Avustronezyalılar

Avustronezyalılar veya, Avustronezya dilleri konuşan halklar, Güneydoğu Asya, Okyanusya ve Doğu Afrika'da Avustronezya dillerini konuşan birçok halktan oluşan geniş bir gruptur. Ağırlıklı olarak Austronezya dili konuşan halklar tarafından doldurulan milletler ve bölgeler, toplu olarak Avustronezya olarak bilinir.[14]

Avustronezyalılar
Tayvan aborjinleri geleneksel danslarından örnek veriyorlar.
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Endonezya260.581.000 (2016)[1]
Filipinler99.761.000
Madagaskar24.000.000'dan fazla (2016)[2]
Malezya19.240.000 (2017)[3]
Amerika Birleşik Devletleri4.816.144
Tayland1.900.000[4]
Papua Yeni Gine1.300.000
Doğu Timor1.167.242 (2015)[5]
Yeni Zelanda855.000 (2006)[6][7][8]
Singapur700.000'den fazla[9]
Tayvan562.395 (2018)[kaynak belirtilmeli]
Solomon Adaları478.000 (2005)
Fiji456.000 (2005)[10]
Brunei224.000? (2006)
Avustralya210.843
Samoa193.773 (2015)
Guam162.742
İspanya155.362
Hawaii140.652 veya 401.162 (tanımlanmasına göre değişiyor)[11]
Tonga105.323
Surinam93.000 (2017)[12]
Kuzey Mariana Adaları52.344
Sri Lanka40.189 (2012)[13]
Şili5.682
Diller
Din

Kapsamı

Avustronezyalıların göç ve genişlemelerini gösteren harita.[15]

Avustronezyalılar, Tayvan aborjinleri, Filipinliler, Doğu Timor, Endonezya, Malezya, Brunei, Polinezya, Mikronezya ve Madagaskar'daki etnik grupların çoğunluğunu içerir. Singapurluların yanı sıra; Yeni Zelanda, Hawaii ve Şili Polinezyalıları; Avustralya'daki Torres Boğazı Adalıları; Melanezya ve Yeni Gine kıyısındaki Papua olmayan halklar, Komorların Shibushi dilini konuşanlar, Réunion'daki Malagasisi ve Shibushi dilini konuşanları kapsayan geniş bir kümedir. Ayrıca Güney Tayland, Vietnam ve Kamboçya'daki Çamlar ve Myanmar'ın bazı bölgelerinde bulunan insanlar da dahildir.[16][17]

Ayrıca, modern çağda da devam eden göçlerle birlikte, Avustronezya dillerini konuşan kişileri, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avustralya, İngiltere, Kıta Avrupası, Cocos Adaları, Güney Afrika, Sri Lanka, Surinam, Çin'in Hainan eyaleti, Hong Kong, Makao ve Güneybatı Asya ülkeleri de barındırmaktadır.[18] Etnik Maldivliler, ayrıca Malezya Takımadaları'ndan gelen gen akışıyla Avustralya-Güneydoğu Asya denizleri, bu dilleri konuşan gruplarla genetik bir bağlantıya sahiptir.[19][20]

Kültür

Avara kanoları ve yengeç pençeleri, Avustronezya deniz kültürünün ayırt edici özellikleridir.
Polinezyalıların çift gövdeli yolculuk kanolarının modern bir kopyası olan Hōkūleʻa, Avustronezyalıların erken dönem bir keşfi olan bir yelkenli katamaran örneğidir.
1795 - 1893 yılları arasında varlığını sürdüren Hawaii Krallığı'nın son egemen hükümdarı olan Kraliçe Liliʻuokalani. (1887)
II. Dünya Savaşı öncesi dönemde, geleneksel giysileri içindeki bir Tsou savaşçısının renklendirilmiş fotoğrafı.

Avustronezya'nın doğal kültürü bölgeden bölgeye değişmektedir. İlk Avustronezya halkları denizi yaşamlarının temel özelliği olarak görüyorlardı. Güneydoğu Asya ve Okyanusya diasporasının ardından, tekneyle diğer adalara göç ettiler. Madagaskar'dan, Güneydoğu Asya'dan Polinezya'ya kadar her Avustronezya kültüründe farklı büyüklük ve biçimlerde tekneler bulunmuştur ve farklı isimlere sahiptirler. Güneydoğu Asya'da, savaşın bir sonucu olarak yaylalarla kafa avcılığı sınırlandırıldı. Mumyalama sadece Filipin yaylalarındaki Avustronezyalılar arasında, Celebes ve Borneo'daki bazı Endonezya gruplarında bulunur.

Ondalık sayılar12345678910
PAN, y. M.Ö. 4000*isa*DuSa*telu*Sepat*lima*enem*pitu*walu*Siwa*puluq
Amiscecaytosatolosepat, spatlimaenempitofalosiwapolo'
Tao (Yami)ásadóa, dadoa, raroatílo, atloápatlíma, alimaánempíto, apitowáo, awaosíam, asiampóo
İvatanasa'dua, dadwa'tatdu', atdu'apatdima, dadimaanim, anempitu', papitu'wawahu'siam, sasyampuho' (asa puho')
Çamorromaisa, håchahuguatulufatfatlimagunumfitiguålusiguafulu, månot
Tuwali Ifugaoohaduatuluopatlimaonompituwaluhiyampulu (himpulu)
Kankanaeyesadoa, duatoloopat, upatlimaenempitowaosiyampo (sinpo, simpo)
İlokanomaysáduatallóuppátlimáinnémpitówalósiampúlo (sangapúlo)
Tagalogisádalawátatlóápatlimáánimpitówalósiyámpu (sampu, isang pu)
Sebuanusáduhátulóupatlimáunompitówalósiyámpulo (napulo)
Hiligaynonisáduhátatlóapatlimáanumpitówalósiyámpulo
Tausugisaduwatū, tuwupatlimaunumpituwalusiyampu (hangpu)
Kadazanisoduvotohuapathimoonomtu'vahusizamhopod
Dusunisoduwotoluapatlimoonomtuluwalusiyamhopod
Lundayehacehdueteluapatlimeenamtuduwaluyiwapuluh
Malgaşiray, isaroateloefatradimyeninafitovalosivyfolo
Endonezyalısatu, suatu[21]duatiga[22][23]empatlima[24]enamtujuhdelapan[25]sembilansepuluh
Malaysatu, saduatiga[22]empatlimaenamtujuhlapansembilansepuluh
Cavalısijilorotelupapatlimonempituwolusongosepuluh
Sundalıhijiduatiluopatlimageneptujuhdalapansalapansapuluh
Tetumidaruatoluhaatlimaneenhituualusiasanulu
Keilisarutelfaaklimneanfitwausiuwvut
Kapingamarangidahiluadoluhaalimaonohiduwaluhiwamadangaholu
Fijiliduaruatolulimaonovituwaluciwatini
Tongalıtahauatolunimaonofituvaluhiva-fulu
Samoalıtasiluatolulimaonofituvaluivasefulu
Māorilitahiruatoruwhārimaonowhituwaruiwatekau (arkaik: ngahuru)
Tahitilihō'ēpititorumahapaeonohituva'uiva'ahuru
Marquesane tahie 'uae to'ue fae 'imae onoe fitue va'ue iva'onohu'u
Hawaii dilikahiluakolulimaonohikuwaluiwa-'umi
Rapa Nuitahiruatoruharimaonohituva'u, varuivaangahuru
Solda: Endonezya'nın Borneo adasında bulunan Kalimantan kentindeki Hudoq (Hasat) festivalinde bir Bahau Dayak yerlilerinden oluşan dans topluluğu. (y. 1898–1900)
Sağda: Endonezya'nın Bali adasındaki Balililere ait küçük aile evi, Bali hane halkının atalarını onurlandırmak için kutsanmıştır.

Din

Endonezya batısındaki Nias adasında yaşayan Nias halkının Adu zatua atalarına ait oyma heykelleri.

Başlangıçta yerli dinler baskındı. Mitolojiler, kültüre ve coğrafi bölgelere göre değişiklik göstermektedir, ancak genellikle çok güçlü olarak ilahî olana bir inanç bulunmaktadır. Atalara tapınma, animizm ve şamanizm gibi diğer inançlar da uygulanmaktadır. Günümüzde, bu inançların birçoğu kademeli olarak değişime uğramıştır.

Yerli dinlere örnek olarak, Anito, Gabâ, Sunda Wiwitan, Kejawèn ve Māori dini gösterilebilir. Paskalya Adası'ndaki Moai adı verilen devasa taş heykeller, ölen ataları temsil etmek için inşa edildiklerinden atalara tapınmaya örnek olarak verilebilir.

Solda: Filipinler'den genç bir Bontoc savaşçısı erkeğin göğsündeki ve kollarındaki bu (chaklag) dövmeler, onun savaş sırasında kafaları alan bir savaşçı olduğunu göstermektedir. (y. 1908)[26]
Sağda: Dudaklarında ve çenesinde geleneksel (tā moko) dövmeleri olan genç bir Maori kadını (y. 1860–1879). Bunlar sosyal statü ve rütbenin yanı sıra güzellik işareti olarak kabul edilen sembollerdir.

Sanat

Maorilerin Rotorua Ruato mezarlarındaki ahşap oyma eserleri. (Rotorua Müzesi, Rotorua, Bay of Plenty, Kuzey Adası, Yeni Zelanda)

Avustronezya halkları arasında özellikle çok eski kökenlere sahip olan detaylı dövmeler olmak üzere vücut sanatları yaygındır.[27] Polinezya, özellikle tatoo (dövme) kelimesinin türetildiği kültür bölgelerinden biridir. Ayrıca bu dövmeler, Tayvan, Filipinler, Endonezya ve Malezya'daki Avustronezyalı gruplar arasında da çok belirgin ve yaygın biçimde kullanılmaktadır.[28]

Yeni Zelanda Māorileri arasında, moko olarak adlandırılan dövmeler aslen ciltte, normal uygulamada olduğu gibi delinmek yerine, uhi adlı kemik keskiler kullanılarak beden üzerinde oyulmuştur.[29] Dövmelerde, cilde toz boya ile renk verilmekte ve sıkça helezonik girdap desenlerine yer verilmektedir.[30]

İspanyollar Filipinler'e ilk geldiklerinde, Visayas'ta karşılaştıkları Filipinli yerlilerin tüm vücutlarını kaplayan dövme uygulamalarından dolayı onları Pintados (boyalı olanlar veya dövmeli olanlar) olarak adlandırdılar.[31][32][33] Dövme gelenekleri, çoğunlukla ada yerlilerinin Hristiyanlık ve İslam'a geçişleri sırasında kaybedildi, ancak yine de Luzon ve Mindanao bölgelerindeki yaylalarda yaşayan izole gruplarda uygulanmaya devam edildi. Filipin dövmeleri genellikle geometrik desenler veya stilize hayvan, bitki ve insan figürlerinin tasvirlerinden oluşur.[34][35] Günümüzde Filipinler'de az bulunan geleneksel dövme örneklerinden bazıları Igorot halkının yaşlılarında bulunmaktadır. Örneklerin çoğu, II. Dünya Savaşı sırasında Japonlara karşı yapılan muharebeler sırasındaki savaş istismarlarının kayıtlarında görülmektedir.[36]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Konuyla ilgili yayınlar

Dış bağlantılar