Aung San Suu Kyi
- Mayda impormasyon hini nga artikulo nga aada han Iningles nga bersyon nga angay ighubad ha Winaray
Hi Aung San Suu Kyi (/aʊŋˌsæn.suːˈtʃiː/; Binirmano: အောင်ဆန်းစုကြည်; MLCTS: aung hcan: cu. krany Binirmano nga pagluwas: [àʊɴ sʰáɴ sṵ tɕì]; natawo 19 Hunyo 1945) usá nga Burmes nga politiko, diplomat, manunurat, ngan Premyo Nobel hin Kamurayaw laureate (1991). Hiyá an nangunguna han Nasodnon nga Liga para hin Demokrasya ngan amo an syahan ngan yana nga nalingkod nga Konsehero han Estado, usá nga puwesto nga baga hin primer ministro.[4] Hiyá gihapon an syahan nga babaye nga nagsirbe nga Ministro para hin Panlanglaw nga mga Butang, para han Opisyo han Mangulo, para hin Elektrisidad ngan Enerhiya, ngan para hin Edukasyon. Tikang 2012 kutob 2016 usá hiyá nga MP para han Kawhmu Township ngadto han Balay hin mga Representante.
Iya Exelensya Aung San Suu Kyi | |
|---|---|
အောင်ဆန်းစုကြည် | |
 | |
| Syahan nga Konsehero han Estado han Myanmar | |
| Mangulo | Htin Kyaw Myint Swe (Acting) Win Myint |
| Gin-unahan ni | Thein Sein (Primer Ministro, 2011) |
| Ministro hin Panlangyaw nga mga Butang | |
| Ha puwesto 30 Marso 2016 – 1 Pebrero 2021 | |
| Mangulo | Htin Kyaw Myint Swe (Acting) Win Myint |
| Deputy | Kyaw Tin (2016–2017) |
| Gin-unahan ni | Wunna Maung Lwin |
| Ginsundan ni | Wunna Maung Lwin |
| Ministro han Opisyo han Mangulo | |
Incumbent | |
| Nag-asumir hin puwesto 30 Marso 2016 | |
| Mangulo | Htin Kyaw Myint Swe (Acting) Win Myint |
| Gin-unahan ni | Aung Min Hla Tun Soe Maung Soe Thein Thein Nyunt |
| Ministro hin Edukasyon | |
| Ha puwesto 30 Marso 2016 – 5 Abril 2016 | |
| Mangulo | Htin Kyaw |
| Gin-unahan ni | Khin San Yi |
| Ginsundan ni | Myo Thein Gyi |
| Ministro hin Elektrisidad ngan Enerhiya | |
| Ha puwesto 30 Marso 2016 – 5 Abril 2016 | |
| Mangulo | Htin Kyaw |
| Gin-unahan ni | Khin Maung Soe Zeya Aung |
| Ginsundan ni | Pe Zin Tun |
| Mangulo han Nasodnon nga Liga para hin Demokrasya | |
Incumbent | |
| Nag-asumir hin puwesto 18 Nobyembre 2011 | |
| Gin-unahan ni | Aung Shwe |
| Manguna han Oposisyon | |
| Ha puwesto 2 Mayo 2012 – 29 Enero 2016 | |
| Mangulo | Thein Sein |
| Gin-unahan ni | Sai Hla Kyaw |
| Maghirilom nga Kasahiran han Nasodnon nga Liga para hin Demokrasya | |
| Ha puwesto 27 Septyembre 1988 – 18 Nobyembre 2011 | |
| Gin-unahan ni | Gintukod an puwesto |
| Ginsundan ni | Ginwara an puwesto |
| Api han Birmano nga Balay hin mga Representante para han Kawhmu | |
| Ha puwesto 2 Mayo 2012 – 30 Marso 2016 | |
| Gin-unahan ni | Soe Tint |
| Ginsundan ni | Bakante |
| Majority | 46,73 (71.38%) |
| Personal nga mga detalye | |
| Natawo | 19 Hunyo 1945 Rangoon, Burma (yanâ Yangon, Myanmar) |
| Partido nga politikanhon | Nasodnon nga Liga para hin Demokrasya |
| Kataas | Batakan:Infobox person/height |
| (Mga) Asawa | Michael Aris (k. Sayop: Diri puydi an oras.; n. Sayop: Diri puydi an oras.) |
| Mga anak | 2, upod hi Alexander Aris |
| Mga kag-anak | Aung San (father) Khin Kyi (mother) |
| Urukyan | 54 University Avenue |
| Alma mater | Unibersidad han Delhi St Hugh's College, Oxford SOAS, University of London (Ph.D.)[1][2] |
| Mga premyo | Rafto Prize Sakharov Prize Nobel Peace Prize Jawaharlal Nehru Award International Simón Bolívar Prize Olof Palme Prize Bhagwan Mahavir World Peace Congressional Gold Medal |
| Pirma |  |
| Websayt | Party website |
Hiyá an putó nga anak nga babaye nira Aung San, Amay han Nasod han yana-nga-adlaw nga Myanmar, ngan Khin Kyi, Natawo hi Aung San Suu Kyi ha Rangoon, Britaniko nga Burma. Katapos hin paggradwar tikang han Unibersidad han Delhi han 1964 ngan han Unibersidad han Oxford han 1968, nagtrabaho hiyá ha Nasyones Unidos hin tuló ka tuig. Nag-asawa hiyá kan Michael Aris han 1972, ngan hira nagkaada hin duha nga anak. Nagin prominente hi Aung San Suu Kyi han 1988 nga mga Pagbuhat, ngan hiya an nagin Maghirilom nga Kasahiran han Nasodnon nga Liga para hin Demokrasya (NLD), nga iya bag-o nga gintukod upod hin bulig hin pipira nga mga nagretiro nga mga opisyal militar nga nagyakan patok han junta militar. Dida han 1990 nga mga pinili-ay, nagdaog an NLD hin 81% han mga lingkuran ha Parlamento, kundi an mga resulta ginbale waray, ngan an militar waray sumugot paghatag hin poder, nga nagdangat hin dako nga pagreklamo ha mga iba nga nasod. Daan na hiya gindetenir ha ilarom hin pag-aresto ha balay ugsa han piniliay. Nagpabilin hiya ha ilarom hin arrestado ha balay hin haros 15 han 21 ka tuig tikang 1989 kutob 2010, ngan hiyá nagin usá han mga prominente nga mga priso tungod hin politika ha kalibotan.
Nag-boycott an iya partido han 2010 nga mga pinil-ay, nga diin nagresulta hin dako nga pagdaog han gin-ugopan han militar nga Partido hin Unyon nga Solidaridad ngan Pagpadukwag. Hi Aung San Suu Kyi nagin Pyithu Hluttaw nga MP samtang an iya partido nagdaog hin 43 han 45 nga mga bakante nga lingkuran dida han 2012 nga ispisyal nga pinili-ay. Dida han 2015 nga pinili-ay, nagdaog an iya partido hin latak nga pagdaog o landslide victory, nga nakakuha hira hin 86% han mga lingkuran han Katitirok han Unyon – labaw pa han 67% nga supermayoriya nga kinahanglan nga masiguro nga an mga pinili nga kandidato hini mapipili nga Mangulo ngan Ikaduha nga Sugbong Mangulo dida han Presidentehanon nga Kolehiyo Elektoral. Bisan man kun waray hiya tugota nga magin Mangulo tungod hin nahasurat dida han konstitusyon – an iya tinmalikod-hin-kadayonan nga bana ngan mga anak mga bungtohanon ha langyaw – nakuha niya an bag-o nga ginhimo nga papel hin Konsehero han Estado, usá nga papel nga baga hin Primer Ministro o kundi man mangulo hin kagamhanan. Upod han mga pasidungog kan Aung San Suu Kyi an Premyo Nobel para hin Kamurayaw, nga nadaog niya han 1991. Ginngaranan hiyá han Time Magazine nga usá han "Mga Anak ni Gandhi" ngan an sinmunod ha iya ha kalag hin nonviolence.[5]
Tikang han iya pagsaka han puwesto hin Konsehero han Estado, nagkaada hin kritisismo hi Aung San Suu Kyi tikang hin pipira nga mga nasod, mga organisasyon ngan mga tawo publiko tungod han iya sinisiring nga waray pagbuhat nga pag-atubang han pagpersegir han mga Rohingya nga katawhan ha Rakhine nga Estado ngan an iya diri pagkarawat nga an militar han Myanmar nagbuhat hin mga pamatay.[6][7][8][9][10] Ha ilarom han iya pamuno, nagkaada gihapon an Myanmar hin kritisismo tungod hin pagkiha hin mga peryodista.[11]
An partido ni Suu Kyi nakadaog han Nobyembre nga 2020 nga pinili-ay han Myanmar. Han 1 han Pebrero 2021, gindakop hi Suu Kyi sunod hin coup d'état nga nagbalik ha poder han Tatmadaw (Puwersa Armada han Myanmar) ngan nagdangat han mga protesta han nasod. Pipira nga mga pagtahap ginpataw ha iya, ngan han 6 Disyembre 2021 ginsirotan hiyá hin upat a tuig ha prisohan hin duhá han mga pagtahap. Han 10 Enero 2022, ginsirotan hiyá hin dugang nga upat ka tuig hin lain nga mga pagtahap,[12] ngan han 27 Abril 2022 ginsirotan hiyá hin limá ka tuig ha bilanggohan hin mga pagtahap hin pangurakot.[13][14] Ginkondenar han Nasyones Unidas, kadam-an nga mga nasod Europeo, ngan an Estados Unidos an mga pandakop, paghukom, ngan mga pagsirot nga pamulitika an panuyoan.[15]
Ngaran
An ngaran nga Aung San Suu Kyi, sugad hin iba nga mga Birmano nga mga ngaran, waray upod nga apelyido, kundi personal nga ngaran là iní, nga diin ini nga ngaran ginkuha tikang hin tulo ka urupod: "Aung San" tikang han iya amay, "Suu" tikang han iya lola ha amay, ngan "Kyi" tikang han iya nanay nga hi Khin Kyi.[16]
An mga Burmes o Birmano natawag ha iya nga Daw Aung San Suu Kyi. An Daw, nga an literal nga kahulogan "dadâ" o "tiya", diri kabahin hit iya ngaran kundi usá nga pagtahod hin bisan hin-o nga magurang ngan tinahuran nga babaye, sugad hin pagtawag nga "Mana", "Nanay" o kundi man "Senyora" o "Madam".[17] Agsob nga natawag an mga Burmes ha iya nga Daw Suu o kundi man Amay Suu ("Nanay Suu").[18][19][20][21][22][23][24][25]
Mga reperensya
| An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Aung San Suu Kyi |