ร่างแหเอนโดพลาซึม
ร่างแหเอนโดพลาซึม หรือ เอ็นโดพลาสมิกเรติคิวลัม (อังกฤษ: endoplasmic reticulum, ER) เป็นออร์แกเนลล์ชนิดหนึ่งของเซลล์สิ่งมีชีวิตยูแคริโอตซึ่งก่อเครือข่ายถุงหรือท่อแบนมีเยื่อหุ้มติดต่อระหว่างกัน เรียก ซิสเทอร์นี (cisternae) เยื่อของ ER ต่อเนื่องกับเยื่อชั้นนอกของเยื่อหุ้มนิวเคลียส ร่างแหเอนโดพลาซึมเกิดในเซลล์ยูแคริโอตส่วนใหญ่ รวมถึงจีอาเดียที่เก่าแก่สุด แต่ไม่พบในเม็ดเลือดแดงและตัวอสุจิ มีร่างแหเอนโดพลาซึมสองชนิด คือ ร่างแหเอนโดพลาซึมขรุขระ (RER) และร่างแหเอนโดพลาซึมเรียบ (SER) ผิวนอก (ไซโทโซลิก) ของร่างแหเอนโดพลาซึมขรุขระมีไรโบโซมอยู่กระจายซึ่งเป็นแหล่งสังเคราะห์โปรตีน ร่างแหเอนโดพลาซึมขรุขระโดดเด่นเป็นพิเศษในเซลล์อย่างเซลล์ตับซึ่งร่างแหเอนโดพลาซึมเรียบกัมมันต์ไม่มีไรโบซึมและทำหน้าที่ในเมแทบอลิซึมลิพิด เมแทบอลิซึมคาร์โบไฮเดรต และการขจัดพิษ และพบมากเป็นพิเศษในตับและเซลล์ต่อมบ่งเพศของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม
| ชีววิทยาเซลล์ | |
|---|---|
| เซลล์สัตว์ | |
 องค์ประกอบของเซลล์สัตว์โดยทั่วไป:
|
ชนิด
ร่างแหเอนโดพลาซึมแบบขรุขระ
ร่างแหเอนโดพลาซึมแบบขรุขระ (rough endoplasmic reticulum : RER) เป็นชนิดที่มี ไรโบโซมเกาะหน้าที่การสังเคราะห์โปรตีน ของไรโบโซมที่เกาะอยู่ โดยมีกอลจิบอดี (golgi body) เป็นตัวสะสม หรือทำให้มีขนาดพอเหมาะ ที่ส่งออกนอกเซลล์ลำเลียงสาร ซึ่งได้แก่ โปรตีน ที่สร้างได้ และสารอื่นๆ เช่น ลิพิดชนิดต่างๆในเซลล์ที่เกิดใหม่ พบว่ามี RER มากกว่า SER แต่เมื่อเซลล์มีอายุมากขึ้น พบว่า SER มากกว่า RER เชื่อกันว่า RER จะเปลี่ยนเป็น SER เมื่อเซลล์มีอายุมากขึ้น พบในตับอ่อน ลำไส้เล็ก ต่อมใต้สมอง มีการลำเลียงแบบ intracellular transport
ร่างแหเอนโดพลาซึมแบบเรียบ
ร่างแหเอนโดพลาซึมแบบเรียบ (smooth endoplasmic reticulum : SER) เป็นชนิดที่ไม่มี ไรโบโซมเกาะ พบมากในเซลล์ที่มีหน้าที่กำจัดสารพิษ และสร้างสารสเตอรอยด์ จึงพบในเซลล์ที่ต่อมหมวกไต เซลล์แทรกของเลย์ดิกในอัณฑะ เซลล์คอร์ปัสลูเทียมในรังไข่ และในเซลล์ของตับ และยังทำหน้าที่ คือ ลำเลียงสารต่างๆ เช่น RNA ไขมัน โปรตีนเนื่องจากผนังของ ER ยอมให้สารประกอบโมเลกุลใหญ่บางชนิด รวมทั้ง ไขมัน เอนไซม์ และโปรตีนผ่านเข้าออกได้ จึงเป็นทางผ่านของสาร และเกลือแร่เข้าไปกระจายทั่วเซลล์ รวมทั้งสารต่างๆ ยังอาจสะสมไว้ใน ER อีกด้วย และการขับของเสีย ออกจากเซลล์ โดยผ่านทาง ER เรียกว่า เอกโซไซโทซิส (exocytosis)
ซาโคพลาสมิกเรติคิวลัม
ซาโคพลาสมิกเรติคิวลัม (sarcoplasmic reticulum : SR) มาจากศัพท์ภาษากรีก sarx แปลว่าเนื้อ เป็นรูปแบบพิเศษของ ER แบบเรียบ พบในเซล์ของกล้ามเนื้อลาย องค์ประกอบสำคัญที่ทำให้ SR ต่างจาก ER แบบเรียบ คือ การจัดเรียงตัวของโปรตีนในรูปแบบที่เป็นระเบียบที่พบได้ใน SR SR นี้ทำหน้าที่เก็บไอออนแคลเซียมและขับออกสู่ซาร์โคพลาซึมเมื่อเส้นใยในกล้ามเนื้อถูกกระตุ้น[1][2] แคลเซียมนี้จะไปจับกับคอนแทรกไทล์โปรตีนซึ่งใช้พลังงาน ATP เพื่อทำให้กล้ามเนื้อหดตัว[3]
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
- Lipid and protein composition of Endoplasmic reticulum in OPM database
- Animations of the various cell functions referenced here เก็บถาวร 2008-04-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน