เขตการปกครองของไต้หวัน

เมื่อประเทศจีนเปลี่ยนแปลงรูปแบบรัฐจากระบอบราชาธิปไตยเป็นระบอบสาธารณรัฐในปี 1912 นั้น พรรคชาตินิยม (國民黨 Guómíndǎng; Kuomintang) ได้เถลิงอำนาจในประเทศจีน เขตการปกครองยังคงเป็นเหมือนในสมัยราชาธิปไตย เวลานั้น ประเทศจีนมี

• มณฑล (province) 35 แห่ง
• เทศบาล (municipality) 12 แห่ง
• เขตปกครองพิเศษ (special administrative region) 1 แห่ง และ
• ภูมิภาค (region) 2 แห่ง คือ มองโกเลีย กับทิเบต

เฉพาะพื้นที่ไต้หวันปัจจุบันนั้นเดิมประกอบด้วย มณฑลไต้หวัน (臺灣省 Táiwān Shěng; Taiwan Province) และมณฑลฝูเจี้ยน (福建省 Fújiàn Shěng; Fujian Province)

ต่อมาในปี 1949 สงครามกลางเมืองส่งผลให้พรรคสังคมนิยม (共产党 Gòngchǎndǎng; Communist Party) ได้เป็นใหญ่ในประเทศจีน พรรคสังคมนิยมเปลี่ยนรูปแบบการปกครองจากระบอบประชาธิปไตยเป็นระบอบสังคมนิยม และเรียกประเทศเสียใหม่ว่า "สาธารณรัฐประชาชนจีน" พรรคชาตินิยมจึงหนีไปยังเกาะไต้หวัน และจัดตั้งการปกครองบนพื้นที่ไต้หวันแยกเป็นประเทศต่างหากจากสาธารณรัฐประชาชนจีน เรียกว่า "สาธารณรัฐจีน" แต่พรรคสังคมนิยมยังคงถือว่า พื้นที่ไต้หวันเป็นส่วนหนึ่งของสาธารณรัฐประชาชนจีน กับทั้งสาธารณรัฐจีนเองก็ยังไม่เป็นที่ยอมรับของนานาชาติว่าเป็นประเทศเอกราชมาจนปัจจุบัน

สาธารณรัฐจีนนั้นชั้นแรกยังบริหารตามเขตการปกครองเดิม คือ มีมณฑลไต้หวัน กับมณฑลฝูเจี้ยน และมณฑลทั้ง 2 แบ่งออกเป็นเทศบาลมณฑล และเทศมณฑล กับทั้งมีเขตการปกครองพิเศษเรียกว่า เทศบาลพิเศษ อยู่ในสังกัด แต่ภายหลังมีการจัดระเบียบใหม่ ในช่วงปี 1967 ถึง 2010 มีการแยกเทศบาลพิเศษออกจากมณฑลเพื่อให้ปกครองตนเองโดยขึ้นตรงต่อรัฐบาลกลาง นอกจากนี้ ตั้งแต่ปี 1997 เป็นต้นมา มีการให้เทศบาลมณฑลกับเทศมณฑลปกครองตนเองโดยขึ้นตรงต่อรัฐบาลกลางเช่นกัน ไม่ปกครองผ่านมณฑลอีก แต่ยังคงสังกัดมณฑลอย่างเดิม ปัจจุบัน มณฑลจึงเหลืออยู่แต่ในนาม แต่ก็ยังมิได้ยุบเลิกไปเสียทีเดียว^[6][7]

ดินแดน

ในปี 1945 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สาธารณรัฐจีนได้ไต้หวัน (ฟอร์โมซา) และเผิงหู (เพสคาโดเรส) จากจักรวรรดิญี่ปุ่น ต่อมาในปี 1949 และ 1950 รัฐบาลสาธารณรัฐจีนที่นำโดยก๊กมินตั๋งแพ้สงครามกลางเมืองจีน จึงถอยไปตั้งรัฐบาลที่ไทเป ไต้หวัน รัฐบาลสาธารณรัฐจีนสูญเสียอำนาจปกครองเกือบทั้งหมดในจีนแผ่นดินใหญ่ โดยเหลือเพียงเกาะนอกชายฝั่งบางส่วนเท่านั้น

• มณฑลไต้หวัน: เกาะไต้หวัน (ฟอร์โมซา) และเผิงหู (เพสคาโดเรส) สืบทอดมาจากไต้หวันภายใต้การปกครองของจักรวรรดิญี่ปุ่น
• มณฑลฝูเจี้ยน: จินเหมิน (Quemoy) และหมู่เกาะหมาจู่ สืบทอดมาจากจีนแผ่นดินใหญ่ภายใต้การปกครองของสาธารณรัฐจีน
• เขตบริหารพิเศษไหหลำ: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่เกาะนี้ได้ถูกสาธารณรัฐประชาชนจีนยึดครองในปี 1950 และกลายเป็นมณฑลไหหลำตั้งแต่นั้นมา
• มณฑลเจ้อเจียง: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่พื้นที่ส่วนใหญ่ของมณฑลได้ถูกสาธารณรัฐประชาชนจีนยึดครองในปี 1949 อย่างไรก็ตาม สาธารณรัฐจีนก็ได้ปกครองหมู่เกาะต้าเฉินมาจนถึงปี 1955
• มณฑลกวางตุ้ง: เดิมบริหารโดยสาธารณรัฐจีน แต่ยังคงเกาะปราตัสไว้และอยู่ภายใต้การบริหารส่วนหนึ่งของนครเกาสฺยง

การเปลี่ยนแปลงเขตการปกครอง

ข้างล่างนี้เป็นตารางสรุปการเปลี่ยนแปลงเขตการปกครองของไต้หวัน

การยกฐานะครั้งนี้ทำให้เขตการปกครองต่าง ๆ ดังกล่าวมีฐานะปัจจุบันเป็นเขตการปกครองระดับบนสุด ซึ่งได้แก่ มณฑลในนาม 2 แห่งที่ไม่มีอำนาจหน้าที่ในการบริหาร, นครปกครองโดยตรง 6 แห่ง, และเขตการปกครองที่อยู่ภายใต้มณฑล ได้แก่ เทศมณฑล 13 แห่ง และนคร 3 แห่ง^[8]

ภาพรวมของเขตการปกครองของสาธารณรัฐจีน

สาธารณรัฐจีน								ไทเป ซินเป่ย์ จีหลง เถา-ยฺเหวียน เทศมณฑลซินจู๋ นครซินจู๋ เหมียวลี่ ไถจง จางฮว่า เผิงหู หนานโถว ยฺหวินหลิน เทศมณฑลเจียอี้ นครเจียอี้ ไถหนาน เกาสฺยง ผิงตง อี๋หลาน ฮวาเหลียน ไถตง มณฑลไต้หวัน จินเหมิน เหลียนเจียง (หมาจู่) มณฑลฝูเจี้ยน ช่องแคบไต้หวัน ทะเลจีนใต้ ทะเลจีนตะวันออก ทะเลฟิลิปปิน (มหาสมุทรแปซิฟิก)
พื้นที่เสรี[ก]							แผ่นดินใหญ่[ข]
นครปกครองโดยตรง[ค][ง]		มณฑล[จ]					ไม่ได้ปกครอง[ฉ]
		นคร[ค][ง][ช]	เทศมณฑล[ค]
เขต[ซ]	เขต ชนพื้นเมือง ภูเขา[ค]	เขต[ซ]	นคร ภายใต้ เทศมณฑล[ค][ง]	เมือง[ค][ซ]	ตำบล[ค][ซ]	ตำบล ชนพื้นเมือง ภูเขา[ค][ซ]
หมู่บ้านในเมือง[ด]					หมู่บ้านชนบท[ด]
ละแวก

หมายเหตุ

นครปกครองโดยตรง เทศมณฑล และนครภายใต้มณฑล

ปัจจุบันมีเขตการปกครองระดับบนสุดอยู่ 3 ประเภท จำนวนรวมทั้งสิ้น 22 แห่ง และบริหารโดยตรงโดยรัฐบาลกลาง (สภาบริหาร, Executive Yuan) ตามรัฐบัญญัติการปกครองท้องถิ่นของไต้หวัน เขตการปกครองที่มีประชากรมากกว่า 1.25 ล้านคน สามารถยกขึ้นเป็นนครปกครองโดยตรงได้ เขตการปกครองที่มีประชากรระหว่าง 0.5 ถึง 1.25 ล้านคน สามารถยกขึ้นเป็นนครได้ และเทศมณฑลที่มีประชากรมากกว่า 2 ล้านคน สามารถให้สิทธิพิเศษบางอย่างในการปกครองตนเองซึ่งออกแบบมาสำหรับนครปกครองโดยตรง

เขตการปกครองทั้ง 22 แห่งเหล่านี้ได้รับการบังคับใช้โดยรัฐบัญญัติการปกครองท้องถิ่น ในฐานะองค์กรปกครองตนเองท้องถิ่น แต่ละแห่งมีฝ่ายบริหารของตนเองที่เรียกว่า "รัฐบาลนคร/รัฐบาลเทศมณฑล" และฝ่ายนิติบัญญัติของตนเองที่เรียกว่า "สภานคร/สภาเทศมณฑล" ทั้งนายกเทศมนตรีนคร ผู้ปกครองเทศมณฑล และสมาชิกสภานิติบัญญัติ ทั้งหมดนี้ได้รับการเลือกตั้งจากประชาชนภายใต้เขตอำนาจของตนทุกสี่ปี

• นครปกครองโดยตรง 6 แห่ง, นครภายใต้มณฑล 3 แห่ง, และเทศมณฑล 10 แห่ง อยู่บนเกาะหลักไต้หวัน

นครปกครองโดยตรง	เทศมณฑล		นคร
นครเกาสฺยง นครซินเป่ย์ (นครไทเปใหม่) นครไถจง นครไถหนาน นครไทเป นครเถา-ยฺเหวียน	เทศมณฑลจางฮว่า เทศมณฑลเจียอี้ เทศมณฑลซินจู๋ เทศมณฑลฮวาเหลียน เทศมณฑลเหมียวลี่	เทศมณฑลหนานโถว เทศมณฑลผิงตง เทศมณฑลไถตง เทศมณฑลอี๋หลาน เทศมณฑลยฺหวินหลิน	นครเจียอี้ นครซินจู๋ นครจีหลง

• เทศมณฑลเผิงหู ปกครองหมู่เกาะเผิงหู
• เทศมณฑลจินเหมิน ปกครองหมู่เกาะจินเหมิน และหมู่เกาะอูชิว
• เทศมณฑลเหลียนเจียง ปกครองหมู่เกาะหมาจู่
• หมายเหตุ: นครเกาสฺยงยังปกครองเกาะปราตัส (เกาะตงชา) และเกาะไท่ผิง ของหมู่เกาะทะเลจีนใต้

เมือง ตำบล นครภายใต้เทศมณฑล และเขต

เขตการปกครองระดับบนสุดทั้ง 22 แห่ง แบ่งย่อยออกเป็น 368 เขตการปกครอง สามารถจัดประเภทได้ดังตารางข้างล่างนี้

เขตการปกครองระดับล่าง

เขตการปกครองทั้ง 368 แห่ง แบ่งย่อยออกเป็นหมู่บ้านและละแวก

ผู้ใหญ่บ้านจะได้รับการเลือกตั้งจากประชาชนที่อยู่ภายใต้เขตอำนาจของตนทุก ๆ สี่ปี และหัวหน้าละแวกจะได้รับการแต่งตั้งจากผู้ใหญ่บ้าน

• มณฑลของประเทศจีน

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ เขตการปกครองของไต้หวัน

• 地方制度法 [Local Government Act]. Ministry of Justice, Republic of China. สืบค้นเมื่อ 2017-01-01.
• "Romanizations for county-level and township-level entities" (PDF). Department of Land Administration, Ministry of the Interior, Republic of China. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-08-09. สืบค้นเมื่อ 2017-01-01.
• รายชื่อเขตการปกครองไต้หวันในอักษรโรมัน เก็บถาวร 2011-08-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน - กระทรวงมหาดไทย สาธารณรัฐจีน