Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі
Паўднёва-ўсходняя Трансільванія ў Румыніі на сёння мае найбольшую колькасць захаваных абарончых храмаў 13—16 стагоддзяў.Тут знаходзіцца больш чым 150 добра захаваных абарончых храмаў, вельмі разнастайных па архітэктуры (усяго вядома каля 300 арыгінальных цэркваў-крэпасцей).
| Villages with Fortified Churches in Transylvania* | |
|---|---|
| ** | |
| Сусветная спадчына ЮНЕСКА | |
 | |
| Вёска Б'ертань і царква-крэпасць | |
| Тып | Культурны |
| Крытэрыі | iv |
| Спасылка | 596 |
| Рэгіён*** | Еўропа і Паўночная Амерыка |
| Гісторыя ўключэння | |
| Уключэнне | 1993 (17-я сесія) |
| Пашырэнні | 1999 |
| * Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА | |
У спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА пад назвай «Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі» ўключана сем вёсак (шэсць саксонскіх і адна секейская), заснаваных трансільванскімі саксамі. Дамінантай гэтых вёсак з'яўляюцца цэрквы-крэпасці, а самі паселішчы характарызуюцца асаблівай структурай, якая захавалася з позняга Сярэдневякоўя[1].
Спіс
У спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ўключана сем вёсак:
| Беларуская (Румынская) назва | Выява | Жудзец | Нямецкая назва | Венгерская назва | Асноўная выдатнасць |
|---|---|---|---|---|---|
| Б'ертань (Biertan) |  | Сібіу | Birthälm | Berethalom | Царква-крэпасць у Б'ертані |
| Кылнік (Câlnic) |  | Алба | Kelling | Kelnek | Крэпасць у Кылніку |
| Дыржыу (Dârjiu) | .JPG) | Харгіта | Ders | Székelyderzs | Царква-крэпасць у Дыржыу |
| Прэжмер (Prejmer) |  | Брашоў | Tartlau | Prázsmár | Царква-крэпасць у Прэжмеры |
| Саскіз (Saschiz) |  | Мурэш | Keisd | Szászkézd | Царква-крэпасць у Саскізе Сялянская крэпасць у Саскізе |
| Валеа-Війлор (Valea Viilor) | .JPG) | Сібіу | Wurmloch | Nagybaromlak | Царква-крэпасць у Валеа-Війлоры |
| Віскры (Viscri) |  | Брашоў | Weißkirch | Fehéregyháza | Царква-крэпасць у Віскры |
Гісторыя
Саксонскія вёскі Трансільванія ўзніклі ў 12 ст., калі каралі Венгрыі пасялілі тут нямецкіх каланістаў. Яны мелі асаблівы статус сярод навакольнага насельніцтва, і іх культура захавалася і развілася, утварыўшы вельмі моцную супольнасць хутаран, рамеснікаў і крамнікаў. Жывучы на землях, дзе пастаянна вісела пагроза асманскіх і татарскіх нашэсцяў, яны будавалі крэпасці розных памераў. Самыя важныя мястэчкі былі поўнасцю ўмацаваныя, а меншыя супольнасці рабілі ўмацаванні вакол царквы, дзе яны дабудоўвалі абарончыя вежы і сховішчы, каб захоўваць сваё дабро і трымаць доўгія аблогі.
Апісанне
Мясцовасць у паўднёвай Трансільваніі ўяўляе сабою плато, перасечанае шырокімі далінамі разнастайных малых рэк, якія ўпадаюць у большыя, такія як Олт, Мурэш, Тырнава. Паселішчы прыладжваюцца пад мясцовасць. Так, вёскі ў далінах развіваліся ўздоўж адной ці дзвюх цэнтральных вуліц, тады як вёскі на адкрытай плоскай мясцовасці мелі больш свабодную радыяльную структуру. Меркаванні бяспекі і традыцыі саксонскіх насельнікаў абумовілі кампактнасць гэтых вёсак.
Галоўны элемент — царква, размешчаная па сярэдзіне мястэчка. Можна сустрэць розныя тыпы ўмацаванняў: невялікая крапасная агароджа вакол царквы, рад умацаванняў вакол царквы ці сапраўдная крэпасць з некалькімі крапаснымі сценаміз царквою па сярэдзіне. Цэрквы прыстасаваныя для абарончых функцый. Усе яны ўяўляюць сабой альбо раманскія базілікі, альбо аднанефныя познегатычныя цэрквы. Цэрквы часта ўключаюць мноства дапаўненняў, узрост якіх можа ляжаць у прамежку ад часу збудавання цэркваў (Позняе Сярэдневякоўе) да 16 ст. Многія цэрквы таксама ўключаюць барочныя элементы, якія з'явіліся, калі гэты стыль распаўсюдзіўся ў рэгіёне.
Амаль ва ўсіх выпадках цэрквы размяшчаюцца ў зручных для абароны месцах, як правіла на вяршыні пагорка. Элементы ўмацаванняў, знойдзеныя ў галоўных гарадах вобласці, былі прыстасаваны тут і з'яўляюцца сведчаннем будаўнічых тэхналогій, якія гадамі прымяняліся саксонскай супольнасцю. Некаторыя крэпасці мелі назіральныя вежы, некаторыя з іх, будучы царкоўнымі вежамі, былі прыстасаваны пад патрэбы крэпасці.Матэрыялы былі традыцыйныя — камень і чырвоная цэгла, з чырвоным гліняным чарапічным дахам — тыповая асаблівасць вобласці.
Недалёка ад царквы была галоўная плошча вёскі, ці ням.: Tanzplaz (плошча танцаў), цэнтр грамадскага жыцця. Каля крэпасці знаходзіліся толькі грамадскія будынкі: школы ці сельскі клуб. Прыходскі дом, разам з дамамі самых заможных сялян, размяшчаліся вакол гэтай плошчы. Таксама ў большасці паселішчаў збожжасховішчы знаходзіліся недалёка ад цэнтра вёскі.
Гл. таксама
- Спіс аб’ектаў Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў Румыніі
- Спіс замкаў у Румыніі
Зноскі
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі- Апісанне на сайце ЮНЕСКА (англ.)
- The list of Transylvanian villages with fortified churches on the site of the Institute for Cultural Memory
- Saxon fortified churches and citadels from Transylvania Архівавана 14 ліпеня 2011.
- Mihai Eminescu Trust
- Поўны спіс нямецкіх вёсак у Трансільваніі (ням.)
- Description of the sites on worldheritagesite.org Архівавана 17 студзеня 2004.
- Saxon fortified churches in Transylvania Архівавана 8 лютага 2011.
- Fortified churches in Transylvania
- Video Fortified churches in Transylvania Архівавана 23 лютага 2013. (англ.)
