Prezydenci Stanów Zjednoczonych

Osobny artykuł: Prezydenci Kongresu Kontynentalnego.

W momencie uchwalenia deklaracji niepodległości pełna władza należała do Kongresu Kontynentalnego. Na jego czele stał Prezydent Kongresu, którego działania były jednak mocno ograniczone przez decyzje Kongresu. Po ratyfikowaniu artykułów konfederacji przez wszystkie trzynaście stanów 1 marca 1781 roku, prezydent kongresu nosił oficjalny tytuł President of the United States in Congress Assembled.

Zmarli w trakcie pełnienia urzędu

W historii Stanów Zjednoczonych ośmiu prezydentów zmarło podczas sprawowania urzędu^[1]. Spośród nich czterech zostało zamordowanych, zaś pozostali zmarli z przyczyn naturalnych^[2]. We wszystkich ośmiu przypadkach wiceprezydent Stanów Zjednoczonych przejmował stanowisko prezydenta, na skutek linii sukcesji prezydenckiej w USA^[3]. Pierwszym prezydentem, który zmarł w czasie pełnienia kadencji był William Henry Harrison, który był także najkrócej urzędującym prezydentem USA (31 dni)^[4]. Franklin Delano Roosevelt sprawował funkcję głowy państwa najdłużej spośród wszystkich prezydentów USA, łącznie trzy pełne kadencje oraz 82 dni czwartej, w sumie 4422 dni^[5].

William Henry Harrison zmarł 4 kwietnia 1841 roku na zapalenie płuc^[4]. Niecałe dziesięć lat później, 9 lipca 1850 roku, na zapalenie żołądka zmarł Zachary Taylor^[6]. 14 kwietnia 1865 w Teatrze Forda aktor John Wilkes Booth, oddał strzał w kierunku Abrahama Lincolna. Prezydent zmarł następnego dnia o godzinie 7:22^[7].

Szesnaście lat później, 19 września 1881 roku, James Garfield został zastrzelony przez Charlesa Guiteau^[8]. Dwadzieścia lat po morderstwie Garfielda, na skutek ran odniesionych po strzale Leona Czolgosza, zmarł prezydent William McKinley^[9]. 2 sierpnia 1923 roku na zawał serca zmarł Warren Harding^[10]. Franklin Delano Roosevelt w wieku 39 lat uległ wypadkowi podczas wakacji w Kanadzie, wskutek czego do końca życia poruszał się na wózku inwalidzkim. 12 kwietnia 1945 zmarł z powodu krwotoku mózgowego^[5].

Ostatnim prezydentem, który zmarł podczas sprawowania funkcji, jest John F. Kennedy. 22 listopada 1963 podczas kampanii wyborczej w Dallas został zastrzelony przez Lee Harveya Oswalda^[11].

• Czterech prezydentów zamordowano w czasie pełnienia urzędu: Abraham Lincoln (1861–1865), James Garfield (1881), William McKinley (1897–1901), John F. Kennedy (1961–1963). Oznacza to, że zamordowano prawie 9% urzędujących prezydentów. Obecnie każdy prezydent, także po zakończeniu kadencji, jest chroniony przez Secret Service.
• Czterej prezydenci zmarli z przyczyn naturalnych w trakcie pełnienia urzędu: William Henry Harrison (1841), Zachary Taylor (1849–1850), Warren Harding (1921–1923), Franklin Delano Roosevelt (1933–1945).
• Jeden prezydent ustąpił ze stanowiska: Richard Nixon (1969–1974).
• Trzej prezydenci byli poddani procedurze usunięcia z urzędu, ale zostali uniewinnieni przez Senat Stanów Zjednoczonych: Andrew Johnson (1865–1869, sądzony w roku 1868), Bill Clinton (1993–2001, sądzony w 1998 roku), Donald Trump – jako jedyny dwukrotnie (2017–2021, sądzony w 2020 i 2021 roku).

Sposób objęcia urzędu

• Pięciu prezydentów objęło urząd, mimo że przegraliby w głosowaniu powszechnym (w wypadku Adamsa należy zauważyć, że w XIX wieku wiele stanów, np. Delaware, Karolina Południowa nie przeprowadzały powszechnych wyborów elektorów, których wybierała stanowa legislatywa, zatem nie wiadomo, jakie faktycznie poparcie mieli kandydaci w całym kraju): John Quincy Adams (1825–1829, pokonany w głosowaniu powszechnym przez Andrew Jacksona), Rutherford Hayes (1877–1881, pokonany przez Samuela J. Tildena), Benjamin Harrison (1889–1893, pokonany przez Grovera Clevelanda), George W. Bush (2001–2009, pokonany przez Ala Gore’a), Donald Trump (2017–2021, pokonany przez Hillary Clinton).
• Dwaj prezydenci zostali ostatecznie wybrani przez Izbę Reprezentantów: Thomas Jefferson (1801–1809), John Quincy Adams (1825–1829).
• Dziewięciu prezydentów objęło urząd w wyniku sukcesji: John Tyler (w 1841 po śmierci Williama Henry'ego Harrisona), Millard Fillmore (w 1850 po śmierci Zachary Taylora), Andrew Johnson (w 1865 po tragicznej śmierci Abrahama Lincolna), Chester Arthur (w 1881 po tragicznej śmierci Jamesa Garfielda), Theodore Roosevelt (w 1901 po tragicznej śmierci Williama McKinleya), Calvin Coolidge (w 1923 po śmierci Warrena Hardinga), Harry Truman (w 1945 po śmierci Franklina Delano Roosevelta), Lyndon B. Johnson (w 1963 po tragicznej śmierci Johna Kennedy'ego), Gerald Ford (w 1974 po rezygnacji Richarda Nixona).
• Pięciu prezydentów, którzy zostali wybrani lub mianowani na stanowisko wiceprezydenta i objęli najwyższy urząd w wyniku sukcesji, nigdy nie zostało wybranych na prezydenta: John Tyler (1841–1845), Millard Fillmore (1850–1853), Andrew Johnson (1865–1869), Chester Arthur (1881–1885), Gerald Ford (1974–1977).
• Jeden prezydent był wiceprezydentem i prezydentem nie z wyboru, ale z nominacji (w wyniku zastosowania 25. poprawki do Konstytucji): Gerald Ford (1974–1977).
• Czterej wiceprezydenci, którzy objęli rządy w wyniku sukcesji, zostali potem wybrani na kolejną kadencję: Theodore Roosevelt (1901–1909, wybrany w 1904 r.), Calvin Coolidge (1923–1929, wybrany w 1924 r.), Harry S. Truman (1945–1953, wybrany w 1948 r.), Lyndon B. Johnson (1963–1969, wybrany w 1964 r.)

Zgodnie z prawem ustalonym we wczesnych latach 60. XX wieku byłym prezydentom Stanów Zjednoczonych przysługuje dożywotnie uposażenie w wysokości pensji sekretarza gabinetu, rządowe ubezpieczenie zdrowotne, środki na fundusze reprezentacyjne i prowadzenie biura oraz ochrona osobista Secret Service. Byli prezydenci zachowują również prawo dostępu do tajnych informacji wywiadowczych na poziomie porównywalnym z wysokiej rangi urzędnikami prezydenckimi, jednak nieco niższym niż urzędujący prezydent. Dokładny zakres i częstotliwość przekazywanych im informacji zależą od preferencji zarówno każdego z byłych prezydentów, jak i obecnej administracji. Ma to na celu lepszą koordynację publicznej działalności byłych głów państwa z bieżącymi priorytetami i wyzwaniami. Każdy były prezydent zakłada też bibliotekę własnego imienia, gdzie gromadzi materiały związane ze swoją prezydenturą. Niektórzy tworzą też własne fundacje.

Przywileje te są niezbywalne, chyba że prezydent zostanie usunięty z urzędu i ich pozbawiony. Można się też ich zrzec. Tak uczynił w latach 80. Richard Nixon, który zrezygnował z ochrony osobistej.

W 1994 roku Kongres zdecydował, że każdemu prezydentowi, który obejmie urząd po 1 stycznia 1997 roku, ochrona będzie przysługiwała przez okres 10 lat po odejściu z urzędu, nie zaś dożywotnio. Ostatnim prezydentem, który miał być chroniony do końca życia, był wedle tych przepisów Bill Clinton. Po zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 roku w Kongresie toczyła się debata nad przywróceniem byłym prezydentom tego przywileju. Ostatecznie w 2012 roku uchwalono nową ustawę regulującą tę kwestię, która weszła w życie w styczniu 2013 po złożeniu pod nią podpisu przez prezydenta Obamę. Ustawa przywróciła dożywotnią ochronę dla wszystkich byłych prezydentów, działając retroaktywnie również wobec prezydenta George’a W. Busha. Wprowadziła ona również zasady dotyczące ochrony członków najbliższej rodziny byłych prezydentów. I tak dzieci byłych prezydentów mają być chronione do ukończenia 16. roku życia, zaś małżonkowie byłych prezydentów dożywotnio. Jedynym wyjątkiem ma być sytuacja, w której po śmierci byłego prezydenta albo rozwodzie jego były współmałżonek wejdzie w nowy związek małżeński. Gdyby tak się stało, ochrona wygasa z chwilą ponownego ślubu^[12].

Często prezydenci prowadzą na emeryturze aktywne życie, jak na przykład Jimmy Carter, będący autorem wielu bestsellerowych książek, międzynarodowym działaczem humanitarnym i na rzecz praw człowieka, za co wyróżniono go Pokojową Nagrodą Nobla w roku 2002. William Taft został zaś Prezesem Sądu Najwyższego z nominacji Warrena Hardinga.

Obecnie żyje pięciu byłych prezydentów:

• Jimmy Carter (ur. 1924, prezydent 1977–1981)
• Bill Clinton (ur. 1946, prezydent 1993–2001)
• George W. Bush (ur. 1946, prezydent 2001–2009)
• Barack Obama (ur. 1961, prezydent 2009–2017)
• Donald Trump (ur. 1946, prezydent 2017–2021).

Najdłużej żyjącym prezydentem na emeryturze jest żyjący do dziś Jimmy Carter (od 1981). Po nim w tej statystyce są: Herbert Hoover (1933–1964) i Gerald Ford (1977–2006). Najkrócej, bo zaledwie kilka miesięcy, James Polk.

Pierwszy lotniskowiec US Navy nazwany imieniem prezydenta Unii to „Franklin D Roosevelt” (CV 42)^[13]. Niszczyciel typu „Arleigh Burke” DDG-80 ma za patronów wspomnianego prezydenta F.D. Roosevelta i jego małżonkę Eleanor.

Imię pierwszego prezydenta Unii – George’a Washingtona – otrzymał w dniu 9 czerwca 1959 roku SSBN-598, pierwszy amerykański okręt podwodny o napędzie atomowym uzbrojony w pociski balistyczne. Patronem atomowego okrętu podwodnego SSBN-602 typu George Washington został 14 maja 1960 roku prezydent Abraham Lincoln. 13 lutego 1988 roku imię Lincolna nadano lotniskowcowi CVN-72 (piątej jednostce typu Nimitz).

Theodore Roosevelt został 3 października 1959 roku patronem okrętu podwodnego SSBN-600 typu George Washington. 27 października 1984 roku imię starszego Roosevelta nadano czwartemu lotniskowcowi typu Nimitz: CVN-71. Pierwszym lotniskowcem tego typu nazwanym na cześć byłego prezydenta jest jednak CVN-69, noszący imię Dwighta Eisenhowera.

Pierwszy prezydent Unii, który żywy doczekał wodowania lotniskowca o napędzie jądrowym nazwanego na jego cześć, to Ronald Reagan (1911–2004). Okręt nazwany imieniem Reagana to CVN-76. Ostatni prezydent, który osobiście uczestniczył w działaniach drugiej wojny światowej na Pacyfiku, m.in. jako pilot bombowo-torpedowego Avengera na lotniskowcu „San Jacinto” – George H.W. Bush – również został za życia patronem lotniskowca: CVN-77.

Prezydent Gerald Ford jest patronem pierwszego lotniskowca typu Gerald R. Ford (następcy lotniskowców typu Nimitz). Drugi otrzyma nazwę John F. Kennedy. Obaj prezydenci służyli w marynarce wojennej^[14].

• Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych
• pełniący obowiązki prezydenta Stanów Zjednoczonych
• Designated survivor
• Pieczęć Prezydenta Stanów Zjednoczonych
• Prezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki
• Wiceprezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki

• World Book of America’s Presidents: Portraits of the Presidents. Robert O. Zeleny (red.). Chicago: World Book, Inc., 1989. ISBN 0-7166-3213-6.brak strony w książce

• Oficjalna strona Białego Domu
• Więcej szczegółów o prezydentach USA
• Dominik Kasprzak – Prezydent Stanów Zjednoczonych. Historia i specyfika amerykańskiego systemu wyborczego
• Dominik Kasprzak – Mechanizm i funkcjonowanie instytucji prawyborów w amerykańskim systemie politycznym na przykładzie elekcji prezydenckich