Цыбулевыя

Падсямейства змяшчае як добра вядомыя садовыя расліны, так і пустазельныя расліны, такія як прадстаўнікі роду Nothoscordum^[2].

Аўгуст Бач (1786)

Боркхаузен  (руск.) (бел. (1797)

Арыгінальныя апісанні Alliaceae

Калі Ліней раней апісваў тыпавы род Allium у сваёй працы Species plantarum у 1753,^[3] такую назву мелі трыццаць відаў. Ён змясціў Allium у групу, якую назваў «Hexandria monogynia» (г.зн. шэсць тычынак і адзін песцік)^[4], якая ў цэлым змяшчала 51 род^[5].

У 1763 годзе Мішэль Адансон  (руск.) (бел., які прапанаваў канцэпцыю сямействаў раслін, уключыў Allium і роднасныя роды ў групу Лілейныя^[6] як Раздзел IV, Les Oignons (цыбулі), або Cepae на лаціне.^[7] Сістэма Жусьё  (руск.) (бел. афіцыйна прызнана першым афіцыйным заснаваннем надродавай групоўкі ў сямействы (Ordo) у 1789 годзе. У гэтай сістэме Allium быў адным з чатырнаццаці родаў у Ordo VI, Asphodeles (Asphodeli), трэцяга класу (Stamina epigyna) Аднадольных^[8].

У 1786 годзе Allioideae былі ўпершыню апісаны Аўгустам Бачам^[9]. У 1797 годзе, пасля з’яўлення сістэмы Жусьё, гэта было пацверджана Боркхаузенам  (руск.) (бел.^[10]. Жан Анры Жом Сэнт-Ілер  (руск.) (бел. (1805), які распрацаваў канцэпцыю Амарылісавых, працягнуў трактоўку Жусьё Allium пад Asphodeli (якую ён лічыў сінонімам з Лілейнымі Адансона і Asphodeli Жусьё)^[11]. Ён змясціў Allium у безназоўны манатыпічны раздзел Asphodeli, вызначаны як Fleurs en ombelle, racine bulbeuse. Calice à six parties egales (парасонападобныя кветкі, цыбульныя, чашалісцікі з шасці роўных частак)^[12].

Пазней дэ Кандоль вярнуў назву сямейства Liliaceae з Asphodeli^[13]. Ён падзяліў Лілейныя на серыю парадкаў (Ordres), і другі парадак быў названы «Asphodèles», заснаваны на сямействе Жусьё з такой назвай^[14], у якім ён змясціў Allium^[15]. Тэрмін «Alliaceae» затым зноў з’явіўся ў сваёй падсямейнай форме, Allieae, у Дзюмарцье  (руск.) (бел. ў Florula Belgica (1827)^[16] з шасцю родамі.

З тых часоў большасцю аўтарытэтаў Alliaceae разглядаліся як Allieae у сямействе Liliaceae (або Aspholecaceae, частковы сінонім). У 1830 годзе Ліндлі, першы англійскі сістэматык, які лічыў Alliaceae^{[notes 3]} часткай трыбы Asphodeleae,^[18] аддзяляючы іх ад Liliaceae, як ён іх разумеў. Ён таксама апісаў блізкароднасную трыбу Gilliesieae (стар. 274), якія разам з Allieae пазней перайдуць у Amaryllidaceae. Да моманту сваёй апошняй працы ў 1846 годзе ён зразумеў, што Liliaceae, якія значна пашырыліся, былі вельмі разнастайныя ў цыркумскрыпцыі  (англ.) (бел. са шматлікімі падраздзяленнямі, і ўжо былі парафілетычнымі  (руск.) (бел. («усеагульнымі»). Ён увабраў у гэтае сямейства Asphodeleae і стварыў падатрад Scilleae, які лічыў эквівалентам Allieae Лінка^[19].

Да моманту наступнай буйной брытанскай класіфікацыі (хоць і напісанай на лацінскай), класіфікацыі Бентама і Хукера (1883), Allieae стала адной з 20 трыбаў Liliaceae^[20]. Allieae уключалі Gilliesieae Ліндлі^[21] ў якасці адной з чатырох сваіх падтрыб^[22]. Падобным чынам у нямецкамоўнай літаратуры класіфікацыя Энглера (1903 г.) разглядала Allieae і Gilliesiae як трыбы падсямейства Allioideae у межах Liliaceae^[23].

Сучасная эпоха

У пачатку XX стагоддзя былі выказаны сумненні наконт размяшчэння родаў лілейных у межах Liliaceae, грунтуючыся выключна на пазіцыі завязі. Лотсі  (руск.) (бел. быў першым сістэматыкам, які прапанаваў падзяліць іх, і ў сваёй сістэме ён апісвае Alliaceae і Gilliesiaceae як новыя сямействы, асобныя ад Liliaceae (1911)^[24]. Гэты падыход пазней быў прыняты шэрагам іншых аўтарытэтаў, такіх як Дальгрэн  (руск.) (бел. (1985)^[25] і Ран (1998).^[26]

У 1926 годзе Джон Хатчысан  (руск.) (бел. перамясціў трыбы Allieae і Gilliesieaes з Liliaceae у Amaryllidaceae^[27], хоць гэта не было паўсюдна прынята. Такім чынам, Allieae па-рознаму разглядаліся як Liliaceae, Amaryllidaceae або Alliaceae. Далейшае вывучэнне гетэрагеннасці Liliaceae, праведзенае Хуберам  (руск.) (бел. (1969)^[28], пацвердзіла вылучэнне гэтых дзвюх трыб у Alliaceae, і з гэтага часу гэта сямейства разглядалася як незалежная сутнасць, за выключэннем Кронквіста^[29][30], які вярнуўся да вельмі шырокай канцэпцыі Liliaceae^[31].

У 1985 годзе Рольф Дальгрэн  (руск.) (бел., Кліфард  (англ.) (бел. і Іа  (руск.) (бел., працягваючы працу Хубера, але з больш кладыстычным падыходам^[32], вызначылі Alliaceae, каб уключыць усе роды, якія цяпер уключаны ў Allioideae (30 роды, 720 відаў), а таксама Agapanthus і група родаў, якія цяпер змешчаны ў Themidaceae, або яго эквівалент, падсямейства Brodiaeoideae Asparagaceae^[33]. Яны падзялілі Alliaceae на тры падсямействы: Agapanthoideae^[34], Allioideae^[35] і Gilliesioideae^[36]. Agapanthoideae складаўся з двух родаў (Agapanthus і Tulbaghia). Allioideae утрымлівалі дзве трыбы, Brodiaeeae (дзесяць родаў) і Allieae з шырокім вызначэннем, якія яны лічылі дастаткова адрознымі, каб у якасці альтэрнатывы разглядаць іх як асобныя падсямействы. Gilliesioideae складаўся прыкладна з паловы родаў, якія цяпер змешчаны ў Gilliesieae, астатнія аднесены да Allieae.

Філагенетычны аналіз

У 1996 годзе малекулярна-філагенетычнае даследаванне rbcL-гена паказала, што Agapanthus быў недарэчны ў Alliaceae, і аўтары выключылі яго з сямейства^[33]. Яны таксама паднялі Brodiaeeae да рангу сямейства як Themidaceae. Яны скарацілі Allieae да двух родаў, Allium і Milula, а астатнія віды з Allieae перавялі ў Gilliesieae. Гэта абмежаванне, якое Група філагеніі пакрытанасенных раслін прыняла ў класіфікацыі APG 1998 года і якое пазней стала вядома як Alliaceae sensu stricto.

У Сістэме APG II 2003 года, Alliaceae можна было прызнаць sensu stricto або sensu lato, як згадвалася вышэй. Неўзабаве пасля публікацыі APG II ICBN захаваў назву Amaryllidaceae для сямейства, якое ў APG II называлася Alliaceae sensu lato.

Калі Сістэма APG III была апублікаваная ў 2009 годзе, альтэрнатыўныя абмежаванні былі спынены, і Alliaceae больш не прызнаваліся. Alliaceae sensu stricto стала падсямействам Allioideae Amaryllidaceae sensu lato^[1]. Некаторыя батанікі не прытрымліваліся строга філагенезу пакрытанасенных раслін і прызналі паменшаную версію Alliaceae рангам сямейства^[37][38].

Паслядоўныя перагляды класіфікацыі Групы філагенезу пакрытанасенных раслін (APG) змянілі абмежаванне сямейства. У версіі 1998 Alliaceae былі асобнай сям’ёй; у версіі 2003 спалучэнне Alliaceae з Agapanthaceae і Amaryllidaceae sensu stricto было рэкамендавана, але неабавязкова; у версіі 2009 дазволена толькі шырокае апісанне Amaryllidaceae, а Alliaceae зведзены да падсямейства Allioideae^[1].

Многія з раслін, якія калісьці ўваходзілі ў сямейства Alliaceae, былі аднесены да падсямейства Brodiaeoideae (а не да падсямейства Allioideae)^[1].

Найбольш буйныя роды: Allium (260—690 відаў), Nothoscordum (25), і Tulbaghia (22)^[39]. Некаторыя з агульных абмежаванняў незразумелыя. Ipheion, Nothoscordum, і, магчыма, іншыя не з’яўляюцца монафілетычнымі  (руск.) (бел.^[40].

Падзел

Allioideae падзяляецца на чатыры трыбы: Allieae, Tulbaghieae, Gilliesieae і Leucocoryneae^[1]. Першыя тры адпавядаюць тром падсямействам старэйшага сямейства Alliaceae (Alliodiae, Tulbaghioideae і Gilliesioideae). Leucocoryneae было дададзена ў 2014 годзе шляхам падзелу Gilliesieae на дзве асобныя трыбы, якія адпавядаюць першапачатковым трыбам у Gilliesioideae, узвышаючы Iphiae nom. nud. да трыбы Leucocoryneae^[41].

Allieae змяшчае толькі адзін род Allium (Milula аб’ядноўваецца з Allium у апошніх сістэмах). Tulbaghieae змяшчае два роды, Tulbaghia і Prototulbaghia. Gilliesieae і Leucocoryneae ўтрымліваюць астатнія пятнаццаць родаў. Allieae з’яўляецца таксонам клады, якая складаецца з Tulbaghieae і Gilliesieae^[42].

Allieae

Характарызуецца простымі або шматплоднымі цыбулінамі, часам з бакавымі карэнішчамі. Покрыўкі лісця доўгія, лісточкі калякветніка свабодныя і вяночак адсутнічае. Пакрывала ўтвараецца з 2-5 прыкветкаў. Становішча рыльца апікальнае адносна завязі. Завязь звычайна мае два, чатыры ці мноства семязачаткаў на локуле  (руск.) (бел. ў двух падоўжных радах. Адзін род і больш за 500 відаў. Распаўсюджаны па ўсім Паўночным паўшар’і^[41].

Gilliesieae

Характарызуецца простымі або шматплоднымі цыбулінамі, часам з бакавымі карэнішчамі. Покрыўкі лісця доўгія, лісточкі калякветніка больш-менш зрослыя і вяночкі адсутнічаюць. Пакрывала ўтвараецца з 1-2 прыкветкаў. Рыльца больш-менш гінаасноўнае. Завязь звычайна мае дзве Семязавязі на локуле  (руск.) (бел., побач. Кветкавая сіметрыя зігаморфная, перагародкавыя нектарнікі адсутнічаюць. Дзевяць родаў родам з Паўднёвай Амерыкі^[41].

Leucocoryneae

Характарызуецца простымі або шматплоднымі цыбулінамі, часам з бакавымі карэнішчамі. Покрыўкі лісця доўгія, лісточкі калякветніка больш-менш зрослыя і венца адсутнічаюць. Пакрывала ўтвараецца з 1-2 прыкветкаў. Рыльца больш-менш гінаасноўнае. Завязь звычайна мае дзве Семязавязі на локуле  (руск.) (бел., побач. Кветкавая сіметрыя актынаморфная, прысутнічаюць септальныя нектарнікі. Шэсць родаў і 42 віды, эндэмікі Паўднёвай Амерыкі, за выключэннем двух відаў Nothoscordum^[41].

Tulbaghieae

Характарызуецца клубнецыбульнападобнай цыбулінай або карэнішчам. Покрыўкі лісця кароткія. Кветкі маюць вяночак, псеўдавяночак або мясістае перыганальнае кольца^[41]. Два роды і каля 25 відаў. Эндэмік Паўднёвай Афрыки^[41].

Роды

на снежань 2014 года, наступныя васемнаццаць родаў уключаны ў Allioideae:^{[notes 4]}.

Allieae

• Allium — Цыбуля L. (з улікам Milula Prain)

Gilliesieae

• Ancrumia Harv. ex Baker
• Erinna Phil.
• Gethyum Phil.
• Gilliesia Lindl. (з улікам Pabellonia Quezada & Martic. and Stemmatium Phil.)
• Miersia Lindl.
• Schickendantziella Looser
• Solaria Phil.
• Speea Loes.
• Trichlora Baker

Leucocoryneae

• Beauverdia Herter^[41]
• Ipheion Rafinesque
• Leucocoryne Lindl.
• Nothoscordum Kunth.
• Tristagma Poepp.
• Zoellnerallium Crosa (1975).

Tulbaghieae

• Tulbaghia L.
• Prototulbaghia Vosa^[44]

Былыя роды

Роды Androstephium, Bessera, Bloomeria, Brodiaea, Dandya, Dichelostemma, Jaimehintonia, Milla, Muilla, Petronymphe, Triteleia і Triteleiopsis знаходзяцца ў сямействе Themidaceae (альт. Asparagaceae падсям. Brodiaeoideae). быў адноўлены ў Themidaceae з Anthericaceae^[1] (цяпер сегрэгат Agavaceae)^[45]. Latace Phil. уключаны ў Nothoscordum.

Філагенез

Глабальнае распаўсюджанне адпавядае трыбавай структуры: Allieae прымеркаваны да Паўночнага паўшар’я (Паўночная Амерыка, Паўночная Афрыка, Еўропа і Азія), Tulbaghieae — да Паўднёвай Афрыкі, Gilliesieae — да Паўднёвай Амерыкі, і Leucocoryneae у Паўднёвай Амерыцы, за выключэннем двух відаў Nothoscordum (Nothoscordum bivalve, Nothoscordum gracile), якія распаўсюджваюцца на поўдзень Паўночнай Амерыкі^[41]. Такім чынам, чатырнаццаць з 18 родаў з’яўляюцца эндэмічнымі для ўмеранай Паўднёвай Амерыкі^[39][2].

Некаторыя з відаў роду Allium з’яўляюцца важнымі харчовымі раслінамі, напрыклад, цыбуля (Allium cepa), цыбуля скарада (Allium schoenoprasum), часнок (Allium sativum), Allium scordoprasum і Allium porrum^[37]. Віды родаў цыбуля (Allium), Gilliesia, Ipheion, Leucocoryne, Nothoscordum, і Tulbaghia культывуюцца як дэкаратыўныя^[46].

	Цыбулевыя на Вікісховішчы

• Alliaceae in Stevens, P. F. (2001 onwards). Angiosperm Phylogeny Website. Version 7, May 2006.
• Alliaceae [sensu lato] in L. Watson and M.J. Dallwitz (1992 onwards). The families of flowering plants
• Liliaceae in Flora of North America
• NCBI Taxonomy Browser [Alliaceae sensu stricto]
• links at CSDL, Texas Архівавана 11 кастрычніка 2006.
• Alliaceae of Mongolia in FloraGREIF Архівавана 26 лютага 2012.
• Alliaceae in BoDD — Botanical Dermatology Database