Faisal van Saoedi-Arabië

Faisal bin Abdoel Aziz is op 14 April 1906 in Riaad gebore.^[3][4][5] Hy was die derde oudste seun van Ibn Saoed.^[6] Sy ma was Tarfa bint Abdoellah bin Abdoellatif al-Sheikh,^[7] met wie Ibn Saoed in 1902 getroud is nadat hy Riaad herower het.

In 1919 het die Britse regering Ibn Saoed genooi om Londen te besoek. Hy kon nie gaan nie en het prins Faisal in sy plek gestuur. Dié was die eerste Saoediese koninklike wat Engeland besoek het. Sy besoek het vyf maande geduur.^[8] In dieselfde tyd was hy in Frankryk: die eerste Saoediese koninklike wat dié land amptelik besoek het.^[9]

Toe sy broer, Saoed, koning word ná sy pa se dood het Faisal die kroonprins geword en later eerste minister.^[10]

’n Magstryd het tussen Saoed en Faisal ontstaan en Saoed het die amp van eerste minister afgeskaf. In 1963 het Faisal egter tydens Saoed se afwesigheid weens mediese behandeling meer mag begin versamel. Hy het ’n nuwe kabinet saamgestel en ’n bondgenootskap met sy broers prinse Fahd en Sultan gevorm. Die nuwe regering het Saoed se seuns uitgesluit. Faisal het ’n 10-punt-hervorming belowe wat die opstel van basiese wette, die afskaffing van slawerny en die stigting van ’n regsraad ingesluit het.

Met sy terugkeer het Saoed Faisal se nuwe reëlings afgekeur en gedreig om die koninklike wag teen sy broer te mobiliseer. In antwoord hierop het Faisal geëis dat Saoed hom regent maak en alle koninklike magte aan hom oordra. Hy het die steun gehad van die Islamitiese elitegeleerdes, insluitende ’n fatwa (edik) deur die grootmoefti van Saoedi-Arabië, ’n familielid van Faisal aan moederskant. Hy het ’n beroep op Saoed gedoen om tot sy broer se eise in te willig.^[11]

Saoed het geweier, en Faisal het die nasionale wag opdrag gegee om sy paleis te omsingel. Eindelik het Saoed in Maart 1964 ingegee en Faisal as regent aangewys met volle uitvoerende mag. Hy was hierna bloot ’n skynhoof. In November het die Islamitiese geleerdes, kabinet en senior lede van die regerende familie Saoed gedwing om te abdikeer en Faisal het op 2 November die nuwe koning geword.^[12][13][14] Saoed het die res van sy lewe in bannelingskap gewoon.

Modernisering

Vroeg tydens sy bewind het Faisal ’n edik uitgevaardig dat die kinders van alle Saoediese prinse in die land moet skoolgaan eerder as oorsee. Dit het dit gewild gemaak onder die hoërklasfamilies om hulle seuns terug te bring van oorsee om in die koninkryk opgevoed te word.^[15] Hy het ook die land se huidige stelsel van administratiewe streke ingestel en die fondament vir ’n moderne welsynstaatstelsel gelê. In 1970 het hy die departement van justisie daargestel en die land se eerste vyfjaarpan vir ekonomiese ontwikkeling begin.^[16]

Stappe teen staatsgrepe

In die 1950's en 1960's was daar verskeie staatsgrepe in die streek. Moeammar Ghaddafi s’n in 1969 in die olieryke Libië was veral ’n bedreiging vir Saoedi-Arabië vanweë die ooreenkomste tussen die twee ylbevolkte woestynlande.^[17] Daarom het Faisal ’n gesofistikeerde veiligheidsapparatus opgebou en andersdenkendes ferm onderdruk.

Soos in alle sake, het hy hierdie beleide in Islamitiese terme geregverdig. Vroeg tydens sy bewind, toe hy gekonfronteer word met eise vir ’n geskrewe grondwet, het hy geantwoord: "Ons grondwet is die Koran."^[18]

Buitelandse betrekkinge

As koning het Faisal die nou bande van sy pa met die VSA voortgesit. Hy het swaar op Amerika gesteun om sy gewapende magte te bewapen en op te lei. Faisal was teen kommunisme en het geweier om bande met die Sowjetunie of enige Oosblokland aan te knoop, want volgens hom was kommunisme en Islam onversoenbaar.^[19]

Ná die dood van president Gamal Abdel Nasser van Egipte in 1970 het Faisal nouer bande gesmee met sy opvolger, Anwar Sadat, wat self beplan het om weg te breek van die Sowjetunie en nader aan die VSA te beweeg. Tydens die Jom Kippoer-oorlog van 1973, wat deur Sadat begin is, het Faisal Saoediese olie aan die wêreldmark onttrek om protes aan te teken teen Westerse steun aan Israel tydens die konflik. Die het die olieprys laat toeneem en was die hoofoorsaak van die oliekrisis van 1973. Dit het Faisal se aansien onder Arabiere en Moslems wêreldwyd verhoog. In 1974 is hy as die tydskrif Time se Man van die Jaar aangewys. Die finansiële meevaller wat deur die krisis veroorsaak is, het die ekonomiese oplewing in Saoedi-Arabië ná sy dood meegebring.

Daar word algemeen geglo Faisal se olieverbod was die werklike rede vir die sluipmoordaanval op hom as gevolg van ’n Westerse sameswering.^[20][21]

Faisal is op 25 Maart 1975 van naby deur sy halfbroer se seun, prins Faisal bin Moesaid, gekiet nadat dié kort tevore van Amerika af teruggekom het. Die voorval het plaasgevind by ’n geleentheid waartydens die koning sy huis aan die land se burgers oopgestel het om petisies aan hom te oorhandig.^[22] In die wagkamer het die koning nader geleun om die prins te omhels volgens Saoediese gebruik. Op daardie oomblik het die prins ’n pistool uitgehaal en die koning twee keer geskiet.^[23]

Koning Fiasal is kort daarna in die hospitaal oorlede. Een teorie vir die aanval was om wraak te neem vir die dood van prins Faisal se broer, prins Khalid bin Moesaid, wat in ’n protesoptog teen die instelling van televisie in die land deur ’n polisieman doodgeskiet is.^[24]

Prins Faisal, wat dadelik ná die aanval in hegtenis geneem is, is eers kranksinnig verklaar, maar Saoediese mediese kundiges het bepaal hy was gesond van gees toe hy die koning geskiet het. Prins Faisal is aan koningsmoord skuldig bevind en op die openbare plein in Riaad tereggestel.^[23]

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Faisal van Saoedi-Arabië.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia