Amonyak
Amonyak, formülü NH3 olan; azot atomu ve hidrojen atomundan oluşan renksiz, keskin ve rahatsız edici kokulu bir bileşiktir. OH- iyonu içermediği hâlde suda zayıf baz özelliği gösterir. Bir amonyak molekülü, bir azot ve üç hidrojen atomundan oluşur. Oda sıcaklığında gaz hâlde bulunan bileşiğin ticari formu sulu çözeltiyi içermektedir.
 | |
 | |
 | |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Azan | |
Diğer adlar Hidrojen nitrür Nitro-Sil | |
| Tanımlayıcılar | |
3D model (JSmol) | |
| 3DMet | |
| 3587154 | |
| ChEBI | |
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.028.760 |
| EC Numarası |
|
| 79 | |
| KEGG | |
PubChem CID | |
| RTECS numarası |
|
| UN numarası | 1005 |
CompTox Bilgi Panosu (EPA) | |
| |
| Özellikler | |
| Molekül formülü | NH3 |
| Molekül kütlesi | 17.031 g/mol |
| Görünüm | Renksiz gaz |
| Koku | Güçlü acı koku |
| Yoğunluk | 0.86 kg/m³ (kaynama noktasında 1.013 bar) 0.769 kg/m³ (Standart koşullarda)[1] |
| Erime noktası | −77.73 °C (−107.91 °F; 195.42 K) |
| Kaynama noktası | −33.34 °C (−28.01 °F; 239.81 K) |
| Çözünürlük (su içinde) | 47% kütle/kütle (0 °C) 31% kütle/kütle (25 °C) 18% kütle/kütle (50 °C)[4] |
| Çözünürlük | Kloroform, eter, etanol ve metanolde çözünür. |
| Buhar basıncı | 8573 h Pa |
| Asitlik (pKa) | 32.5 (−33 °C),[5] 10.5 (DMSO) |
| Baziklik (pKb) | 4.75 |
| Tehlikeler | |
| GHS etiketleme sistemi: | |
| Piktogramlar |    [6] |
| R-ibareleri | R10, R23, R34, R50 |
| NFPA 704 (yangın karosu) | |
| Parlama noktası | Yanıcı gaz |
Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı | 651 °C (1,204 °F; 924 K) |
| Patlama sınırları | 15–28% |
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |
LD50 (medyan doz) | 0.015 mL/kg (insan, oral) |
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |
| PEL (izin verilen) | 50 ppm (25 ppm ACGIH- TLV; 35 ppm STEL) |
| AB sınıflandırması | Şablon:Hazchem T Şablon:Hazchem C Şablon:Hazchem N |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Yapısı
Amonyak, kovalent bağlı bir bileşiktir. Molekülleri polar olduğundan su içinde yüksek oranda çözünür. Amonyak molekülleri kendi aralarında olduğu gibi su molekülleri ile de zayıf hidrojen bağı oluşturur ve suda çözünür.
- Yaptığı bileşikte, sp3 hibritleşmesi yapmıştır.
- Bağ yapmamış bir çift elektronu olduğundan molekül şekli üçgen piramittir, bu yüzden polar bir moleküldür.
- Gazlaşma gizli ısısı çok yüksektir, bu nedenle sanayi tesislerinde soğutucu madde olarak da kullanılır.
Sudaki çözünürlüğü
Geçmişi
İsmin kökeni Eski Mısır'a dayanır. Amon tapınağını ısıtmada kullanılan deve tezeklerinden çıkan gazlardan, tapınağın duvarlarında, tavanında sofra tuzu gibi beyaz kristaller hâlindeki amonyum klorür yani nişadır birikmiştir. Buna da o dönemde "Amon'un Tuzu" denilmiştir.
Günlük hayatta kullanımı
Amonyak, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır. Amonyak canlılar için zehirli bir maddedir, kullanılırken dikkat edilmesi gerekir. Piyasada amonyak adı altında satılan maddeler amonyağın sulu çözeltisi olan amonyum hidroksittir.
Kullanım alanları
Temizlik malzemelerinde, patlayıcı ve gübre yapımında, kimya sanayiinde, nitrik asidin, boyaların, parfümlerin, plastiklerin ve ürenin üretiminde ve endüstriyel soğutma sistemlerinde kullanılır.