รัฐข่านบ็อกด์มองโกเลีย

รัฐข่านบ็อกด์มองโกเลีย (มองโกเลีย: อักษรมองโกเลีย:ᠪᠣᠭᠳᠠ ᠬᠠᠭᠠᠨᠲᠤ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ, Богд хаант Монгол Улс; จีน: 博克多汗國; พินอิน: Bókèduō Hán Guó) เป็นรัฐบาลโดยพฤตินัยของมองโกเลียนอกในระหว่าง ค.ศ. 1911 ถึง ค.ศ. 1915 และดำรงอยู่อีกครั้งตั้งแต่ ค.ศ. 1921 ถึง ค.ศ. 1924 โดยในช่วงฤดูใบไม้ผลิ ค.ศ. 1911 ขุนนางคนสำคัญบางกลุ่ม ซึ่งรวมถึงเจ้าชายต็อก-โอชิริน นามนานซือเหรินได้เชิญให้เจาซันดัมบา โฮตักต์เข้าร่วมการประชุมขุนนางและเจ้าหน้าที่ฝ่ายสงฆ์เพื่อหารือเกี่ยวกับความเป็นอิสรภาพจากราชวงศ์ชิง ต่อมาเมื่อวันที่ 30 พฤศจิกายน ค.ศ. 1911 มองโกเลียได้ก่อตั้งรัฐบาลชั่วคราวฮัลฮ์ จากนั้นในวันที่ 29 ธันวาคม ค.ศ. 1911 มองโกเลียจึงประกาศอิสรภาพจากราชวงศ์ชิงที่กำลังล่มสลายหลังจากการปฏิวัติซินไฮ่ โดยมีองค์เทวาธิปัตย์คือ บ็อกด์ เกเกงที่ 8 เป็นผู้นำสูงสุดของศาสนาพุทธแบบทิเบตในมองโกเลีย ซึ่งได้รับนามเรียกขานว่า บ็อกด์ ข่าน หรือ "ผู้ปกครองอันศักดิ์สิทธิ์"^[2] บ็อกด์ ข่าน เป็นข่านองค์สุดท้ายของชาวมองโกล โดยรัชสมัยของพระองค์มีชื่อเรียกว่า "สมัยเทวาธิปไตยมองโกเลีย" (Theocratic Mongolia)^[3] และอาณาจักรของพระองค์เป็นที่รู้จักกันในนาม "รัฐข่านบ็อกด์"^[4]

รัฐมองโกเลียใหญ่ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ Монгол улс Mongol uls
ค.ศ. 1911–1915 ค.ศ. 1921-1924
ธงชาติ[ต้องการอ้างอิง] ตราแผ่นดิน
เพลงชาติ: Зуун лангийн жороо луус ᠵᠠᠭᠤᠨ ᠯᠠᠩ ᠤᠨ ᠵᠢᠷᠤᠭ᠎ᠠ ᠯᠠᠭᠤᠰᠠ โซส ลังกีน จอรอ โลส ศตวรรษประชาชนของสามัญชนสีเงิน
พระราชลัญจกร
มองโกเลียนอกใน ค.ศ. 1914 แสดงเป็นสีแสด
สถานะ	รัฐภูมิภาคของราชวงศ์ชิง (ค.ศ. 1911–1912) และสาธารณรัฐจีน (ค.ศ. 1919–1921) รัฐที่ไม่ได้รับการรับรอง[a]
เมืองหลวง	นีสเล็ลฮุเร
ภาษาทั่วไป	มองโกเลีย
ศาสนา	ศาสนาพุทธแบบทิเบต (ทางการ)
การปกครอง	รัฐเดี่ยวภายใต้พระพุทธศาสนา[1] ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์
ข่าน
• ค.ศ. 1911–1915 ค.ศ. 1921-1924	บ็อกด์ ข่าน
นายกรัฐมนตรี
• ค.ศ. 1912–1915 (คนแรก)	ต็อก-โอชิริน นามนานซือเหริน
• ค.ศ. 1919–1920 (คนสุดท้าย)	กอนชิกจาลซานกิน บาดัมดอร์จ
สภานิติบัญญัติ	ไม่มี (การปกครองโดยคำสั่ง) (ค.ศ. 1911–1914; ค.ศ. 1921–1924) สภาโฮรัล (ค.ศ. 1914–1919)
ประวัติศาสตร์
• การปฏิวัติ ค.ศ. 1911	29 ธันวาคม ค.ศ. 1911
• เขตปกครองตนเองของจีนภายใต้อิทธิพลของรัสเซีย	17 มิถุนายน ค.ศ. 1915
• ยกเลิกการปกครองตนเอง	ค.ศ. 1919–1921
• การปฏิวัติ ค.ศ. 1921	1 มีนาคม ค.ศ. 1921
• โซเวียตยึดครอง	ค.ศ. 1921–1924
• ก่อตั้งสาธารณรัฐประชาชน	26 พฤศจิกายน ค.ศ. 1924
สกุลเงิน	เทล, ดอลลาร์มองโกเลีย
ก่อนหน้า ถัดไป ค.ศ. 1911: ราชวงศ์ชิง ค.ศ. 1921: สาธารณรัฐจีน ค.ศ. 1919: สาธารณรัฐจีน ค.ศ. 1924: สาธารณรัฐ ประชาชนมองโกเลีย
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	มองโกเลีย รัสเซีย

ในช่วงเวลานี้มีการเกิดขึ้นของสามกระแสการเมืองหลักด้วยกัน โดยกระแสแรกคือความพยายามของชาวมองโกลที่จะสร้างรัฐเทวาธิปไตยที่เป็นเอกราช ซึ่งประกอบด้วยมองโกเลียใน บาร์กา (หรือที่รู้จักกันในชื่อฮูหลุนเป้ย์) มองโกลส่วนบน มองโกเลียตะวันตก และตังนู่อูเหลียงไห ("ลัทธิรวมกลุ่มมองโกล") กระแสที่สองคือความมุ่งมั่นของจักรวรรดิรัสเซียในการสร้างอำนาจเหนือดินแดนมองโกเลีย แต่ในขณะเดียวกันก็รับรองเอกราชของมองโกเลียนอกในการดูแลของสาธารณรัฐจีน และกระแสที่สามคือความสําเร็จสูงสุดของสาธารณรัฐจีนในการลบล้างอำนาจปกครองตนเองของมองโกเลียและสถาปนาอํานาจอธิปไตยเหนือภูมิภาคอย่างสมบูรณ์ตั้งแต่ ค.ศ. 1919 ถึง ค.ศ. 1921