Гагаузская мова
Гагаузская мова — мова гагаузаў, належыць да паўднёва-заходняй (агускай) групы цюркскіх моў. Распаўсюджана ў паўднёвых раёнах Малдовы і Украіны, на Паўночным Каўказе, часткова ў Расіі, у паўночна-ўсходняй Балгарыі і Румыніі. Агульная колькасць носьбітаў — 489000 чалавек. У 2012 годзе ЮНЕСКА надала гагаузскай статус мовы, якой пагражае знікненне.
| Гагаузская мова | |
|---|---|
| Саманазва | Gagauz dili |
| Краіны | Малдавія, Украіна |
| Афіцыйны статус | Гагаузія |
| Агульная колькасць носьбітаў | 489 000 (з балканскімі гагаўзамі)[1][2] |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| |
| Пісьменнасць | лацінскі алфавіт (Гагаузская пісьменнасць) |
| Моўныя коды | |
| ДАСТ 7.75–97 | гаг 145 |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | не вызначаны, але прадугледжаны групавы код tut для моў Алтайскай сям'і |
| ISO 639-3 | gag |
| WALS | gag |
| Atlas of the World’s Languages in Danger | 354, 389, 671 і 673 |
| Ethnologue | gag |
| ELCat | 3406 |
| IETF | gag |
| Glottolog | gaga1249 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
Гагаузская мова (пераважна ў лексіцы і сінтаксісе) развівалася пад значным уплывам моў суседніх народнасцей — балгарскай, рускай, румынскай і некаторых іншых. Асноўныя асаблівасці гагаузскай мовы: наяўнасць другасных доўгіх галосных, дыфтангізацыя і ётацыя галосных верхняга і сярэдняга ўздыму ў пачатку слова; моцная палаталізацыя большасці зычных у суседстве з галоснымі пярэдняга шэрагу, свабодны парадак слоў у сказе, развітая саюзная сувязь і інш. Галоўныя дыялекты — чадырлунгска-камрацкі (цэнтральны) і вулканешцкі (паўднёвы).
Да XIX стагоддзя гагаузская мова не мела пісьмовае формы. Пазней, у асноўным, з мэтаю пашырэння выдання праваслаўнай рэлігійнай літаратуры, абмежавана выкарыстоўваўся грэчаскі алфавіт. У 1957 годзе было створана гагаузскае пісьменства на аснове кірыліцы (іншыя алфавіты выкарыстоўваліся эпізадычна). У 1996 годзе на тэрыторыі Рэспублікі Малдова ўведзены запіс лацінскім алфавітам, мадэрнізаванага паводле турэцкага ўзору (з дадатковымі літарамі Ää, Êê, Ţţ для абазначэння спецыфічных гукаў). Нягледзячы на гэта, гагаузская кірыліца працягвае выкарыстоўвацца ў кнігавыдавецтве.
