เม่นทะเล

เอไคนอยด์
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Echinodermata
ไฟลัมย่อย:	Echinozoa
ชั้น:	Echinoidea Leske, 1778
Subclasses
Subclass Perischoechinoidea Order Cidaroida (pencil urchins) Subclass Euechinoidea Superorder Atelostomata Order Cassiduloida Order Spatangoida (heart urchins) Superorder Diadematacea Order Diadematoida Order Echinothurioida Order Pedinoida Superorder Echinacea Order Arbacioida Order Echinoida Order Phymosomatoida Order Salenioida Order Temnopleuroida Superorder Gnathostomata Order Clypeasteroida (sand dollars) Order Holectypoida

เม่นทะเล หรือ หอยเม่น (อังกฤษ: sea urchin) เป็นสัตว์ที่มีทรงกลม (globular animal) และมักมีหนาม เป็นสัตว์ในไฟลัมอิคีเนอเดอร์เมอเทอ อยู่ในชั้นเอไคนอยเดีย (Echinoidea) สัตว์ในชั้นเอไคนอยเดีย เรียกว่า เอไคนอยด์ มีราว 950 สปีชีส์อาศัยอยู่ตามพื้นทะเล ในทุกมหาสมุทรตั้งแต่ชายฝั่งจนถึงระดับความลึก 5,000 เมตร (16,000 ฟุต; 2,700 ฟาร์ธอม) เปลือกนอกมีลักษณะแข็ง กลม และมีหนาม มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางลำตัวตั้งแต่ 3 ซม. ถึง 10 ซม. เม่นทะเลเคลื่อนที่ได้อย่างช้า ๆ ด้วยขาท่อ (tube feet) และบางครั้งยังเคลื่อนที่ด้วยหนาม อาหารหลักของเม่นทะเลคือสาหร่ายต่าง ๆ แต่ก็กินสัตว์ที่เคลื่อนที่ช้าหรืออยู่กับที่ด้วย นักล่าที่กินเม่นทะเลเป็นอาหารได้แก่ นากทะเล, ดาวทะเล, ปลาไหลหมาป่า (wolf eels), ปลาวัว และมนุษย์

เช่นเดียวกับเอไคโนเดิร์มอื่น ๆ เม่นทะเลจะมีลักษณะลำตัวสมมาตรห้าชั้น (fivefold symmetry) เมื่อโตเต็มที่ แต่ตัวอ่อนมีลักษณะสมมาตร 2 ด้าน (bilateral symmetry) แสดงถึงการเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีร่างกายแบบไบลาทีเรีย กลุ่มของสิ่งมีชีวิตในไฟลัมขนาดใหญ่อันประกอบไปด้วยไฟลัมสัตว์มีแกนสันหลัง, สัตว์ขาปล้อง, สัตว์พวกหนอนปล้อง และมอลลัสกา ซึ่งมีแหล่งอาศัยอยู่ในทุกมหาสมุทรตั้งแต่แถบเส้นศูนย์สูตรถึงขั้วโลก อาศัยอยู่บนพื้นมหาสมุทรตั้งแต่ชายฝั่งถึงก้นมหาสมุทร ฟอสซิสของเอไคนอยถูกค้นพบย้อนกลับไปถึงยุคออร์โดวิเชียน (450 ล้านปีที่แล้ว) มีความสัมพันธ์ใกล้เคียงกับสัตว์ในกลุ่มเอไคโนเดิร์มด้วยกันคือ ปลิงทะเล โดยทั้งคู่จัดเป็นสัตว์ประเภท deuterostomes (ปากกับทวารอยู่คนละด้าน) จัดว่ามีบรรพบุรุษร่วมกันกับสัตว์มีแกนสันหลัง

เม่นทะเลถูกศึกษามาตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 โดยใช้เป็นสิ่งมีชีวิตตัวแบบในสาขาวิชาชีววิทยาการเจริญ เนื่องจากตัวอ่อนของเม่นทะเลง่ายต่อการสังเกตการณ์ และมีการศึกษาจีโนมของลักษณะลำตัวสมมาตรห้าชั้น (fivefold symmetry) และความสัมพันธ์กับสัตว์มีแกนสันหลัง เม่นทะเลหนามดินสอเป็นที่นิยมในวงการปลาทะเลสวยงามเนื่องจากความสามารถในการควบคุมปริมาณสาหร่าย ฟอสซิสของเม่นทะเลยังใช้ทำเครื่องรางป้องกันภัยด้วย