Irina Bokova

Irina Bokova — kommunistik siyosatchi va Bolgariya Kommunistik partiyasining rasmiy gazetasi va organi „Rabotnichesko Delo“ bosh muharriri Georgiy Bokovning qizi. Bokova kelib chiqishi boʻyicha bolgar hisoblanadi. Bokova birinchi ingliz tili maktabini tamomlagan, keyin esa Moskva davlat xalqaro munosabatlar institutini tugatib, butun Sharqiy blokdan yosh apparatchilarni KGB nazorati ostidagi diplomatlar va agentlar kabi vazifalarga tayyorlagan^[5]. Keyinchalik u Bolgariya Tashqi ishlar vazirligida 1977- yilda uchinchi kotib lavozimida ishladi va 1996-yil 13- noyabrdan 1997-yil 13-fevralgacha vazir vazifasini bajaruvchi (muvaqqat) boʻldi.

Bokova 1990-yilgacha Bolgariya Kommunistik partiyasining aʼzosi boʻlgan. Bokova Bolgariya parlamentining ikki muddatga aʼzosi boʻlgan — birinchi muddat 1990-1991- yillarda VII Buyuk (Konstitutsiyaviy) Milliy Assambleyada, Bolgariya Sotsialistik partiyasi roʻyxati bilan majoritar vakil^[6] sifatida saylangan, ikkinchisi esa 2001-2005-yillarda 39-milliy Assambleya saylovida^[7].

Bokova ona tili bolgar tilidan tashqari ingliz, fransuz, ispan va rus tillarini biladi^[8]. U YeTTB direktori Kalin Mitrevga turmushga chiqqan va ikki farzandi bor.

• 1971-yil: Birinchi ingliz tili maktabi, Sofiya .
• 1976-yil: Moskva davlat xalqaro munosabatlar instituti, xalqaro munosabatlar magistri.
• 1989-yil, yanvar-avgust: Merilend universiteti, Jamoatchilik bilan aloqalar maktabi, Vashington, Kolumbiya okrugi, AQSh tashqi siyosati boʻyicha qarorlar qabul qilish jarayoni dasturi.
• 1992-1994-yillar: NATO aʼzosi, ozchiliklarni himoya qilishning milliy va huquqiy mexanizmiga qaratilgan demokratik institutlar boʻyicha Markaziy va Sharqiy Yevropa dasturi.
• 1999-yil, noyabr-dekabr: Garvard universiteti, Jon F. Kennedi nomidagi hukumat maktabi, Yetakchilik va iqtisodiy rivojlanish boʻyicha ijrochilik dasturi^[9].

Lavozimlari

• Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taʼlim, fan va madaniyat masalalari boʻyicha tashkiloti (YUNESKO) sobiq Bosh direktori
• Bolgariya Respublikasining Fransiyadagi Favqulodda va Muxtor Elchisi.
• Bolgariya Respublikasining Monako Knyazligidagi Favqulodda va Muxtor Elchisi.
• Bolgariya Respublikasining YUNESKOdagi doimiy vakili.
• Bolgariya hukumatining YUNESKO Ijroiya kengashidagi vakili (2007-yil oktyabr oyida Bolgariyada saylanganidan beri).
• Bolgariya Respublikasi Prezidentining Xalqaro Frankofoniya Tashkiloti (OIF)dagi shaxsiy vakili.
• YuNESKO qoshidagi Frankofoniya mamlakatlari guruhi rais oʻrinbosari.
• Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish boʻyicha hukumatlararo qoʻmitasining navbatdan tashqari ikkinchi majlisi raisi (2008-yil fevral, Sofiya).
• Prix des Ambassadeur adabiy guruhi aʼzosi.

Parlamentdagi faoliyati

• Tashqi siyosat, mudofaa va xavfsizlik qo‘mitasi raisining o‘rinbosari.
• Yevropa integratsiya qoʻmitasi aʼzosi.
• Bolgariya-Yevropa Ittifoqi qoʻshma parlament qoʻmitasi raisining oʻrinbosari.

Fuqarolik jamiyatidagi lavozimlari

• Nodavlat notijorat tashkiloti (1997-yilda Sofiyada tashkil etilganidan beri) Yevropa siyosati forumi asoschisi va raisi.
• Chittagongdagi Osiyo ayollar universiteti (AUW) homiysi. Sharq va Gʻarb hamkorligi (Bill va Melinda Geyts jamgʻarmasi, Ochiq jamiyat fondi, IKEA jamgʻarmasi va boshqalar) va mintaqaviy hamkorlik mahsuli boʻlgan Osiyo va Yaqin Sharqning 15 mamlakatidan kelgan favqulodda iqtidorli ayollarga xizmat koʻrsatadigan universitet homiysi^[10].

Tashqi Ishlar Vazirligidagi faoliyati

• 2005-2009: Bolgariyaning Fransiya va Monakodagi elchisi^[11]
• 2005-2009: Bolgariyaning YUNESKOdagi elchisi^[11]
• 1996-yil noyabr — 1997 yil fevral: Tashqi ishlar vaziri vazifasini bajaruvchi (vaqtinchalik)
• 1995-yil iyun — 1997-yil fevral, Bolgariya Sotsialistik partiyasi Jan Videnov kabinetida boshqa lavozimlarda ishlagan:
• Birlashgan Millatlar Tashkiloti, YeXHT, Yevropa Ittifoqi va NATO boʻyicha tashqi ishlar vazirining birinchi oʻrinbosari.
• Bolgariya-Yevropa Ittifoqi munosabatlari bosh koordinatori^[9].
• Bolgariya — Yevropa Ittifoqi assotsiatsiyasi qoʻmitasi hamraisi^[9].
• Milliy PHARE koordinatori^[9].
• Yevropa integratsiyasi boʻyicha idoralararo muvofiqlashtirish komissiyasi raisi (vazir oʻrinbosari darajasida).
• Bir qator xalqaro forumlarda delegatsiya rahbari yoki asosiy maʼruzachi sifatida qatnashgan.
• Yevropa tadqiqotlari markazi Vasiylik kengashi aʼzosi.
• 1984-1990: BMT va qurolsizlanish departamentining ikkinchi va birinchi kotibi^[11]
• 1982-1984: uchinchi kotib, Bolgariyaning BMTdagi doimiy vakolatxonasi^[11]
• 1977-1982: stajyor va uchinchi kotib, BMT va qurolsizlanish departamenti^[11]

YUNESKOdagi faoliyati

2009-yil 22-sentyabrda Bokova YuNESKO Bosh direktori etib saylandi^[12]. Parijdagi saylovda u toʻqqiz nomzodni magʻlub etdi. Farouk Hosny ovoz berishning beshinchi va oxirgi bosqichida 31-27 hisobida magʻlub boʻldi^[12]. Hosny gʻalaba qozonishi kutilgandi, ammo Isroilga qarshi bayonotlari tufayli Tinchlik boʻyicha Nobel mukofoti sovrindori Elie Vizelning tanqidiga uchradi^[12][13]. U Bosh direktor lavozimini birinchi ayol va birinchi Janubi-Sharqiy Yevropalik sifatida egallagan^[12]. 2009-yil 15-oktyabrda Bosh konferensiyaning 35-sessiyasida Bolgariyalik Irina Bokova YUNESKOning oʻninchi Bosh direktori etib saylandi.

2013-yil 4-oktyabrda YUNESKO Ijroiya kengashi uni ikkinchi muddatga Bosh direktor lavozimiga nomzod qilib ko‘rsatdi^[14]. U 2013-yil 12-noyabrda YUNESKO Bosh konferensiyasi tomonidan qayta saylangan^[15].

YuNESKO Bosh direktori sifatida Bokova IShID va boshqa radikal islomiy guruhlarni moliyalashtirish uchun Suriya va Iroq madaniy ashyolari savdosini to‘sish bo‘yicha harakatlarni boshqargan. Bu saʼy-harakatlar Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining 2015-yil 12-fevralda 2199-sonli rezolyutsiyasini qabul qilishga olib keldi. Ushbu rezolyutsiya noqonuniy savdo va xavfsizlik oʻrtasidagi bogʻliqlikni rasman tan oldi, Iroq va Suriyadan madaniy mahsulotlarning barcha savdosini taqiqladi va YuNESKOdan bu sohadagi saʼy-harakatlarni Interpol bilan muvofiqlashtirishni soʻradi^[16]. Iroqning qadimiy yodgorliklariga zoʻravonlik va beqarorlikning kuchayishi tahdidiga javoban, Bokova Iroq madaniy merosi artefaktlarini himoya qilish boʻyicha favqulodda rejani amalga oshirdi^[17].

YuNESKOdan keyingi faoliyati

2018-yilda Irina Bokova Koreyadagi Kyung Hee universitetida dars berishi eʼlon qilindi^[18].

2020-yilda u Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining V toifasi — Jamoatchilik bilan aloqalar, biznes va maʼmuriyat, Ilmiy, madaniy va notijorat yetakchiligi boʻlimining xalqaro faxriy aʼzosi etib saylandi.^[19].

2016-yil 10-iyun kuni Bukova Polshaning Varshava shahrida Ayollar global sammitining Global ayollar yetakchiligi mukofotini oldi^[20].

2015-yil 6-aprel kuni Fransiyaning Bolgariyadagi elchixonasi Bokova Fransiyaning Faxriy legion ordeni bilan taqdirlanganini eʼlon qildi^[21].

2014-yil 31-martda Bokova Bolgariya oldidagi ulkan xizmatlari, dunyoda tinchlik va xavfsizlik ko‘rsatkichlarini yaxshilash, shuningdek, davlatni rivojlantirish borasidagi xizmatlari uchun Prezident Rosen Plevneliev tomonidan rasman Bolgariyaning eng oliy milliy mukofoti — Stara Planina ordeni (1-darajali) bilan taqdirlandi^[22][23].