Америка Ҡушма Штаттары президенттары исемлеге
Америка Ҡушма Штаттары Президенты — башҡарма власть һәм Америка дәүләте башлығы. Вазифа 1787 йылда Конституция конвенты (йыйылышы) ҡабул иткән АҠШ Конституцияһы[1] тарафынан булдырыла. 1789 йылда Джордж Вашингтон Америка Ҡушма Штаттарының тәүге президенты була. Вазифаға ингәнгә тиклем «президент» исеме «Континенталь конгресс президенты» — Бойондороҡһоҙлоҡ декларацияһы ҡабул ителгән колониялар вәкилдәре съезы рәйесе менән бергә ҡулланыла.
1789 йылдан АҠШ президенттары һайлана. Бер-бер артлы сроктар бер президентлыҡ тип иҫәпләнә (мәҫәлән, Джордж Вашингтон ике тапҡыр рәттән вазифаға һайлана, беренсе һәм икенсе президент түгел, ә беренсе президент була), һәм әлеге ваҡытта кисектереүҙең берҙән-бер осрағы (Гровер Кливленд) ике президент (22-се һәм 24-се президенттар) иҫәбенә инә. Президент вафат булған йәки отставкаға киткән осраҡта уның вазифаһын биләгән вице-президенттарға айырым номер бирелә.
Һигеҙ Америка президенты үҙ вазифаһында вафат була. Дүртәүһе үҙ вәкәләттәрен үтәгәндә тәбиғи сәбәптәрҙән вафат булған (Уильям Генри Гаррисон[2], Закари Тейлор[3], Уоррен Гардинг[4] һәм Франклин Д. Рузвельт), дүрт президент үлтерелә: Линкольн (1865 йыл, театрҙа көньяҡ кешеһе), Гарфилд (1881, тимер юл вокзалында психик ауырыу тарафынан), Мак-Кинли (1901, күргәҙмәлә анархист тарафынан[5]) һәм Кеннеди (1963, Ли Харви Освальд тарафынан), һәм береһе отставкаға китә (Ричард Никсон)[6].
Граждандар һуғышы ваҡытында 1861 йылдан 1865 йылға тиклем Америка Конфедератив штаттары президенты вазифаһы була. Был саҡта көньяҡ штаттар үҙҙәрен бойондороҡһоҙ тип иғлан итә һәм Америка Ҡушма Штаттары составынан сыға. Америка Конфедератив штаттарының беренсе һәм берҙән-бер президенты Джефферсон Дэвис була, ул был вазифаны 1861 йылдың 18 февраленән 1865 йылдың 10 майына тиклем биләй (ул ваҡытта вице-президент Александр Стивенс була).
Президенттар исемлеге
- Партиялар
Партияһыҙ Федератив Демократик-республикасы
Демократик партия Вигтар партияһы Республиканская партияһы
| № | Фото | Президент | Начало срока | Конец срока | Партияға ҡарауы | Вице-президент | Президентлыҡ дауамлылығы (көндәрҙә) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  | Джордж Вашингтон[7][8][9] (1732—1799) | 30 апрель, 1789 йыл | 4 март, 1797 йыл | Партияһыҙ | Джон Адамс | 2865 |
| 2 |  | Джон Адамс[10][11][12] (1735—1826) | 4 март, 1797 йыл | 4 март, 1801 йыл | Федералист | Томас Джефферсон | 1460 |
| 3 |  | Томас Джефферсон[13][14][15] (1743—1826) | 4 марта 1801 | 4 марта 1809 | Демократ-республиканлы | Аарон Бурр Джордж Клинтон | 2922 |
| 4 |  | Джеймс Мэдисон[16][17][18] (1751—1836) | 4 март, 1809 йыл | 4 март,1817 йыл | Демократ-республиканлы | Джордж Клинтон Вазифа буш Элбридж Герри | 2922 |
| 5 |  | Джеймс Монро[19][20][21] (1758—1831) | 4 март, 1817 йыл | 4 март, 1825 йыл | Демократ-республиканлы | Дэниэл Томпкинс | 2922 |
| 6 |  | Джон Куинси Адамс[22][23][24] (1767—1848) | 4 март, 1825 йыл | 4 март, 1829 йыл | Демократ-республиканлы | Джон Колдвелл Кэлхун | 1461 |
| 7 |  | Эндрю Джексон[25][26][27] (1767—1845) | 4 март, 1829 йыл | 4 март, 1837 йыл | Демократ | Джон Колдуэлл Кэлхун Вазифа буш Мартин Ван Бюрен | 2922 |
| 8 |  | Мартин Ван Бюрен[28][29][30] (1782—1862) | 4 март, 1837 йыл | 4 март, 1841 йыл | Демократ | Ричард Джонсон | 1461 |
| 9 |  | Уильям Гаррисон[31][32][33] (1773—1841) | 4 март, 1841 йыл | 4 апрель, 1841 йыл[34] | Виг | Джон Тайлер | 31 |
| 10 |  | Джон Тайлер[35][36][37] (1790—1862) | 4 апреля 1841 | 4 март, 1845 йыл | Виг | Вазифа буш | 1430 |
| Партияһыҙ[38] | |||||||
| 11 |  | Джеймс Нокс Полк[39][40][41] (1795—1849) | 4 март, 1845 йыл | 4 март, 1849 йыл | Демократ | Джордж Даллас | 1461 |
| 12 |  | Закари Тейлор[42][43][44] (1784—1850) | 4 март, 1849 йыл | 9 июль, 1850 йыл[34] | Виг | Миллард Филлмор[45][46][47] | 492 |
| 13 |  | Миллард Филлмор (1800—1874) | 9 июль, 1850 йыл | 4 март, 1853 йыл | Виг | Вазифа буш | 969 |
| 14 |  | Франклин Пирс[48][49][50] (1804—1869) | 4 март, 1853 йыл | 4 март, 1857 йыл | Демократ | Уильям Кинг Вазифа буш | 1461 |
| 15 |  | Джеймс Бьюкенен[51][52][53] (1791—1868) | 4 март, 1857 йыл | 4 март, 1861 йыл | Демократ | Джон Брекинридж | 1461 |
| 16 |  | Авраам Линкольн[54][55][56] (1809—1865) | 4 март, 1861 йыл | 15 апрель, 1865 йыл[57] | Республиканец[58] | Ганнибал Гэмлин | 1503 |
| Эндрю Джонсон | |||||||
| 17 |  | Эндрю Джонсон[59][60][61] (1808—1875) | 15 апрель, 1865 йыл | 4 март, 1869 йыл | Демократ[58] | Вазифа буш | 1419 |
| 18 |  | Улисс Грант[62][63][64] (1822—1885) | 4 март, 1869 йыл | 4 март, 1877 йыл | Республиканлы | Шайлер Колфакс Генри Уилсон Вазифа буш | 2922 |
| 19 |  | Ратерфорд Хейс[65][66][67] (1822—1893) | 4 март, 1877 йыл | 4 март, 1881 йыл | Республиканлы | Уильям Уилер | 1461 |
| 20 |  | Джеймс Гарфилд[68][69][70] (1831—1881) | 4 март, 1881 йыл | 19 сентябрь, 1881 йыл[57] | Республиканлы | Честер Артур | 199 |
| 21 |  | Честер Артур[71][72][73] (1829—1886) | 19 сентябрь, 1881 йыл | 4 март, 1885 йыл | Республиканлы | Вазифа буш | 1262 |
| 22 |  | Гровер Кливленд[74][75] (1837—1908) | 4 март, 1885 йыл | 4 март, 1889 йыл | Демократ | Томас Хендрикс Вазифа буш | 1461 |
| 23 |  | Бенджамин Гаррисон[76][77][78] (1833—1901) | 4 март, 1889 йыл | 4 март, 1893 йыл | Республиканлы | Леви Мортон | 1461 |
| 24 |  | Гровер Кливленд (второй раз)[74] (1837—1908) | 4 март, 1893 йыл | 4 март, 1897 йыл | Демократ | Эдлай Стивенсон | 1461 |
| 25 |  | Уильям Мак-Кинли[79][80][81] (1843—1901) | 4 март, 1897 йыл | 14 сентябрь, 1901 йыл[57] | Республиканлы | Гаррет Хобарт Вазифа буш Теодор Рузвельт | 1654 |
| 26 |  | Теодор Рузвельт[82][83][84] (1858—1919) | 14 сентябрь, 1901 йыл | 4 март, 1909 йыл | Республиканлы | Вазифа буш Чарльз Фэрбенкс | 2728 |
| 27 | .jpg) | Уильям Тафт[85][86][87] (1857—1930) | 4 март, 1909 йыл | 4 март, 1913 йыл | Республиканлы | Джеймс Шерман Вазифа буш | 1461 |
| 28 |  | Вудро Вильсон[88][89][90] (1856—1924) | 4 март, 1913 йыл | 4 март, 1921 йыл | Демократ | Томас Маршалл | 2922 |
| 29 |  | Уоррен Гардинг[91][89][92] (1865—1923) | 4 март, 1921 йыл | 2 август, 1923 йыл[34] | Республиканлы | Калвин Кулидж | 881 |
| 30 |  | Калвин Кулидж[93][89][94] (1872—1933) | 2 август, 1923 йыл | 4 март, 1929 йыл | Республиканлы | Вазифа буш Чарльз Дауэс | 2041 |
| 31 |  | Герберт Гувер[95][89][96] (1874—1964) | 4 март, 1929 йыл | 4 март, 1933 йыл | Республиканлы | Чарльз Кёртис | 1461 |
| 32 |  | Франклин Рузвельт[97][98][99] (1882—1945) | 4 март, 1933 йыл | 12 апрель, 1945 йыл[34] | Демократ | Джон Гарнер Генри Уоллес Гарри Трумэн | 4422 |
| 33 | .jpg) | Гарри Трумэн[100][98][101] (1884—1972) | 12 апрель, 1945 йыл | 20 ғинуар, 1953 йыл | Демократ | Вазифа вакантнлы Олбен Баркли | 2840 |
| 34 |  | Дуайт Эйзенхауэр[102][103][104] (1890—1969) | 20 ғинуар, 1953 йыл | 20 ғинуар, 1961 йыл | Республиканлы | Ричард Никсон | 2922 |
| 35 |  | Джон Кеннеди[105][106][107] (1917—1963) | 20 ғинуар, 1961 йыл | 22 ноябрь, 1963 йыл[57] | Демократ | Линдон Джонсон | 1036 |
| 36 |  | Линдон Джонсон[106][108] (1908—1973) | 22 ноябрь, 1963 йыл | 20 ғинуар, 1969 йыл | Демократ | Вазифа буш Хьюберт Хамфри | 1886 |
| 37 |  | Ричард Никсон[109][110][111] (1913—1994) | 20 ғинуар, 1969 йыл | 9 август, 1974 йыл[112] | Республиканлы | Спиро Агню Вазифа буш Джеральд Форд | 2027 |
| 38 |  | Джеральд Форд[113][114][115] (1913—2006) | 9 август, 1974 йыл | 20 ғинуар, 1977 йыл | Республиканлы | Вазифа буш Нельсон Рокфеллер | 895 |
| 39 |  | Джимми Картер[116][114][117] (род. 1924) | 20 ғинуар, 1977 йыл | 20 ғинуар, 1981 йыл | Демократ | Уолтер Мондейл | 1461 |
| 40 |  | Рональд Рейган[118][114][119] (1911—2004) | 20 ғинуар, 1981 йыл | 20 ғинуар, 1989 йыл | Республиканлы | Джордж Буш — старший | 2922 |
| 41 | .jpg) | Джордж Герберт Уокер Буш («Джордж Буш — старший»)[120][121][122] (1924—2018) | 20 ғинуар, 1989 йыл | 20 ғинуар, 1993 йыл | Республиканлы | Дэн Куэйл | 1461 |
| 42 |  | Билл Клинтон[123][124][125] (род. 1946) | 20 ғинуар, 1993 йыл | 20 ғинуар, 2001 йыл | Демократ | Альберт Гор | 2922 |
| 43 |  | Джордж Уокер Буш («Джордж Буш — младший»)[126][127][128] (род. 1946) | 20 ғинуар, 2001 йыл | 20 ғинуар, 2009 йыл | Республиканлы | Дик Чейни | 2922 |
| 44 | .jpg) | Барак Обама[129][130][131] (род. 1961) | 20 ғинуар, 2009 йыл | 20 ғинуар, 2017 йыл | Демократ | Джо Байден | 2922 |
| 45 | .jpg) | Дональд Трамп (род. 1946) | 20 ғинуар, 2017 йыл | 20 ғинуар, 2021 йыл | Республиканлы | Майк Пенс | 1461 |
| 46 | .jpg) | Джо Байден (род. 1942) | 20 ғинуар, 2021 йыл | Хәҙерге срогы сыға | Демократ | Камала Харрис | 1194 |
Хәҙерге көндә йәшәгән элекке президенттар
Бөгөнгө көнгә ҡарата биш элекке Америка президенты иҫән:
| Президент | Президентстлыҡ итеү йылдары | Тыуған йылы |
|---|---|---|
| Джимми Картер | 1977—1981 | 1 октябрь, 1924 йыл |
| Билл Клинтон | 1993—2001 | 19 август, 1946 йыл |
| Джордж Уокер Буш | 2001—2009 | 6 июль, 1946 йыл |
| Барак Обама | 2009—2017 | 6 август, 1961 йыл |
| Дональд Трамп | 2017—2021 | 14 июнь, 1946 йыл |
- Партиялар
Партияһыҙ Федералистар партияһы (АҠШ) Демократик-республика партияһы Демократик партия Вигтар партияһы Республика партиһы
| Президент | Билл Клинтон | 1993—2001 | 19 август, 1946 йыл |
|---|---|---|---|
| Джордж Уокер Буш | 2001—2009 | 6 июль, 1946 йыл | |
| Барак Обама | 14 июнь, 1946 |
Хәҙерге көндә йәшәгән элекке президенттар
| Президент | Президент булыу йылдары | Тыуған датаһы |
|---|---|---|
| Джимми Картер | 1977—1981 | 1 октябрь, 1924 йыл |
| Билл Клинтон | 1993—2001 | 19 август, 1946 йыл |
| Джордж Уокер Буш | 2001—2009 | 6 июль, 1946 йыл |
| Барак Обама | 2009—2017 | 6 август, 1961 йыл |
| Дональд Трамп | 2017—2021 | 14 июнь, 1946 |
2018 йылдың 30 ноябрендә Джордж Буш-өлкән (1989 йылдан 1993 йылға тиклем президент) 94 йәшендә вафат була.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
Иҫкәрмәләр
Һылтанмалар
- Список президентов США на сайте Белого дома (инг.) (Тикшерелеү көнө: 13 март 2011)
- Иванян Э. А. От Джорджа Вашингтона до Джорджа Буша: Белый дом и пресса. М.: Изд-во политической лит-ры, 1991.
- Чернявский Г. И., Дубова Л. Л. Президенты США. — М.: Молодая гвардия, 2019. — 800 с. — (Жизнь замечательных людей). — ISBN 978-5-235-04319-0.