ตัวเลขเขมร
ตัวเลขเขมรเป็นตัวเลขที่ใช้ในภาษาเขมร ปรากฏหลักฐานการใช้ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 7 หลักฐานที่เก่าแก่ที่สุดพบในจารึกอายุราว ค.ศ. 604 ในปราสาทบายัง ใกล้กับอังกอร์บอเรย์ ในประเทศกัมพูชา[1][2] นอกจากนี้ในจารึกซัมบอร์ (Sambor) อายุราว ค.ศ. 683 ยังเป็นหลักฐานเก่าแก่ที่สุดที่ปรากฏใช้เลขศูนย์ในฐานะทศนิยม[3]
ตัวเลข
ตัวเลขเขมรสมัยใหม่มาจากตัวเลขฮินดู-อาหรับ และมีระบบทศนิยม กับ การระบุตำแหน่ง ตัวเลขเขมรมีใช้เลขศูนย์ในฐานะตัวเลขเป็นครั้งแรกในศตวรรษที่ 7 ราวสองร้อยปีก่อนปรากฏหลักฐานในลักษณะเดียวกันที่อินเดีย[1][4] ในขณะที่ตัวเลขของเขมรเก่าหรือเขมรยุคอังกอร์ มีสัญลักษณ์เฉพาะสำหรับตัวเลข 10, 20 และ 100[5]
เนื่องจากทั้งอักษรไทยและอักษรลาวล้วนพัฒนามาจากอักษรเขมรเก่า[6] ตารางด้านล่างนี้แสดงความคล้ายคลึงในตัวเลขของทั้งสามระบบ:
| ค่า | อักษรเขมร | อักษรไทย | อักษรลาว |
|---|---|---|---|
| 0 | ០ | ๐ | ໐ |
| 1 | ១ | ๑ | ໑ |
| 2 | ២ | ๒ | ໒ |
| 3 | ៣ | ๓ | ໓ |
| 4 | ៤ | ๔ | ໔ |
| 5 | ៥ | ๕ | ໕ |
| 6 | ៦ | ๖ | ໖ |
| 7 | ៧ | ๗ | ໗ |
| 8 | ៨ | ๘ | ໘ |
| 9 | ៩ | ๙ | ໙ |
ตัวเลขเขมรสมัยใหม่
ชื่อตัวเลขเขมรสมัยใหม่ใช้ทั้งเลขฐานห้าและเลขฐานสิบ เช่น เลข 6 (ប្រាំមួយ) มาจาก 5 (ប្រាំ) บวก 1 (មួយ)
ตัวเลข 0 ถึง 5
ศัพทมูลวิทยาของตัวเลขเขมรตั้งแต่ 1 ถึง 5 มีที่มาจากภาษามอญ–เขมรดั้งเดิม ยกเว้นเลข 0 ที่มาจากสันสกฤต
| ค่า | เขมร | รูปเขียน | สัทอักษรสากล | UNGEGN | GD | ALA-LC | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 0 | ០ | សូន្យ | [soːn] | sony | souny | sūnya | จากสันสกฤต ศูนฺย |
| 1 | ១ | មួយ | [muəj] | muŏy | muoy | muaya | ในภาษาพูด ถ้าอยู่หน้าลักษณนาม คำว่า [muəj] จะถูกลดเสียงเป็น [mə][7] |
| 2 | ២ | ពីរ | [piː], [pɨl] | pir | pir | bīra | |
| 3 | ៣ | បី | [ɓəj] | bĕi | bei | pī | |
| 4 | ៤ | បួន | [ɓuən] | buŏn | buon | puana | |
| 5 | ៥ | ប្រាំ | [pram] | prăm | pram | prāṃ |
- ผู้เขียนบางคนจัดให้ [ɓiː] เป็นรูปสะกดของสอง และ [bəj] หรือ [bei] สำหรับรูปสะกดของสาม
- ในประเทศไทย เลขสามถือเป็นเลขนำโชค[8] แต่ในประเทศกัมพูชา การถ่ายรูปกับคนสามคนถือเป็นโชคร้าย เพราะเชื่อว่าคนที่อยู่ตรงกลางจะเสียชีวิตก่อนคนข้าง ๆ[9][10]
ตัวเลข 6 ถึง 20
ตัวเลข 6 ถึง 9 สามารถสร้างด้วยการใช้เลขฐาน 5 (ប្រាំ) ไปบวกกับตัวเลขระหว่าง 1 ถึง 4 นั่นทำให้เลข 7 มีที่มาจาก 5 บวก 2 ที่มากไปกว่านั้น ตัวเลขเขมรยังใช้เลขฐานสิบ ซึ่งทำให้เลข 14 มีที่มาจาก 10 บวก 4 แทนที่จะเป็น 2 คูณ 5 บวก 4 และ 16 มีที่มาจาก 10+5+1
ในภาษาพูด ตัวเลขจากสิบเอ็ดถึงสิบเก้าสามารถสร้างได้ด้วยการใช้คำว่า ដណ្ដប់ [dɔnɗɑp] หน้าตัวเขจากหนึ่งถึงเก้า ทำให้เลข 15 สามารถเขียนได้เป็น ប្រាំដណ្ដប់ [pram dɔnɗɑp] แทนที่จะเขียนแบบมาตรฐานเป็น ដប់ប្រាំ [ɗɑp pram][11]
| ค่า | เขมร | รูปเขียน | สัทอักษรสากล | UNGEGN | GD | ALA-LC | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 6 | ៦ | ប្រាំមួយ | [prammuəj] | prămmuŏy | prammuoy | prâṃmuaya | |
| 7 | ៧ | ប្រាំពីរ | [prampiː], [prampɨl] | prămpir | prampir | prâṃbīra | |
| 8 | ៨ | ប្រាំបី | [pramɓəj] | prămbĕi | prambei | prâṃpī | |
| 9 | ៩ | ប្រាំបួន | [pramɓuən] | prămbuŏn | prambuon | prâṃpuana | |
| 10 | ១០ | ដប់ | [ɗɑp] | dáb | dab | ṭáp | จีนเก่า *di̯əp[12] |
| 11 | ១១ | ដប់មួយ | [ɗɑpmuəj] | dábmuŏy | dabmuoy | ṭápmuaya | មួយដណ្ដប់ [muəj dɔnɗɑp] ในภาษาพูด |
| 20 | ២០ | ម្ភៃ | [mpʰej], [məpʰɨj], [mpʰɨj] | mphey | mphey | mbhai | รูปย่อของ [muəj] + [pʰej] (เช่น หนึ่ง + ยี่สิบ) |
ตัวเลข 30 ถึง 90
| ค่า | เขมร | รูปเขียน | สัทอักษรสากล | UNGEGN | GD | ALA-LC | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 30 | ៣០ | សាមសិប | [saːm.səp] | samsĕb | samseb | sāmsipa | จากไทย สามสิบ |
| 40 | ៤០ | សែសិប | [sae.səp] | sêsĕb | saeseb | saesipa | จากไทย สี่สิบ |
| 50 | ៥០ | ហាសិប | [haːsəp] | hasĕb | haseb | hāsipa | จากไทย ห้าสิบ |
| 60 | ៦០ | ហុកសិប | [hok.səp] | hŏksĕb | hokseb | hukasipa | จากไทย หกสิบ |
| 70 | ៧០ | ចិតសិប | [cət.səp] | chĕtsĕb | chetseb | citasipa | จากไทย เจ็ดสิบ |
| 80 | ៨០ | ប៉ែតសិប | [paet.səp] | pêtsĕb | paetseb | p″aitasipa | จากไทย แปดสิบ |
| 90 | ៩០ | កៅសិប | [kaw.səp] | kausĕb | kauseb | kausipa | จากไทย เก้าสิบ |
- ในภาษาพูดหรือไม่เป็นทางการ สามารถละคำว่า សិប [səp] ที่ปรากฏในตัวเลขเหล่านี้ได้ เช่น เลข 81 สามารถพูดเป็น ប៉ែតមួយ [paet.muəj] แทนรูปเต็มเป็น ប៉ែតសិបមួយ [paet.səp.muəj]
ตามข้อมูลทางประวัติศาสตร์ ชาวเขมรยืมตัวเลข 30 ถึง 90 จากภาษาจีนสมัยกลางตอนใต้ผ่านภาษาไท ซึ่งภาษาไทยมีความเป็นไปได้มากที่สุด[5] ตารางข้างล่างแสดงคำในภาษาเขมรเมื่อเทียบกับกลุ่มภาษาไทและจีน
| ค่า | เขมร | ไทตะวันตกเฉียงใต้ | ไทตอนเหนือ | จีน | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ไทย | ไทยในอดีต | ลาว | จ้วง[13] | Nanning[14] | กวางตุ้ง | แต้จิ๋ว | ฮกเกี้ยน | จีนมาตรฐาน | ||
| 3 ‒ | *saːm | sam | sǎam | sãam | ɬaːm1 | ɬam41 | saam1 | sã1 | sa1 (sam1) | sān |
| 4 ‒ | *sɐe | si | sài | sii | ɬi5 | ɬi55 | sei3 | si3 | si3 (su3) | sì |
| 5 ‒ | *haː | ha | ngùa | hàa | ha3 | ŋ̩13 | ng5 | ŋou6 | go2 (ngo2) | wǔ |
| 6 ‒ | *hok | hok | lòk | hók | huk7 | løk24 | luk6 | lak8 | lak2 (liok8) | liù |
| 7 ‒ | *cət | chet | jèd | jét | tɕit7 | tsʰɐt33 | cat1 | tsʰik4 | chit2 | qī |
| 8 ‒ | *pɐət | paet | pàed | pàet | pet7 | pat33 | baat3 | poiʔ4 | pueh4 (pat4) | bā |
| 9 ‒ | *kaw | kao | jao | kâo | kau3 | kou33 | gau2 | kao2 | kau4 (kiu2) | jiǔ |
| 10 ‒ | *səp | sip | jǒng | síp | ɬip7 | ɕɐp22 | sap6 | tsap8 | tzhap2 (sip8) | shí |
- คำในวงเล็บเป็นรูปออกเสียงโดยตรง ส่วนคำที่มีดอกจันเป็นคำที่สร้างขึ้นใหม่เฉพาะ และไม่ใช้เป็นเลขพื้นฐานจาก 3 ถึง 10
ก่อนที่จะใช้ระบบฐานสิบกับคำเหล่านี้ ตัวเลขเขมรเคยใช้ระบบเลขฐานยี่สิบ
ตัวเลข 100 ถึง 10,000,000
| ค่า | เขมร | รูปเขียน | สัทอักษรสากล | UNGEGN | GD | ALA-LC | หมายเหตุ[15] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 100 | ១០០ | មួយរយ | [muəj.rɔːj] ([rɔːj], [mə.rɔːj]) | muŏy rôy | muoy roy | muay raya | จากไทย ร้อย |
| 1,000 | ១,០០០ | មួយពាន់ | [muəj.pŏən] | muŏy poăn | muoy poan | muaya bân | จากไทย พัน |
| 10,000 | ១០,០០០ | មួយម៉ឺន | [muəj.məɨn] | muŏy mœn | muoy mueun | muaya mȳna | จากไทย หมื่น |
| 100,000 | ១០០,០០០ | មួយសែន | [muəj.saen] | muŏy sên | muoy saen | muaya saena | จากไทย แสน |
| 1,000,000 | ១,០០០,០០០ | មួយលាន | [muəj.lien] | muŏy léan | muoy lean | muaya lâna | จากไทย ล้าน |
| 10,000,000 | ១០,០០០,០០០ | មួយកោដិ | [muəj.kaot] | muŏy kaôdĕ | muoy kaot | muaya koṭi | จากบาลีและสันสกฤต koṭi |
ถึงแม้ว่าโดยทั่วไป មួយកោដិ [muəj kaot] มีความหมายว่าสิบล้าน ในภาษาพูดบางพื้นที่สามารถสื่อถึงหนึ่งพันล้าน (ซึ่งเขียนเป็น មួយរយកោដិ [muəj rɔj kaot]) เพื่อหลีกเลี่ยงความสับสน ทำให้บางครั้งคำว่า ដប់លាន [ɗɑp.liən] ใช้เรียกสิบล้าน ร่วมกับ មួយរយលាន [muəj.rɔj.liən] สำหรับหนึ่งร้อยล้าน และ មួយពាន់លាន [muəj.pŏən.liən] สำหรับหนึ่งพันล้าน[16]
สำเนียงที่ต่างกันอาจก่อให้เกิดตัวเลขฐานที่มีค่ามากกว่าหนึ่งพันต่างกัน ดังตัวอย่างบางส่วนตามตารางข้างล่างนี้:
| ค่า | เขมร | รูปเขียน[16][17] | สัทอักษรสากล | UNGEGN | GD | ALA-LC | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 10,000 | ១០,០០០ | ដប់ពាន់ | [ɗɑp pŏən] | dáb poăn | dab poan | ṭáp bân | แปลว่า "หนึ่งหมื่น" |
| 100,000 | ១០០,០០០ | ដប់ម៉ឺន | [ɗɑp məɨn] | dáb mœŭn | dab mueun | ṭáp mȳna | แปลว่า "สิบหมื่น" |
| 100,000 | ១០០,០០០ | មួយរយពាន់ | [muəj rɔj pŏən] | muŏy rôy poăn | muoy roy poan | muaya raya bân | แปลว่า "หนึ่งแสน" |
| 1,000,000 | ១,០០០,០០០ | មួយរយម៉ឺន | [muəj rɔj məɨn] | muŏy rôy mœn | muoy roy mueun | muaya raya mȳna | แปลว่า "หนึ่งร้อยหมื่น" |
| 10,000,000 | ១០,០០០,០០០ | ដប់លាន | [ɗɑp liən] | dáb léan | dab lean | ṭáp lāna | แปลว่า "สิบล้าน" |
| 100,000,000 | ១០០,០០០,០០០ | មួយរយលាន | [muəj rɔj liən] | muŏy rôy léan | muoy roy lean | muaya raya lāna | แปลว่า "หนึ่งร้อยล้าน" |
| 1,000,000,000 | ១,០០០,០០០,០០០ | មួយពាន់លាន | [muəj pŏən liən] | muŏy poăn léan | muoy poan lean | muaya bân lāna | แปลว่า "หนึ่งพันล้าน" |
อ้างอิง
- ทั่วไป
- David Smyth (1995). Colloquial Cambodian: A Complete Language Course. Routledge (UK). ISBN 0-415-10006-2.
- Huffman, Franklin E.; Charan Promchan; Chhom-Rak Thong Lambert (2008). "Huffman, Modern Spoken Cambodian". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-08-04. สืบค้นเมื่อ 2008-03-25.
- Unknown (2005). Khmer Phrase Book: Everyday Phrases Mini-Dictionary.
- Smyth, David; Tran Kien (1998). Practical Cambodian Dictionary (2 ed.). Tuttle Language Library/Charles E. Tuttle Company. ISBN 0-8048-1954-8.
- Southeast Asia. Lonely Planet. 2006. ISBN 1-74104-632-7.
- preahvihear (2008). "The original names for the Khmer tens: 30–90". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-08-04. สืบค้นเมื่อ 2008-12-18.
- "SEAlang Library Khmer Lexicography". สืบค้นเมื่อ 2008-12-07.
- "Veda:Sanskrit Numbers". สืบค้นเมื่อ 2008-12-10.
- เฉพาะ