Hidrogjeni

1 - ← Hidrogjeni → Heliumi - ↑ H ↓ Litiumi Tabela periodike - Elementet kimike
Të dhënat e përgjithëshme
Emri, simboli, numri	Hidrogjeni, H, 1
Seritë kimike	jometalee
Grupi, perioda, blloku	1, 1, s
Pamja	gaz pa ngjyrë
Pesha standarde atomike	1. 00794(7) g·mol−1
Konfigurimi i elektronik	1s1
Elektrone për mbulojë	1
Vetitë fizike
Ngjyra	pa ngjyrë
Faza	gaz
Dendësia	(0 °C, 101.325 kPa) 0. 08988 g/L
Pika e shkrirjes	14. 01 K (-259. 14 °C, -434. 45 °F)
Pika e vlimit	20. 28 K (-252. 87 °C, -423. 17 °F)
Pika e trefishimit	13.8033 K (-259°C), 7. 042 kPa
Pika kritike	32. 97 K, 1. 293 MPa
Nxehtësia e shkrirjes	(H2) 0. 117 kJ·mol−1
Nxehtësia e avullimit	(H2) 0. 904 kJ·mol−1
Kapaciteti i nxehtësisë	(25 °C) (H2) 28. 836 J·mol−1·K−1
Shtypja e avullit P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T/K 15 20
Vetitë atomike
Struktura kristalore	hekzagonal
Gjendja e oksidimit	1, -1 (amphoteric oxide)
Elektronegativiteti	2. 20 (shkalla Pauling)
Energjia e jonizimit	1st: 1312. 0 kJ/mol
Rrezja kovalente	31±5 pm
Rrezja e Van der Valsit	120 pm
Të ndryshme
Radhitja magnetike	diamagnetik[1]
Përcjellshmëria termike	(300 K) 0. 1805 W·m−1·K−1
Shpejtësia e zërit	(gas, 27 °C) 1310 m/s
Numri CAS i regjistrimit	1333-74-0
Izotopet e selektuara
Main article: Izotopet e Hidrogjeniit izo PN gjysëm-jeta SHR SHE (MeV) DP 1H 99. 985% H është stabil me 0 neutrone 2H 0. 015% H është stabil me 1 neutrone 3H trace 12. 32 y β− 0. 01861 3He
Referimet
Kutia: shiko • diskuto • redakto

Në 1671 në një publikim kimisti Britanik Robert Boyle e pershkruan një gaz djegës që u lirua nga një reaksion në mes të hekurit dhe acidit të holluar. Shumë më vonë, me 1766 shkencëtari Britanik Henry Cavendish zbuloi se bëhej fjalë për një element kimik kur ai bënte eksperimente me kvik. Edhe pse ai arriti ti shpjegoj saktësisht shumë tipare, ai paramendonte se jo acidi, por metali ishte liruesi i këtij gazi. Për ketë arsyje ai e quajti elementin e zbuluar gas djegës i metalëve. Disa vjet më vonë Antoine Lavoisier e emëroi atë me emrin që aktual, Hidrogjen. Emri Hidrogjen vjen nga termet Greke hydrogenium e genes mund të përkthehët në krijues i ujit.

Hidrogjeni eshte element mjaft i perhapur ne natyre. Hidrogjeni eshte perberesi kryesor i diellit dhe i yjeve te tjere. Ne Toke hidrogjeni gjendet afersi te vullkaneve. Ai lirohet bashke me gazrat vullkanik. Meqenese hidrogjini eshte me i lehte se ajri ai gjendet ne shtresat e larta te atmosferes. Hidrogjeni me teper gjendet i perhapur ne forme te komponimeve te tij. Komponimi me i perhapur i tij eshte uji. Hidrogjeni gjithashtu eshte perberes i naftes, qymyres dhe i lendeve te tjerate djegshme. Hidrogjeni eshte perberes i bimeve dhe i shtazeve. Buka, sheqenat, yndyrnat, proteinat dhe shume substanca te tjera te rendesishme per zhvillimin e jetes permbajne hidrogjen.

Hidrogjeni eshte elementi i par ne sp, Hidrogjeni mund të ketë dy izotope (iso=do te thote i njejt, topos=do te thote vend), pra jane atome qe kane te njejtin vend ne tabelen periodike por paraqesin një masë atomike të ndryshme sepse përmbajnë një numër të ndryshëm neutronesh.

Hidrogjeni kur lidhet me elemente te tjere formon tre tipe produktesh: hidrure kriprash kur lidhet me metale, hidrure molekolare ose kovalente kur lidhet me jometale dhe e fundit hidroathartira qe janë thartira që përmbajnë hidrogjen plus jometal. Shembujt e disa hidroathartirave mund te jenë: acidi klorhidrik ${\displaystyle {\ce {HCl}}}$ , acidi fluorhidrik ${\displaystyle {\ce {HF}}}$ , thartira sulfhidrike ${\displaystyle {\ce {H2S}}}$ , acidi bromhidrik ${\displaystyle {\ce {HBr}}}$ , acidi jod'hidrik ${\displaystyle {\ce {HI}}}$ .

Hidrogjeni nderton përbërje kimike me numër oksidimi (no) -1 qe quhen Hidride me elementet e grupit I A dhe II A. Përbërjet më të rëndësishme jane hidridi i Litiumit- ${\displaystyle {\ce {LiH}}}$ , Natriumit- ${\displaystyle {\ce {NaH}}}$ , Kalciumit- ${\displaystyle {\ce {CaH2}}}$ . Hidridet përfitohen me nxehjen e metaleve te shkrira me hidrogjenin ne temperaturë 300-700 gradë celcius ne shtypje prej 101, 325 kPa. Hidrogjeni me Al, He, Be nderton hidride polimerizuese kovalente te cilat nuk mund te perfitohen me sintezen direkte te elementeve. Hidrogjeni nderton komponime me no +1 me elementet e grupit IVa te sistemit periodik qe jane Hidride neutrale, me gr. Va hidride pak acidike, me gr. VIIa hidride shume acidike. Brenda grupeve te caktuara te elementeve karakteri bazik i hidrideve zvoglohet kurse karakteri acidik dhe temperatura e vlimit rritet. Temperatura e vlimit eshte me e madhe se sa pritet te ${\displaystyle {\ce {H2O}}}$ , ${\displaystyle {\ce {HF}}}$ , ${\displaystyle {\ce {NH3}}}$ , pershkak te lidhjes hidrogjenore.

Është element shumë i përhapur dhe ndodhet në përbërjen e diellit ku shërben si burrim i energjis diellore. Në gjendje të lidhur ndodhet në ujë, në përbërjen e mineraleve, thëngjillit, naftës, acideve, bazave, sheqerit, alkooleve etj. Poashtu ne te ardhmen hidrogjeni do te mund te perdoret edhe si lende djegese te motoret e ndryshem, arsyea eshte se me perdorimin e hidrogjenit si LD-se nuk do te ndotet ambienti per shkake se nuk do te lirohet SO2 si gaz i helmueshem por avujt e ujit.

Hidrogjeni gjen perdorim edhe ne industrit e renda si te aeroplaneve si lende e papare fantastiko-shkencore raketore sepse per njesi te mases liron me se shumti energji se gjitha lendet e djegshme.

Sistemi periodik i elementeve

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

Metalet alkaline

Metalet alkaline tokësore

Lantanoidet

Aktinidet

Metalet kalimtare

Metalet tjera

Jometale

Jometale tjera

Halogjene

Gazrat fisnike

Elementet kimike:

Ac | Ag | Al | Am | Ar | As | At | Au | B | Ba | Be | Bh | Bi | Bk | Br | C | Ca | Cd | Ce | Cf | Cl | Cm | Cn | Co | Cr | Cs | Cu | Db | Ds | Dy | Er | Es | Eu | F | Fe | Fl | Fm | Fr | Ga | Gd | Ge | H | He | Hf | Hg | Ho | Hs | I | In | Ir | K | | Kr | La | Li | Lr | Lu | Lv | Mc | Md | Mg | Mn | Mo | Mt | N | Na | Nb | Nd | Ne | Nh | Ni | No | Np |O | Og | Os |P | Pa | Pb | Pd |Pm | Po | Pr | Pt | Pu | Ra | Rb | Re | Rf | Rg | Rh | Rn | Ru | S | Sb | Sc | Se | Sg | Si | Sm | Sn | Sr | Ta | Tb | Tc | Te | Th | Ti | Tl | Tm | Ts | U | V | W | Xe | Y | Yb |Zn | Zr

 

Ky artikull nga Kimia është i cunguar. Ti mund të ndihmosh Wikipedian duke e përmirësuar këtë artikull.