeduje jedinu krstarnu liniju sa uslugama cijele godine u San Francisku.^[236]

Sigurnost

San Francisco ima znatno veće postotke smrti pješaka i biciklista u odnosu na prosječan nivo u SAD-u. 2013. godine je 21 pješak usmrćen u sudarima vozila što je najveći broj od 2001. godine,^[237] te sačinjava 2,5 smrti na 100.000 ljudi – 70% više o odnosu na državni prosjek od 1,5 smrti na 100.000 ljudi.^[238] Nadzornica Jane Kim je 14. januara 2014. godine predstavila svoj plan pod imenom "Vision Zero" koji bi nastojao ukloniti sve smrtne slučajeve saobraćajnih nesreća do 2024. godine.^[237]

San Francisco učestvuje u Sister Cities International programu.^[239] Nalazi se 41 ured konzulata kao i 23 počasna ureda u zaljevskoj oblasti San Franciska.^[240]

• Zalivska oblast San Franciska

Dodatna literatura

• Asbury, Hubert (1989). The Barbary Coast: An Informal History of the San Francisco Underworld. Dorset Press. ISBN 0-88029-428-0. OCLC 22719465.  ISBN 0-88029-428-0
• Bronson, William (2006). The Earth Shook, the Sky Burned. Chronicle Books. ISBN 0-8118-5047-1. OCLC 65223734.  ISBN 0-8118-5047-1
• Cassady, Stephen (1987). Spanning the Gate. Square Books. ISBN 0-916290-36-0. OCLC 15229396.  ISBN 0-916290-36-0
• Dillon, Richard H. (1998). High Steel: Building the Bridges Across San Francisco Bay. Celestial Arts (Reissue edition). ISBN 0-88029-428-0. OCLC 22719465.  ISBN 0-88029-428-0
• Ferlinghetti, Lawrence (1980). Literary San Francisco: A pictorial history from its beginnings to the present day. Harper & Row. ISBN 0-06-250325-1. OCLC 6683688.  ISBN 0-06-250325-1
• Hartman, Chester (2002). City for Sale: The Transformation of San Francisco. University of California Press. ISBN 0-520-08605-8. OCLC 48579085.  ISBN 0-520-08605-8
• Holliday, J. S. (1999). Rush for Riches: Gold Fever and the Making of California. University of California Press. ISBN 0-520-21402-1. OCLC 37545551.  ISBN 0-520-21402-1
• Lotchin, Roger W. (1997). San Francisco, 1846–1856: From Hamlet to City. University of Illinois Press. ISBN 0-252-06631-6. OCLC 35650934.  ISBN 0-252-06631-6
• Margolin, Malcolm (1981). The Ohlone Way: Indian Life in the San Francisco-Monterey Bay Area. Heydey Books. ISBN 0-930588-01-0. OCLC 4628382.  ISBN 0-930588-01-0
• Maupin, Armistead (1978). Tales of the City. Harper Collins. ISBN 0-06-096404-9. OCLC 29847673.  ISBN 0-06-096404-9
• Thomas, Gordon and Witts, Max Morgan (1971). The San Francisco Earthquake. Stein and Day. ISBN 0-8128-1360-X. OCLC 154735.  ISBN 0-8128-1360-X

San Francisco na Wikimedijinoj ostavi

Portal SAD

• Official website for the City and County of San Francisco
• Bay Area Public Transit Info, Schedules and Maps
• San Francisco - informacije na stranici Wikivoyage
• Virtual Museum of the City of San Francisco
• San Francisco History Center San Francisco Public Library Arhivirano 2009-08-29 na Wayback Machine-u