Газавы канфлікт паміж Расіяй і Еўрапейскім Саюзам
Газавы канфлікт паміж Расіяй і Еўрапейскім Саюзам разгарэўся ў сакавіку 2022 года пасля эскалацыі расійска-ўкраінскай вайны, якая адбылася ў канцы лютага таго ж года, калі Расія і асноўныя краіны ЕС сутыкнуліся з пытаннем аплаты газу з трубаправодаў, які экспартуецца Расіяй у Еўропу.
_(44636201715).png)
Гісторыя
У адказ на новы раўнд жорсткіх санкцый, уведзеных краінамі ЕС супраць Расіі, прэзідэнт Уладзімір Пуцін 23 сакавіка 2022 года абвясціў, што прыняў рашэнне, згодна з якім плацяжы за расійскі трубаправодны газ будуць пераведзены з «валют, якія былі скампраметаваны (долар ЗША і еўра) на плацяжы ў рублях адносна раней афіцыйна вызначаных "недружалюбных краін"» (уключаючы ўсе краіны Еўрапейскага Саюза); 28 сакавіка ён даручыў ЦБ Расіі, ураду і «Газпрому» прадставіць прапановы да 31 сакавіка па разліках за газ у рублях з «недружалюбных краін»[1][2][3]. Гэты крок быў накіраваны на тое, каб прымусіць еўрапейскія кампаніі наўпрост падтрымліваць расійскую валюту, а таксама вярнуць расійскі Цэнтральны банк у сусветную фінансавую сістэму пасля таго, як санкцыі амаль адарвалі яго ад фінансавых рынкаў[4]. Галоўны эканаміст ING bank Карстэн Бжэскі заявіў «Deutsche Welle», што лічыць выплаты за газ у рублях «разумным крокам»[4].
28 сакавіка міністр эканомікі Германіі Роберт Хабек заявіў, што краіны Групы сямі адхілілі патрабаванне аб аплаце газу ў рублях[5]. У той жа дзень прадстаўнік прэзідэнта Расіі Дзмітрый Пяскоў заявіў, што краіна «не будзе пастаўляць газ бясплатна»[6]
Увечары 29 сакавіка паведамлялася, што фізічныя патокі газу па трубаправодзе Ямал—Еўропа ўпалі да нуля[7]. На наступны дзень міністр эканомікі і клімату Германіі Роберт Хабек запусціў узровень «ранняга папярэджання» з нагоды паставак газу, першы крок Нацыянальнага плана надзвычайных сітуацый з газам, які прадугледжваў стварэнне крызіснай групы прадстаўнікоў федэральнага і зямельнага ўрада, што ў канчатковым рахунку можа прывесці да нарміравання газу; ён заклікаў немцаў добраахвотна скараціць спажыванне энергіі, каб пакласці канец залежнасці краіны ад Расіі[8][9]. Падобны крок зрабіў аўстрыйскі ўрад[10]. Між тым, «Газпрам» заявіў, што працягвае пастаўляць газ у Еўропу праз Украіну, а расійскі газ таксама пачаў паступаць на захад па трубаправодзе праз Польшчу[9]. ТАСС паведамляў, што прэзідэнт Пуцін правёў тэлефонную размову з канцлерам Германіі Олафам Шольцам, каб «паведаміць яго аб рашэнні перайсці на разлікі за газ у рублях». Як паведамляе офіс Олафа Шольца, прэзідэнт Уладзімір Пуцін сказаў канцлеру Германіі, што еўрапейскія кампаніі могуць працягваць плаціць у еўра або доларах[11].
31 сакавіка прэзідэнт Уладзімір Пуцін падпісаў указ, які абавязвае пакупнікоў расійскага газу з «недружалюбных краін» ствараць спецыяльныя механізмы аплаты для пералічэння сваіх плацяжоў. Ён сказаў, што любая краіна, якая адмовіцца выкарыстоўваць механізм аплаты, парушыць іх кантракты і сутыкнецца з «адпаведнымі наступствамі»[12].
З мая Расія скарачала пастаўкі газу ў Еўропу, спасылаючыся на тэхнічныя непаладкі, патрабаванні заканадаўства ці палітычныя абавязацельствы. Расійскія ўлады бачылі ў гэтым магчымасць націснуць на еўрапейскія ўрады і прымусіць тыя на перамовы і змякчэнне санкцый, а еўрапейскія лідары ахарактарызавалі гэта як «газавы шантаж». Масква спыніла пастаўкі па трубаправодзе Ямал—Еўропа. Да канца чэрвеня з 5 маршрутаў пастаўкі газу ў Еўропу засталіся Урэнгой — Памары — Ужгарад, «Турэцкі паток» і «Паўночны паток — 1». Роля апошняга вырасла, але паступова скарачаліся пастаўкі і там, спасылаючыся на няспраўнасці і немагчымасць рамонту і ўводу турбін у эксплуатацыю праз заходнія санкцыі. Усе гэтыя крокі станавіліся стрэсам для газавага рынку і вялі да росту спотавых цэн[13]. У пачатку верасня прыпынены пастаўкі і па «Паўночнаму патоку»[14].