Сомерсет

Назва паходзіць ад старажытнаанглійскага слова Sumorsǣte, якое ў сваю чаргу з'яўляецца скарачэннем ад Sumortūnsǣte, якое азначае «людзі, якія жывуць у Сомертане^[en] або якія залежаць ад яго»^[1]. Першае вядомае выкарыстанне назвы Somersæte адносіцца да 845 года, пасля захопу тэрыторыі саксамі^[2]. Sumortūn, а таксама яго сучасны аналаг Somerton, можа азначаць «летняе паселішча», фермерскі дом, які выкарыстоўваецца толькі ў летні перыяд^[3]. Паводле іншай версіі назва паходзіць ад Seo-mere-saetan, што азначае «пасяленцы на беразе мора-возера»^[4]. Жыхары Сомерсета ўпершыню згадваюцца ў англасаксонскіх хроніках ад 845 года, у змененай форме слова: Sumursætum, аднак першыя згадкі графства, якія адносяцца да 1015 годзе, выкарыстоўваюць правільны варыянт. Архаічная назва графства — Somersetshire — упершыню згадваецца ў хроніках за 878 год.

Першыя паселішчы

Пячоры ўзгоркаў Мендып-Хілс^[en] былі заселены ў эпоху палеаліту^[5] і на гэты момант з'яўляюцца археалагічнымі помнікамі. Косці з пячоры Гоф^[en], напрыклад, адносяцца да перыяду 12 000 гадоў да н.э., а цэлы шкілет, вядомы як Чалавек з Чэдара датуецца 7150 годам да н.э. Таксама ў пячорах Сомерсета было знойдзена мноства малюнкаў таго часу.

Засяленне прыбярэжных тэрыторый графства, у прыватнасці старажытнага горада Гластанберы і мясцовасці каля 137-мятровага ўзгорка Брэнт-Кнол^[en], таксама мае доўгую гісторыю, якая бярэ пачатак з першых паселішчаў паляўнічых эпохі мезаліту^[6][7]. Частыя перамяшчэнні спрыялі будаўніцтву Світ-Трэка — адной з найстаражытных дарог у Паўночнай Еўропе, якая датуецца 3807-3806 г. да н.э.^[8][9][10]

Дакладны ўзрост хенджа недалёка ад вёскі Стантан-Дру^[en] невядомы, але лічыцца, што збудаванне належыць да эпохі неаліту^[11]. Таксама вядома мноства паселішчаў жалезныя вякі, некаторыя з якіх з'явіліся паўторна ў раннім сярэднявеччы.

Рымскае ўварванне

У дарымскі час тэрыторыю Сомерсета насялялі брыцкія плямёны дуратрыгаў, якія карысталіся некаторай аўтаноміяй і ў рымскі час (племянной сталіцай дуратрыгаў лічыцца горад, што знаходзіўся на месцы цяперашняга Ільчэстэра). Эканамічнаму развіццю тэрыторыі і яе частковай раманізацыі ў тыя гады спрыялі здабыча солі, распрацоўка свінцовых руд і крыніцы, якія лічыліся свяшчэннымі і дзякуючы якім горад Бат, цэнтр тэрыторыі, стаў у тыя гады досыць буйным паселішчам.

У канцы IV стагоддзя рымская адміністрацыя ў Брытаніі саслабла, эканамічныя сувязі з мацерыком спыніліся і ў Сомерсеце і на прылеглым да яго паўвостраве Корнуал аднавілася племянное кіраванне — гэтыя тэрыторыі ўвайшлі ў склад каралеўства Думнонія, пра якое вядома вельмі мала. Сомерсет быў перыферыяй каралеўства і ў канцы VI стагоддзя (традыцыйная дата — 577 год) быў захоплены Уэсэксам. У далейшым тэрыторыя, дзякуючы сваім рэсурсам, была аб'ектам барацьбы паміж Уэсэксам і Мерсіяй, пакуль да пачатку X стагоддзя не ператварылася ў апору супраціўлення англасаксаў скандынавам. У 973 у Баце быў каранаваны кароль Англіі Эдгар.

Сомерсет у перыяд Сярэднявечча

Пасля нарманскага заваявання ў Сомерсеце была пабудавана вялікая колькасць умацаваных замкаў, якія служылі ў якасці рэзідэнцый мясцовым баронам. Дзякуючы мяккаму клімату і доўгай гісторыі аграрнага асваення, Сомерсет з'яўляўся важным сельскагаспадарчым рэгіёнам у Англіі. Пра яго адноснае багацце сведчыць вялікая колькасць цэркваў і манастыроў.

Пасля эпідэміі чумы ў XIV стагоддзі (гл. Чорная смерць) насельніцтва графства скарацілася прыкладна ўдвая, а земляробства з-за недахопу рабочых рук было заменена на авечкагадоўлю і ў XV—XVI стагоддзя Сомерсет стаў цэнтрам вытворчасці воўны. У гэты ж час пачалася здабыча вуглю.

Новы і найноўшы час

У XVII стагоддзі тэрыторыя графства была спустошана падчас Англійскай рэвалюцыі і паўстанняў супраць Якава II, многія ўдзельнікі якіх былі пакараны смерцю ці сасланы. У той жа час Бат і наваколлі становяцца папулярным месцам правядзення адпачынку арыстакратыі. Падчас Прамысловай рэвалюцыі ў Англіі эканамічнае значэнне Сомерсета паступова памяншаецца і ўжо да канца XIX стагоддзя ён ператварыўся ў сельскую глыбінку.

Цяпер важную ролю ў эканоміцы графства адыгрывае турызм.

Геалогія

Большую частку тэрыторыі Сомерсета можна падзяліць на некалькі тыпаў, вызначаных геалогіяй мясцовасці. Гэта карставыя вапнякі на поўначы, гліністыя даліны і забалочаныя ўчасткі ў цэнтры, ааліты на ўсходзе і поўдні рэгіёна, а таксама пясчанік дэвонскага перыяду на захадзе^[12].

На паўночны ўсход ад маланаселеных прыбярэжных раўнін і балот размяшчаецца Мендып-Хілс^[en] — шэраг умерана высокіх вапняковых узгоркаў. Цэнтральная і заходняя часткі Мендып-Хілс уваходзяць у спецыяльны спіс значных прыродных аб'ектаў^[en] з 1972 года і займаюць 198 кв.км. Галоўным чынам гэтыя ўзгоркі з'яўляюцца пашамі, толькі невялікая колькасць выкарыстоўваецца ў якасці ворных земляў^[13].

На паўднёвым захадзе размяшчаюцца ўзгоркі Квантак-Хілс^[en], якія атрымалі ў 1956 годзе першымі ў Англіі статус выключна прыгожага прыроднага аб'екта^[en]. Сярод узгоркаў можна выявіць верасовыя пустэчы, дубовыя лясы, старажытныя паркі з іглічнымі дрэвамі. Увесь аб'ект займае плошчу ў 99 квадратных кіламетраў^[14].

Пячоры і рэкі

На тэрыторыі Сомерсета знаходзіцца вялікая сетка пячор, уключаючы напрыклад Вукі-Хол^[en] і знакамітую пячору Гофа — помнік археалогіі каменнага веку; працякае мноства падземных рэк; адзначана вялікая колькасць разнастайных цяснін, такіх як Эбар^[en] і Чэдэр^[en][15]. Апроч падземных рэк, у Сомерсеце значная колькасць звычайных рэк, сярод якіх Акс, Бру^[en], Кэры^[en], Парэт^[en], Шэпі^[en], Тон^[en], Еа  (англ.) (бел.. Менавіта значная колькасць рэк з'яўляецца галоўнай прычынай забалочанасці заходняга Сомерсета^[16]. На поўначы графства рака Ч'ю^[en] упадае ў буйнейшую раку Эйван. Рака Парэт^[en] цягнецца амаль да горада Лэнгпарт^[en], на яе берагах захаваліся сляды двух прычалаў часоў рымскага ўварвання^[17].

Узбярэжжа

Паўночная мяжа Сомерсета складаецца з 64 кіламетраў берагавой лініі Брыстальскага заліва і вусця ракі Северн. Па вышыні прыліваў Брыстальскі заліў займае другое месца ў свеце. Вышыня прыліваў увесну ў асобных месцах дасягае 12 метраў^[18]. У графстве распрацаваны праект па будаўніцтве плаціны для выкарыстання гэтай энергіі^[19]. Асноўныя прыбярэжныя гарады з захаду на паўночны ўсход: Уэстан-сьюпер-Мэр, Майнхед^[en], Уотчэт^[en], Барнем-он-Сі^[en], Клеведан^[en], Портысхед. Прыбярэжная зона паміж Майнхедам і самым усходнім пунктам у Брын-Даўн^[en] з'яўляецца нацыянальным прыродным запаведнікам Англіі^[en][20].

Клімат

Таксама як і ў астатняй паўднёва-заходняй Англіі клімат Сомерсета мякчэйшы і больш вільготны, чым на тэрыторыі астатняй часткі Англіі^[21]. Сярэднегадавая тэмпература графства — 10 °C. Ліпень і жнівень з'яўляюцца самымі цёплымі месяцамі ў годзе з сярэднясутачнымі максімумамі каля 21 °C. Узімку сярэдняя мінімальная тэмпература каля 1°^[21]. Сярэднегадавая колькасць сонечных гадзін — 1600, што трохі менш, чым у сярэднім па рэгіёне. Сярэдняя колькасць ападкаў складае каля 700 мм. Звычайна ў год бывае 8-15 дзён снегапада. З лістапада па сакавік хуткасць ветру максімальная, а з чэрвеня па жнівень мінімальная. Пераважным ветрам з'яўляецца паўднёва-заходні.

• Эксмур
• Замак Нуні

Рэжысёр Эдгар Райт зняў фільм «A Fistful of Fingers», у якім дзеянне адбываецца ў горадзе Уэлсе, графства Сомерсет, а тэглайн гучыць наступным чынам: «Найвялікшы вестэрн з калі-небудзь зробленых у… Сомерсеце». Таксама ў Сомерсеце адбываецца дзеянне іншага фільма рэжысёра «Dead Right».

• Спіс участкаў адмысловага навуковага значэння Сомерсета
• Мамерсет, жартоўны неіснуючы дыялект, часткова заснаваны на дыялектах графства Сомерсет

• Сомерсет, графство // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Сомерсетшыр (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі.

• Спіс месцаў у Сомерсеце  (англ.) (бел.
• Somerset County Council
• Bath & North East Somerset Council
• North Somerset Council
• Перапіс насельніцтва Англіі і Уэльса 2011 года. (англ.)
• Сомерсет у DMOZ (англ.)