เจียง จื่อหยา

กงแห่งรัฐฉีคนแรกมีชื่อตัวว่า ช่าง (จีน: 尚; พินอิน: Shàng) ชนชั้นสูงของจีนยุคโบราณนั้นมีนามสกุลใช้อยู่สองอย่าง คือ แซ่ (姓; นามสกุลของบรรพชน หรือนามสกุลมหาสาขา) และ สี หรือ สิง (氏; นามโคตรวงศ์ หรือนามสกุลอนุสาขา) ท่านผู้นี้ใช้แซ่ เจียง (姜) นามโคตรวงศ์ หฺลวี่ (呂) มีชื่อรองที่บรรดาบริวารใช้ออกนามด้วยความเคารพอยู่ 2 ชื่อ คือ ช่างฝู (尚父; แปลว่า "บิดาผู้เป็นที่นับถือ") และ จื่อหยา (子牙; แปลว่า "นักปราชญ์งาช้าง") ชื่อ "เจียง ช่าง" และ "เจียง จื่อหยา" เป็นชื่อที่ใช้เรียกอย่างกว้างขวางที่สุดหลังจากมีการนำไปใช้ในนิยายเรื่อง "ห้องสิน" ในยุคราชวงศ์หมิง ซึ่งประพันธ์ขึ้นหลังจากเขาถึงแก่อสัญกรรมไปแล้วกว่า 2,500 ปี^[1]

หลังจากการยกฐานะดินแดนฉีขึ้นเป็นรัฐสามนตราชชั้นกง เจียง จื่อหยา ได้รับสมัญญานามหลังถึงแก่อสัญกรรมว่า ฉีไท่กง (齊太公) บ่อยครั้งมักเรียกกันเพียงสั้น ๆ ว่า ไท่กง นามดังกล่าวนี้ได้บันทึกอยู่ในเอกสารฉื่อจี้ของซือหม่า เชียน ในยุคราชวงศ์ฮั่น^[2][3] นอกจากนี้ยังเป็นที่รู้จักน้อยกว่าในสมัญญานาม เจียงไท่กง (姜太公) ไท่กงวั่ง (太公望) และ หฺลวี่วั่ง (呂望)^[1] เนื่องจากเจียง จื่อหยา ได้รับการนับถือในฐานะนักปราชญ์ผู้มีสติปัญญาหลักแหลม ผู้ซึ่ง "กงชูจวี่เล่ย์" (公叔祖类) (มีสมัญญานามว่า "ไท่กง" 太公 เช่นเดียวกัน) บรรพชนของพระเจ้าโจวเหวิน ได้ให้คำทำนายไว้ว่าจะเป็นความหวังแห่งความรุ่งเรืองของวงศ์โจว^[4]

เจียง จื่อหยา เดิมเป็นขุนนางในราชวงศ์ชาง แต่ทนความโหดร้ายในการปกครองของอ๋องโจ้ว ผู้ปกครองแห่งราชวงศ์ชาง ไม่ไหว จึงเร้นกายมาพำนักที่ชนบทห่างไกลแห่งหนึ่งริมแม่น้ำเว่ยสุ่ย (ปัจจุบันอยู่ในมณฑลฉ่านซี)

ในประวัติศาสตร์บันทึกว่า ในขณะเดินทางไปล่าสัตว์ โจวเหวินหวังได้พบกับเจียง จื่อหยาในวัย 80 ปี กำลังนั่งตกปลาโดยที่ไม่มีเหยื่อ เขาจึงเข้าไปทักทายอย่างสุภาพแล้วถามว่า "ท่านมีความสุขในการตกปลาหรือไม่" เจียง จื่อหยา ได้ตอบว่า 'บุคคลที่น่ายกย่องที่แท้จริงนั้น คือผู้ที่มีความสุขในการที่ทำให้ความมุ่งมั่นนั้นสำเร็จ การตกปลาของข้าพเจ้าก็เช่นกัน' เมื่อสนทนาด้วย ทำให้โจวเหวินหวังพบว่านี่คือคนที่ปู่ของตนตามหา ซึ่งบุคคลสำคัญที่จะสามารถช่วยโค่นล้มทรราชได้ ดังนั้นโจวเหวินหวังจึงได้เชิญเจียง จื่อหยาไปรับตำแหน่งที่สำคัญและขนานนาม ให้ว่า เจียงไท่กงหวั่ง ต่อมาได้ย่อให้เป็นไท่กงวั่ง มีความหมายว่า ความหวังแห่งราชวงศ์โจว แต่โดยทั่วไป มักจะรู้จักกันในนาม เจียงไท่กง

เมื่อโค่นราชวงศ์ชางลงแล้ว เจียง จื่อหยา ได้รับการแต่งตั้งเป็นอัครมหาเสนาบดีแห่งราชวงศ์โจว และได้รับแคว้นฉีไปปกครอง ซึ่งเจียง จื่อหยาได้ช่วยสร้างความเจริญให้แก่บ้านเมืองมาก ทั้งด้านการเมือง การปกครอง และศิลปวัฒนธรรม จนเป็นราชวงศ์ที่ยาวนานที่สุดในประวัติศาสตร์จีน

จนมีคำกล่าวว่า แท้จริงแล้ว บุคคลที่เป็นทั้งเป็นบิดาและเจ้าแห่งตำราพิชัยสงครามในประวัติศาสตร์จีนคนแรกคือ เจียง จื่อหยา ซึ่งเขาได้เขียนตำราพิชัยสงครามไว้เล่มหนึ่งชื่อว่า หกความลับแห่งยุทธศาสตร์ (นอกจากนี้ ยังมีข้อสันนิษฐานว่า ตำราสามยุทธศาสตร์ของหวางสือกง แท้จริงแล้ว อาจเป็นงานของ เจียง จื่อหยา)

ในด้านวรรณกรรมนั้น เจียง จื่อหยา ได้ปรากฏอยู่ในวรรณกรรมจีนโบราณเรื่องห้องสิน ในฐานะผู้สั่งประหารนางต๋าจีซึ่งเป็นจิ้งจอกเก้าหางแปลงกายมาล่อลวงจักรพรรดิองค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์ชางให้ลุ่มหลงในอำนาจและกามารมณ์ จนนำไปสู่การก่อรัฐประหารโค่นล้มราชวงศ์ในที่สุด นอกจากนี้ ตามตำนานยังได้กล่าวว่า เจียง จื่อหยา เป็นผู้ที่มีความอดทนสูง จากการที่นั่งตกปลารอผู้ต้องการตัวไปช่วยเหลือเป็นเวลานานถึงกว่า 50-60 ปี เรื่องราวการนั่งตกปลาของเจียง จื่อหยา นี้ได้เป็นที่มาเป็นภาษิตจีนที่ว่า "ไท่กงตกปลา" (太公钓鱼) ที่มีความหมายถึง "ทั้ง ๆ ที่รู้แต่ก็ยินยอมติดกับดักที่ผู้อื่นวางไว้"^[5]

ในปัจจุบันเจียง จื่อหยา ได้รับการยกย่องให้เป็นหนึ่งในนักยุทธศาสตร์ที่เก่งที่สุดทั้งในประวัติศาสตร์จีนและโลกด้วย^[6][7]