Ніжнялужыцкая мова

На ніжнялужыцкай мове размаўляюць ва Усходняй Германіі на абшары вакол горада Котбус. Агульная колькасць носьбітаў падаецца ў розных крыніцах ад 5 да 15 тысяч, але колькасць актыўных карыстальнікаў трохі меншая.

Ніжнялужыцкая мова знікае, што абгрунтоўваюць дэмаграфічныя падлікі. Большасць размоўнікаў — людзі старэйшага ўзросту. Моладзь карыстаецца нямецкай мовай, што дае большую магчымасць зрабіць кар’еру.

Ёсць спробы захаваць мову ад знікнення. Да найважнейшых адносіцца «Вітай-праграма», што ставіць за мэту развіццё ніжнялужыцкай мовы ў дзіцячых садках. Вынікі праграмы, аднак, далёкія ад станоўчых, што не дазваляе глядзець на будучыню мовы аптымістычна. Існуе збянтажанасць, што як самі лужычане не паспрабуюць рашуча захаваць мову, яна можа знікнуць на працягу наступных двух ці трох пакаленняў.

Дыялекты

• заходнекотбускі;
• усходнекотбускі;
• веташаўскі.

Пісьмовасць на грунце лацінкі створана ў XVI сталецці^[7].

Ніжнялужыцкая мова шмат чым адрозніваецца ад верхнелужыцкай.
Фанетычныя асаблівасці:

1. Захаванне гуку g выбухнога (у верхнелужыцкай h).
2. Пераход r > š пасля зычных p, t, k (trawa > tšawa).
3. Задзіночанне č і c (čas > cas).

Марфалагічныя асаблівасці:

1. Парны лік.
2. Асаблівыя формы дзеясловаў мінулага часу: аорыст ды імперфект.
3. Супін, які ў іншых славянскіх мовах, акрамя славенскай, знікнуў.

Лексічныя асаблівасці — нямецкі ўплыў на слоўнік большы, чым у верхнелужыцкай.

Марфалогія

Назоўнік

Назоўнік ніжнялужыцкай мовы мае катэгорыі роду (мужчынскі, жаночы, ніякі), ліку (адзіночны, парны, множны), склону и адушаўлёнасці^[10].

Назоўнікі скланяюцца ў 6 склонах: назоўным, родным, давальным, вінавальным, творным, месным^[11].

Жаночы род назоўнікаў мае 3 скланенні: к I-му адносяцца назоўнікі з асновай на цвёрды зычны і канчаткам -a у назоўным склоне, к II-му — назоўнікі з асновай на мяккі ці зацвярдзелы (гістарычна мяккі) зычны (c, s, z, š, ž) і канчаткам -a у назоўным склоне, па III-ім змяняюцца назоўнікі з нулявым канчаткам^[12].

Скланенне назоўнікаў жаночага роду на ўзоры словаў głowa «галава», droga «дарога», zemja «зямля», duša «душа», kosć «костка», rěc «мова»^[13]:

Лічэбнік

Лічэбнікі ад 1 па 21^[14]:

Займеннік

Скланенне асабовых займеннікаў першай і другой асобы^[15]:

Дзеяслоў

Дзеяслоў ніжнялужыцкай мовы мае такія катэгорыі, як час, лад, трыванне, стан, асоба, лік і род^[16].

У літаратурнай мове сістэма часу складаецца з цяперашняга і будучага часоў, формаў мінулага часу (перфект, плюсквамперфект, аорыст, імперфект). Але ўжо ў XIX ст. аорыст, перфект і плюсквамперфект пачалі знікаць з гутарковай мовы, а ў сучасны момант пакідаюць і літаратурную норму.^[17]

Перфект утвараецца састаўным чынам: l-дзеепрыметнік і дапаможны дзеяслоў byť у цяперашнім часе. Змяненне дзеяслова piś «піць» у перфекце^[17]:

Лексіка

Верагодна, з ніжнялужыцкай у чэшскую перайшло слова brambor «бульба» (хоць самі лужычане завуць бульбу словам běrna)^[18].

• Панашэму
• Сербалужыцкая літаратура
• Крысціян Фрыдрых Штэмпель — перакладчык старажытнагрэчаскай літаратуры.

Вікіпедыя мае раздзел, напісаны
ніжнялужыцкай

У Вікіслоўніку спіс слоў ніжнялужыцкай змяшчаецца ў катэгорыі «Ніжнялужыцкая мова»

• Тэкставы корпус
• Часопіс Nowy Casnik