ลาวอิสระ

การสิ้นสุดการยึดครองลาวของจักวรรดิญี่ปุ่นเกิดขึ้นใน พ.ศ. 2488 หลังจากที่ญี่ปุ่นเริ่มพ่ายแพ้ให้แก่ฝ่ายสัมพันธมิตร ญี่ปุ่นกดดันให้พระมหากษัตริย์ลาวแห่งหลวงพระบาง คือ สมเด็จพระเจ้าศรีสว่างวงศ์ ให้ประกาศเอกราชแก่ลาวในวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2488^[2] เมื่อญี่ปุ่นยอมแพ้ในวันที่ 15 สิงหาคม เจ้าเพชรราชพยายามเสนอให้พระเจ้าสว่างวัฒนาประกาศรวมประเทศ ยกเลิกการเป็นรัฐในอารักขาของฝรั่งเศส เพราะฝรั่งเศสไม่สามารถปกป้องลาวจากญี่ปุ่นได้ แต่พระเจ้าสว่างวัฒนากลับเห็นว่าลาวยังควรเป็นอาณานิคมของฝรั่งเศสต่อไป ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2488 กลุ่มผู้สนับสนุนเอกราชของลาวประกาศปลดเจ้ามหาชีวิตและจัดตั้งรัฐบาลลาวเรียกว่ารัฐบาลลาวอิสระ เพื่อแทนที่ภาวะสุญญากาศทางการเมืองของประเทศ^[3]

รัฐบาลลาวอิสระใช้เวลา 6 เดือนที่จะพยายามจัดตั้งสิทธิการปกครอง โดยจัดตั้งกองกำลังป้องกันประเทศ ที่มีเจ้าสุพานุวงเป็นผู้นำ และได้รับความช่วยเหลือจากเวียดมิญและรัฐบาลจีน อย่างไรสถานการณ์ในขณะนั้น ได้มีเหตุการณ์สำคัญที่ทำให้ฝรั่งเศสกลับมาปกครองลาวอีก คือข้อตกลงระหว่างโฮจิมินห์กับรัฐบาลฝรั่งเศสในวันที่ 6 มีนาคม พ.ศ. 2489 และข้อตกลงในการถอนทหารจีน ทำให้รัฐบาลลาวอิสระถูกโดดเดี่ยว และอ่อนแอทางด้านการทหารมากเมื่อเทียบกับฝรั่งเศส

นอกจากจะไม่ได้รับความช่วยเหลือจากต่างประเทศ ลาวอิสระยังมีความขัดแย้งภายในองค์กร ลาวอิสระมีผู้สนับสนุนในเมืองน้อย และไม่ได้รับการสนับสนุนจากชนเผ่าต่างๆ ทำให้แนวคิดการเป็นเอกราชของลาวอิสระล้มเหลว นอกจากนั้น ลาวอิสระไม่สามารถจัดการการเงินของประเทศที่เหมาะสมได้ กองทัพต้องการงบประมาณสูง และเจ้าสุพานุวงปฏิเสธที่จะแสดงบัญชีการใช้จ่าย ในเวลาช่วงสั้นๆ ลาวอิสระไม่มีเงินสำหรับการบริหาร รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง กระต่าย ดอนสะโสฤทธิ์ อนุมัติเงินใหม่ตอนต้นปี พ.ศ. 2489 แต่พิมพ์ด้วยกระดาษคุณภาพต่ำจนใช้งานไม่ได้ จนเขาได้รับฉายาว่ากระต่ายใบตองแห้ง^[4] จนกระทั่งปลายเดือนเมษายน พ.ศ. 2489 ฝรั่งเศสเข้ายึดครองเวียงจันทน์และเข้าสู่หลวงพระบางในเดือนพฤษภาคม ผู้นำลาวอิสระจึงลี้ภัยมายังประเทศไทย

เมื่อฝรั่งเศสเข้ามาปกครองลาวอีกครั้ง และจัดตั้งหน่วยงานบริหารขึ้นใหม่ในวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2489 ฝรั่งเศสประกาศจะรวมลาวเข้าเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพฝรั่งเศส เจ้าสุพานุวงแสดงจุดยืนอย่างชัดเจนในการปฏิเสธรัฐบาลใหม่ที่เวียงจันทน์ และยังมีความขัดแย้งเป็นส่วนตัวระหว่างเจ้าสุพานุวงกับกระต่าย

ในวันที่ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2492 ลาวอิสระได้ประกาศสลายตัวอย่างเป็นทางการเพราะขาดความร่วมมือภายในองค์กร^[5] และในวันที่ 22 ตุลาคม พ.ศ. 2496 มีการลงนามในสนธิสัญญาระหว่างลาวกับฝรั่งเศสเพื่อถ่ายโอนอำนาจให้รัฐบาลราชอาณาจักรลาวอย่างเป็นทางการ ยกเว้นอำนาจทางทหาร^[6] ก่อนที่ลาวจะได้เอกราชอย่างสมบูรณ์ใน พ.ศ. 2497 ตามสนธิสัญญาเจนีวา

ธงของลาวอิสระมีลักษณะใกล้เคียงกับธงชาติไทย ได้ถูกนำกลับมาใช้อีกโดยขบวนการปะเทดลาว และกลายเป็นธงชาติลาวเมื่อ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2518