2017 йыл

Ғинуар

• 1 ғинуар
  • БМО-ның 9-сы генераль секретары Антониу Гутерреш үҙ вазифаһын үтәй башлай^[1].
  • Рәсәй Федерацияһында яңы енәйәт язаһы — мәжбүри хеҙмәт ғәмәлгә инә^[2].
  • Ҡырғыҙстан әйләнешкә яңы банкноталарҙы индерә^[3].
  • Истанбулдағы «Reina» төнгө клубына һөжүм итеү һөҙөмтәһендә 39 кеше һәләк була, 69 кеше йәрәхәтләнә^[4].
• 4 ғинуар — Румынияның яңы премьер-министры Сорин Гриндяну була^[5].
• 7 ғинуар — Гананың президенты Нана Акуфо-Аддо үҙ вазифаһын үтәй башлай^[6].
• 10 ғинуар — Ҡабулда Афғанстан парламенты биналары янындағы икеләтә теракт һөҙөмтәһендә яҡынса 50 кеше һәләк була, яҡынса 45 кеше йәрәхәтләнә^[7].
• 11—29 ғинуар — Францияла ир-егеттәр араһында гандбол буйынса донъя чемпионаты уҙғарыла^[8].
• 16 ғинуар — Ҡырғыҙстандың баш ҡалаһы Бишкәктә Boeing-747 йөк самолеты Дача-Суу ҡасабаһына ҡолай. 37 кеше һәләк була^[9].
• 18 ғинуар — Италияның Лацио, Абруцци һәм Марке ҡалаларында бер нисә сәғәт эсендә магнитудаһы 5,7 баллға барып еткән 4 көслө ер тетрәүҙәре була. Абруцци өлкәһендә «Ригопьяно» отеленә ҡар ишелмәһе төшкәндән һуң өйөм аҫтында 29 кеше һәләк була^[10].
• 20 ғинуар — Дональд Трамп Америка Ҡушма Штаттары президенты вазифаһын үтәй башлай^[11].
• 21 ғинуар — Адам Бэрроу Гамбия президенты вазифаһын үтәй башлай^[12][13].
• 22 ғинуар — Румен Радев Болгария президенты вазифаһын үтәй башлай^[14].
• 24 ғинуар—5 февраль — Швецияла туп менән хоккей буйынса донъя чемпионаты уҙғарыла^[15]
• 29 ғинуар — 8 февраль — Ҡаҙағстандың Алматы ҡалаһында ҡышҡы Универсиада уҙғарыла^[16].

Февраль

• 7 февраль — Көслө ямғырҙарҙан һуң АҠШ-тың Калифорния штатында илдәге иң бейек булған Оровиль плотинаһы емерелә башлай. Калифорнияла халыҡ эвакуацияһы иғлан ителә. Ҡурҡыныс аҫтында — яҡынса 200 мең кеше^[17].
• 8 февраль — Сомалила президент һайлауҙары уҙғарыла. Мөхәммәт Абдуллаһи Мөхәммәт президент итеп һайлана^[18].
• 12 февраль
  • Төркмәнстанда президент һайлауҙары уҙғарыла. Ғурбануғлы Бермөхәмәдов өсөнсө тапҡыр президент итеп һайлана^[19][20].
  • Германияла президент һайлауҙары уҙғарыла. Франк-Вальтер Штайнмайер президент итеп һайлана^[21].
• 19—26 февраль — Японияның Саппоро ҡалаһында VIII Ҡышҡы Азия уйындары уҙғарыла^[22].

Март

• 11 март — Көньяҡ Кореяның Коституция суды президент Пак Кын Хе импичментын раҫлай^[23][24].
• 12 март — Абхазияла парламент һайлауҙары уҙа^[25].
• 13 март — Венгрияла президент һайлауҙары уҙғарыла. Янош Адер икенсе тапҡыр президент итеп һайлана^[26].
• 14—17 март — Өфөлә Агросәнәғәт форумы һәм «АгроКомплекс-2017» XXVII халыҡ-ара күргәҙмәһе була^[27].
• 15 март — Нидерландта парламент һайлауҙары уҙа^[28].
• 18 март — Стәрлетамаҡтың Стәрлетамаҡ-Арена базаһында үҫмерҙәр араһында көрәш буйынса Рәсәй беренселеге уҙғарыла^[29].
• 26 март
  • Болгарияла парламент һайлауҙары уҙа^[30][31].
  • Абхазияла парламент һайлауҙары (2-се тур) уҙа^[32].
  • Рәсәйҙең тиҫтәләгән ҡалаларында властың юғары эшелондарындағы коррупцияға ҡаршы протест акциялары була^[33].
• 29 март — 2 апрель — Финляндияла конькиҙа фигуралы шыуыу буйынса донъя чемпионаты уҙғарыла^[34].

Апрель

• 2 апрель
  • Әрмәнстанда парламент һайлауҙары уҙа^[35]. Күпселек тауыштарҙы Республика партияһы һәм «Царукян» блогы йыя^[36].
  • Сербияла президент һайлауҙары уҙа^[37]. Ғәмәлдәге президент Александр Вучич еңеү яулай.
  • Эквадорҙа президент һайлауҙарының 2-се туры уҙа^[38]. Президент итеп Ленин Морено һайлана^[39].
• 3 апрель — Санкт-Петербург метрополитенендә теракт була. Һөҙөмтәлә 14 кеше һәләк була^[40], 51 кеше йәрәхәтләнә^[41].
• 16 апрель — Төркиәлә парламент идара итеү формаһынан президент республикаһына күсеү тураһында конституцион референдум уҙғарыла^[42].
• 23 апрель — Францияла президент һайлауҙарының 1-се туры уҙғарыла^[43].2-се турға Эммануэль Макрон (Алға! партияһы) һәм Марин Ле Пен (Милли Фронт) сыға^[44].
• 29 апрель — Кубала АН-26 пасажир самолеты ҡолай. 39 пассажир һәм экипаж ағзалары һәләк була^[45].

Май

• 4 май — Башҡортостандың Белорет районында еңел Robinson вертолеты һәләкәткә осрай, өс кеше һәләк була^[46].
• 5—21 май — Германияла һәм Францияла шайба менән хоккей буйынса донъя чемпионаты уҙғарыла^[47][48].
• 7 май — Францияла президент һайлауҙарының 2-се туры уҙғарыла^[49]. Эммануэль Макрон еңеү яулай^[50].
• 9 май — Көньяҡ Кореяла президент һайлауҙары уҙа. Президент итеп Мун Чжэ Ин һайлана^[51].
• 9—13 май — Украинаның баш ҡалаһы Киевта «Евровидение» йыр конкурсы уҙа^[52]. Португалия йырсыһы Сальвадор Собрал еңеү яулай^[53]
• 19 май — Иранда президент һайлауҙары уҙғарыла^[54]. Ғәмәлдәге президент Хәсән Рухани еңеү яулай^[55].
• 19—21 май — Художестволы гимнастика буйынса Европа чемпионаты үтә (Будапешт, Венгрия)^[56].
• 21 май — Ливанда парламент һайлауҙары уҙа^[57].
• 22 май — Манчестерҙың (Бөйөк Британия) «Манчестер Арена» стадионында терракт була. 23 кеше һәләк була, 120 кеше йәрәхәтләнә^[58].
• 23—27 май — Өфөлә лә боулдеринг буйынса Рәсәй чемпионаты, тиҙлектә һәм ауырлыҡта бөтә Рәсәй ярыштары уҙғарыла^[59]
• 23 май—2 июнь — Өфөлә Башҡорт дәүләт опера һәм балет театрында Рудольф Нуриев исемендәге ХХI Халыҡ-ара балет сәнғәте фестивале үткәрелә^[60].
• 26—27 май — Италияның Сицилия утрауында G7 саммиты уҙғарыла^[61].
• 28 май — Шри-Ланкала һыу баҫыу һәм ишелмәләр. 177 кеше һәләк була, 109 кеше хәбәрһеҙ юғала^[62].
• 29 май — Мәскәү ҡалаһында һәм Мәскәү өлкәһендә көслө ҡойон ваҡытында 16 кеше һәләк була, 100-ҙән ашыу кеше йәрәхәтләнә^[63].

Июнь

• 3 июнь — Лесотола парламент һайлауҙары уҙа^[64].
• 7 июнь — Тәһранда (Иран) парламент бинаһында һәм Хомейни мавзолейында икеләтә теракт була. 12 кеше һәләк була, 42 кеше йәрәхәтләнә^[65][66].
• 8 июнь — Бөйөк Британияла ваҡытынан алда парламент һайлауҙары уҙа^[67].
• 10 июнь — 10 сентябрь — Ҡаҙағстандың баш ҡалаһы Астанала Expo 2017 халыҡ-ара махсуслаштырылған күргәҙмә уҙғарыла^[68].
• 11 июнь — Францияла парламент һайлауҙары (1-се тур) уҙа^[69].
• 12—16 июнь — Өфө амфитеатрында «Евразия йөрәге» — «Heart of Eurasia» халыҡ-ара сәнғәт фестивале үткәрелә^[70].
• 17 июнь — 2 июль — Рәсәйҙә FIFA конфедерациялар кубогы уҙғарыла^[71].
• 18 июнь
  • Францияла парламент һайлауҙары (2-се тур) уҙа^[69].
  • Албанияла парламент һайлауҙары уҙа^[72].
• 26 июнь — Монголияла президент һайлауҙары (1-се тур) уҙа^[73].

Июль

• 26 июнь — Монголияла президент һайлауҙары (2-се тур) уҙа^[74]. Демократик паритияһынан кандидат Халтмаагийн Баттулга еңеү яулай^[75].
• 7—8 июль — Германияның Гамбург ҡалаһында G20 саммиты уҙғарыла^[76].
• 14—30 июль — Венгрияның баш ҡалаһы Будапештта спорттың һыу төрҙәре буйынса 17-се донъя чемпионаты уҙғарыла^[77].
• 16 июль — Венесуэлала оппозиция тарафынан уҙғарылған халыҡ референдумы уҙғарыла^[78].
• 17 июль — Һиндостанда президент һайлауҙары уҙа. Рам Натх Ковинд еңеү яулай^[79].
• 23—29 июль — Ҡытай Халыҡ Республикаһының Шэньчжэнь ҡалаһында XIX Халыҡ-ара ботаника конгрессы уҙғарыла^[80].

Август

• 4 август — Руандала президент һайлауҙары уҙа^[81].
• 5—13 август — Бөйөк Британияның баш ҡалаһы Лондонда еңел атлетика буйынса донъя чемпионаты уҙғарыла^[82].
• 8 август — Кенияла дөйөм һайлауҙар уҙғарыла^[83].
• 19—30 август — Тайвандең баш ҡалаһы Тайбэйҙа йәйге Универсиада уҙғарыла^[84].
• 21 август — ҡояштың тулы тотолоуы, уның тулы фазаһын АҠШ территорияһында күҙәтергә мөмкин буласаҡ^[85].

Сентябрь

• 7—14 сентябрь — Өфөлә VI «Туғанлыҡ» халыҡ-ара төрки телле театрҙар фестивале үтә^[86].
• 11 сентябрь — Норвегияла парламент һайлауҙары уҙа^[87]. Хакимлыҡ итеүсе үҙәк-уң коалицияһы 169 урынлы парламентта 88 мандат ала. Эрна Сульберг премьер-министр булып ҡала^[88].
• 13 сентябрь
  • Сингапурҙа президент һайлауҙары уҙа. Ил президенты итеп тәүге тапҡыр ҡатын-ҡыҙ Халима Якоб һайлана^[89].
  • Халыҡ-ара олимпия комитеты 2024 йылғы йәйге олимпия уйындарын үткәреү хоҡуғын Парижға (Франция), ә 2028 йылғы уйындарҙы — Лос-Анджелесҡа (АҠШ) тапшырҙы^[90].
• 17—27 сентябрь — Төркмәнстандың баш ҡалаһы Ашҡабадта ябыҡ биналарҙа V Азия уйындары уҙғарыла^[91].
• 19 сентябрь — Мексикала 7,1 магнитудалы ер тетрәүе була. 370 кеше һәләк була һәм 6000 ашыу кеше йәрәхәтләнә^[92].
• 23 сентябрь — Яңы Зеландияла парламент һайлауҙары уҙа^[93].
• 24 сентябрь — Германияла парламент һайлауҙары уҙа^[94].
• 25 сентябрь — Ираҡ Курдистанының хакимиәте бойондороҡһоҙлоҡ тураһында референдум уҙғара^[95][96].

Октябрь

• 10 октябрь — Либерияла президент һайлауҙары уҙа^[97]. Президент итеп элекке футболсы Джордж Веа һайлана^[98].
• 14 октябрь — Сомалиның баш ҡалаһы Могадишола теракт сериялары була, 350-нән ашыу кеше һәләк була^[99].
• 14—22 октябрь — Рәсәй Федерацияһының Сочи ҡалаһында XIX Бөтә донъя йәштәр һәм суденттар фестивале уҙғарыла^[100].
• 15 октябрь
  • Ҡырғыҙстанда президент һайлауҙары уҙа. Социал-демократик партияһынан кандидат Сооронбай Жээнбеков президент итеп һайлана.
  • Австрияла мөҙҙәттән алда парламент һайлауҙары уҙа^[101].
• 20—21 октябрь — Чехияла парламент һайлауҙары уҙа^[102].
• 22 октябрь
  • Словенияла президент һайлауҙары уҙа^[103].
  • Японияла мөҙҙәттән алда дөйөм парламент һайлауҙары уҙа^[104]. Либерал-демократик партия һәм «Комэйто» партияһы коалицияһы еңеү яулай^[105].
• 27 октябрь
  • Каталония властары Испаниянан айырылыуын белдерҙе.
  • Ҡаҙағстан президенты ҡаҙаҡ телен кириллицанан латин графикаһына күсереү тураһында указға ҡул ҡуйҙы^[106].
• 27—29 октябрь — Японияның Китакюсю ҡалаһында VII Сёга халыҡ-ара форумы уҙғарыла^[107].

Ноябрь

• 7 ноябрь — 1917 йылғы Октябрь инҡилабының 100-йыллығы көнөндә Киләсәктәге коммунистарға адресланған хат асыласаҡ^[108].
• 8—9 ноябрь — Силәбелә XIV Рәсәй — Ҡаҙағстан төбәк-ара иҡтисади форумы үтә^[109].
• 8 — 10 ноябрь — Вьетнамда АТЭС саммиты үтә^[110].
• 13 ноябрь — Словенияла президент итеп йәнә Борут Пахор һайлана^[111]
• 15 ноябрь — Хабаровск крайында L-410 пасажир самолеты һәләкәткә осрай^[112].
• 19 ноябрь — Чилила президент һайлауҙары (1-се тур) уҙа^[113].
• 21 ноябрь — Зимбабве президенты Роберт Мугабе отставкаға китә.
• 24 ноябрь — Эммерсон Мнангагва Зимбабве президенты вазифаһын үтәй башлай^[114].

Декабрь

• 17 декабрь — Чилила президент һайлауҙары (2-се тур) уҙа^[115].

Категория:2017 йылда вафат булғандар

• 11 ғинуар — Йәнбәков Рәмил Әхмәт улы, башҡорт шағиры һәм журналисы, йәмәғәт эшмәкәре. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002).
• 25 ғинуар — Ҡадиров Рафаэль Рәзим улы, рәсәй хоккей арбитры.
• 25 ғинуар — Әхмәдов Рим Билал улы, башҡорт яҙыусыһы һәм тәржемәсеһе, журналист, сценарий авторы, үләндәр менән дауалаусы.
• 18 март — Ғимаев Сергей Наил улы, совет хоккейсыһы һәм тренеры, комментатор. Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры.
• 16 апрель — Баннов Геннадий Ефимович, рус яҙыусыһы.
• 26 апрель — Юлдашбаев Әмир Мырҙағәли улы, ғалим дәүләт эшмәкәре, философия фәндәре кандидаты.
• 2 май — Тимершин Рәдиф Мәхмүт улы, башҡорт шағиры, сатирик һәм юморист, тәржемәсе.
• 4 май — Шафиҡова Кәүсәриә Фиҙаи ҡыҙы, башҡорт шағиры, йырҙар авторы.
• 24 май — Гарустович Геннадий Николаевич, тарихсы-археолог, тарих фәндәре кандидаты.
• 6 июнь — Ҡаҙаҡбаев Мөхәмәтйән Абдулла улы, халыҡ йырсыһы, йыраусы, сәсән.
• 15 июнь — Ибраһим Әбүләйеш, мысыр химигы, эшҡыуары һәм менеджеры.
• 16 июнь — Гельмут Коль, Германияның федераль канцлеры (1982—1998), Европа һәм Германияның берләшеү процессында һәм һалҡын һуғыш тамамланыуында ҙур роль уйнай.
• 28 июнь — Шөғәйепов Вәкил Шакир улы, башҡорт милли музыка ҡоралдарын эшләү һәм реставрациялау оҫтаһы.
• 14 июль — Ғөбәйҙуллин Камил Ғөбәй улы, рәссам-график, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Рәсәй Федерацияһының (2002) һәм Башҡортостан Республикаһының (1997) атҡаҙанған рәссамы.
• 27 июль — Хәниә Фәрхи, йырсы, Башҡортостандың һәм Татарстандың халыҡ артисы.
• 9 август — Мулдашев Альберт Әкрəм улы, ботаник, биология фәндәре кандидаты.
• 10 сентябрь — Мәрҙәншина Ләйлә Хәниф ҡыҙы, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1959), Башҡорт АССР-ының атҡаҙан нефсеһе (1976)
• 29 октябрь — Маргарет Ингеборг Эрсен-Раш, төркиәтсе, башҡорт тел белгесе.