วิหารโปกลองการาย

ตามตำนาน กษัตริย์โปกลองการาย^[1] หรือ โปกลองก่าหร่าย^[2] (Po Klong Garai, ในภาษาจาม แปลว่า "กษัตริย์มังกรแห่งชาวก่าหร่าย") เริ่มต้นชีวิตโดยการเป็นคนเลี้ยงวัวที่เป็นที่รัก ต่อมาด้วยชะตาฟ้าลิขิตจึงได้กลายมาเป็นกษัตริย์แห่งจามปา ปกครองชาวจามปาด้วยความเฉลียวฉลาดและเพื่อประโยชน์สุขของปวงชน เมื่อครั้นชาวเขมรเข้ารุกรานดินแดน เขาได้ท้าทายให้พวกเขมรประลองสร้างหอคอย (พระปรางค์) แข่งกันเพื่อยุติการรุกรานนี้ โปกลองก่าหร่ายสามารถเอาชนะชาวเขมรและบังคับให้พวกเขมรต้องถอยทัพกลับไป^[5] หลังสิ้นชีวิต โปกลองก่าหร่ายกลายมาเป็นเทพเจ้าและเทพารักษ์แก่ผู้คนที่ยังอาศัยอยู่ ว่ากันว่าหอคอยที่สร้างแข่งกับเขมรในเวลานั้นคือหอคอยโปกลองการาย^[6]

กษัตริย์ชัยสิงหวรมันที่สาม (เวียต: Chê Mân) ได้รับการขึ้นชื่อเป็นผู้ก่อสร้างหอคอยโปกลองการายชึ้นเพื่อเป็นเกียรติแด่กษัตริย์โปกลองก่าหร่าย โดยหอคอยนี้สร้างขึ้นในปลายศตวรรษที่ 13 อย่างไรก็ตาม จารึกจำนวนมากจากสมัยก่อนหน้าเสนอว่ากษัตริย์ชัยสิงหวรมันที่สามน่าจะเพียงแค่ทำนุบำรุงวิหารและก่อสร้างเพิ่มเติมจากโครงสร้างที่มีอยู่แต่เดิม^[7]

จารึกหนึ่งจากปี 1050 ที่วิหารโปกลองการายระบุการเฉลิมฉลองชัยชนะในการศึกของเจ้าชายแห่งจามสองคน ซึ่งสันนิษฐานว่าหมายถึงราชวงศ์อินทรปุระ (Indrapura) จากทางเหนือ ซึ่งมีราชธานีใกล้กับหมีเซิน เหนือพวกปาณฑุรงค์แห่งจามปาใต้ เจ้าชายทั้งสองที่มีชัยในการศึกนี้ได้สร้างลึงค์และวิชยสตมภ์ (เสาชัยชนะ) ขึ้น^[8]

วิหารโปกลองก่าหร่ายจัดเป็นศิลปกรรมแบบ Thap Mam ของศิลปกรรมจาม หมู่วิหารประกอบไปด้วยหอคอยอิฐสามหอ ได้แก่หอหลักสูงสามชั้น และหอซุ้มทางเข้าออก (โคปุระ) ที่มีขนาดเล็กลงมา และหอทรงยาวที่มีหลังคาทรงอานม้า หมู่อาคารทั้งหมดได้รับการอนุรักษ์อย่างดี^[9] เหนือประตูทางเข้าหลักของหอคอยหลักมีประติมากรรมรูปพระศิวะในปางศิวนาฏราช ที่ได้รับการยกย่องให้เป็นชิ้นงานที่สำคัญชิ้นหนึ่งของศิลปกรรมแบบ Thap Mam^[10] กระนั้น งานศิลปกรรมที่หลงเหลือภายในวิหารนั้นไม่เป็นที่น่าประทับใจนัก มีลักษณะที่บ่งบอกถึง "ศิลปะในยุคเสื่อมถอย อันเนื่องมาจากงานช่างที่ดูแข็งทื่อและจืดชืด"^[11] หอคอยที่มีหลังคารูปอานม้านั้นเข้าใจว่ามีไว้บูชาเทพเจ้าแห่งเปลวเพลิงนามว่า Thang Chuh Yang Pui^[12]

รูปเคารพหลักของวิหารคือมุขลึงค์ อายุศตวรรษที่ 16 หรือ 17 แม้ปกติลึงค์เช่นนี้จะเป็นสัญลักษณ์แทนพระศิวะ แต่มุขลึงค์นี้ชาวจามเชื่อว่าเป็นรูปแทนของกษัตริย์โปกลองก่าหร่ายมากกว่า จนถึงปัจจุบันยังคงมีการจัดเทศกางเฉลิมฉลองของชาวจามขึ้นที่นี่^[13]

• Jean Boisselier, La statuaire du Champa, Paris: École Française d'Extrême-Orient, 1963.
• Emmanuel Guillon, Hindu-Buddhist Art of Vietnam: Treasures from Champa Translated from the French by Tom White. Trumbull, Connecticut: Weatherhill, 1997.
• Ngô Vǎn Doanh, Champa: Ancient Towers. Hanoi: Thế Giới Publishers, 2006. Chapter 16: "Po Klaung Garai and the Legend of Mount Trâu", pp. 228 ff.