Priz Turing

Ar Priz Turing, ACM A. M. Turing Award e anv saoznek, zo ur priz a vez deroet bep bloaz abaoe 1966 gant an Association for Computing Machinery (ACM) d'un den a zo bet diuzet goude degasadennoù pouezus ha padus war dachenn galvezadel ar stlenneg.

En enor d'ar matematikour ha stlennegour breizhveuriat Alan M. Turing (1912-1954) e voe aozet ar Priz Turing ; "Priz Nobel ar stlenneg" a vez graet anezhañ a-wechoù^[1].

Ne oa ket arc'hant gant ar Priz adalek 1966 betek 2006 ; adalek 2007 e voe roet 250 000 dollar gant an embregerezhioù Intel ha Google ; abaoe 2014 e vez roet 1 milion azollaroù, gant Google hepken^[2].

Loreidi

Etre 1966 ha 2022, 76 den zo bet enoret gant ar Priz Turing, en o zouez 73 gwaz ha 3 maouez ; e 2006 e voe roet ar Priz d'ar vaouez kentañ, e 2008 hag e 2012 d'an div vaouez all.

Bloaz	Anv	Abeg	Ensavadur
Eus Geriadur ar stlenneg Guy Étienne (1995) ez eo tennet termenoù kalvezel ar pennad-mañ.^[3]
1966	Alan Perlis	E levezon war ar gouleviñ urzhiataerioù hag ar sevel kempunerioù.	Carnegie Mellon University, Pittsburgh, PA
1967	Maurice Wilkes	Farder an Electronic Delay Storage Automatic Calculator (EDSAC) e 1949, an eil urzhiataer gant ur goulev e-barzh. Kenaozer ul levr diwar-benn an aozañ goulevioù evit urzhiataerioù niverel elektronek, The Preparation of Programs for an Electronic Digital Computer 1951, ma voe displeget ar gouleviaouegoù^[4].	University of Cambridge, Cambridge, R-U
1968	Richard Hamming	E labour war an hentennoù niverel, an enbonegañ emgefreek, ar bonegoù kavout ha reizhañ ar fazioù.	Bell Labs, Murray Hill, NJ
1969	Marvin Minsky	Bezañ bet kalon an enklaskoù evit krouiñ, stummañ, kas war-raok ha gwellaat tachenn an naouegezh alvezel.	Massachusetts Institute of Technology (MIT), Cambridge, MA
1970	James H. Wilkinson	E enklaskoù war dachennoù an dezrann niverel e-sell da aesaat implij an urzhiataerioù niverel herrek, an aljebr a-linenn hag an dezrann fazioù en un algoritm goude endevout bet un disoc'h peuzreizh.	National Physical Laboratory, Teddington, R-U
1971	John McCarthy	E enklaskoù war dachenn an naouegezh alvezel.	Stanford University, Stanford, CA
1972	Edsger W. Dijkstra	Unan eus saverien bennañ ALGOL (ALGOrithmic Language), un Lavar programmiñ a live uhel hag a zo aet da batrom ar sklaerder hag ar reizhder. Unan eus diazezerien skiant an aregoù gouleviñ eo.	Centrum Wiskunde & Informatica, Eindhoven ; University of Texas, Austin, TX
1973	Charles Bachman	E zegasadennoù war dachenn kalvezouriezh ar stlennvonioù	General Electric Research Laboratory, Schenectady, NY
1974	Donald Knuth	E zegasadennoù da zezrann an treolioù ha sevel aregoù gouleviñ.	California Institute of Technology, Stanford, CA
1975	Allen Newell	Degasadennoù war dachennoù an naouegezh alvezel, bredoniezh komprenezon mab-den hag an danzen listennadoù.	RAND Corporation, Santa Monica, CA ; Carnegie Mellon University
1975	Herbert A. Simon
1976	Michael O. Rabin	Evit o fennad Finite Automata and Their Decision Problem diwar-benn an ardivinkoù nannsavelek : un ardivink savelek a ro un hent hepken goude danzeet ur saviad, unan nannsavelek a ro meur a hent e stumm ur wezenn, pep skourr a ziskouez un hent hag a c'heller heuliañ.	Princeton University, Princeton, NJ
1976	Dana Scott		University of Chicago, Chicago, IL
1977	John Backus	Sevel an areg gouleviñ IBM Mathematical FORmula TRANslating System (FORTRAN) ha dre-se termeniñ argerzhadurioù evit sevel aregoù gouleviñ a live uhel.	IBM, Armonk, NY
1978	Robert W. Floyd	Hentennoù evit sevel meziantoù efedus ha fizius, hag e zegasadennoù da dachennoù diazez ar stlenneg : damkaniezh an dezrann kevreadurel, steroniezh an aregoù gouleviñ, gwiriekadur emgefreek ar goulevioù, kendod emgefreek ar goulevioù ha dezrann an treolioù.	Carnegie Mellon University ; Stanford University
1979	Kenneth E. Iverson	E strivoù war dachenn an aregoù gouleviñ hag an notadur matematikel (an areg APL, A Programming Language), e zegasadennoù d'ar reizhiadoù etreoberiat, d'an implijout APL en deskadurezh, da zamkaniezh ha pleustr an aregoù gouleviñ.	IBM
1980	Tony Hoare	Degasadennoù diazez evit termeniñ hag aozañ aregoù gouleviñ.	Queen's University Belfast, Béal Feirste ; University of Oxford, Oxford
1981	Edgar F. Codd	Degasadennoù diazez evit termeniñ hag aozañ reizhiadoù merañ ar stlennvonioù, ar re zaveaduriek dreist-holl.	IBM
1982	Stephen Cook	Evit endevout hol lakaet da gompren donoc'h ha sklaeroc'h e kemplezhded ar stlenneg.	University of Toronto, Toronto
1983	Ken Thompson	Damkaniezh arreizhiadoù korvoiñ genadel, hag evit endevout lakaet Unix e pleustr.	Bell Labs
1983	Dennis Ritchie		Bell Labs
1984	Niklaus Wirth	Ijinañ meur a areg gouleviñ nevezus : ALGOL W, Euler, Modula, Oberon ha Pascal.	Stanford University ; Universität Zürich, Zürich
1985	Richard M. Karp	Degasadennoù da zamkaniezh an treolioù, en o zouez treolioù evit red ar rouedadoù hag an amzer rekis evit ma'z afe un treol en-dro, ha da zamkaniezh an NP-klok (Nondeterministic Polynomial-time completeness).	University of California]], Berkeley, CA
1986	John Hopcroft	Degasadennoù diazez en aozañ ha dezrann treolioù ha frammoù roadennoù.	Cornell University, Ithaca, NY
1986	Robert Tarjan		Stanford University ; Cornell University ; University of California, Berkeley ; Princeton University
1987	John Cocke	Degasadennoù da aozadur ha damkaniezh ar c'hompunerioù, da adeiladezh reizhiadoù bras ; ijinañ ar RISC (Reduced Instruction Set Computer, "Kewerier e Spletad Ditouroù Krennet"/KSDK).	IBM
1988	Ivan Sutherland	Degasadennoù diazez war dachenn ar stlenngevregañ (computer graphics), dre Sketchpad hag all.	Stanford University ; Harvard University, Cambridge, MA ; University of Utah, Salt Lake City, UT ; California Institute of Technology, Pasadena, CA
1989	William Kahan	Degasadennoù diazez d'an dezrannañ niverel ; unan eus an arbennigourion bennañ war ar stlenneg dre skej tonn.	University of California, Berkeley
1990	Fernando J. Corbató	Unan eus difaosterien tachenn an urzhiataerioù bras ha liesimplij a c'hall labourat en amzer rannet gant loazioù rannadus, CTSS (Compatible Time-Sharing System) ha Multics (MULTiplexed Information and Computing Service).	MIT
1991	Robin Milner	LCF (Logic for Computable Functions), ur benveg da brouiñ delakadennoù en un doare emgefreek dre un urzhiataer ; ML (Meta Language), an areg kentañ ennañ an treren liestumm a-gevret gant ur reizhiad evit merañ nemedennoù ; CCS (Calculus of communicating systems), aljebr ar reizhiadoù kehent.	Stanford University ; University of Edinburgh, Dinedin
1992	Butler Lampson	Degasadennoù en diorren endroioù enno urzhiataerioù dasparzhet, personel, hag ar c'halvezerezh evit o staliañ : hanvaoù labour, rouedadoù stlennegel, reizhiadoù korvoiñ, reizhiadoù gouleviñ, unvezioù gwereañ, surentez ha meziantoù keweriañ testenn.	Palo Alto Research Center, Palo Alto, CA ; Digital Equipment Corporation (DEC), Maynard, MA
1993	Juris Hartmanis	Diazezañ damkaniezh ar c'hemplezerezh er stlenneg : amzer rekis evit jediñ, rannvaez er vemor, ment un amred, an niver a gewerieroù, ar gremm rekis, hag all.	General Electric Research Laboratory
1993	Richard E. Stearns		General Electric Research Laboratory
1994	Edward Feigenbaum	Difraostañ tachenn an aozañ ha sevel reizhiadoù bras naouegezh alvezel ; prouiñ ez eo kalvezerezh an naouegezh alvezel un dra bouezus koulz diouzh ur savboent pleustrek hag unan kenwerzhel.	Stanford University
1994	Raj Reddy		Stanford University ; Carnegie Mellon University
1995	Manuel Blum	Degasadennoù da zamkaniezh ar c'hemplezerezh er stlenneg, ha d'he arver er rinegouriezh hag e gwiriadur furmel ar goulevioù.	University of California, Berkeley
1996	Amir Pnueli	Labour diazez evit degas ar boelloniezh amzerel e skiant ar stlenneg ; degasadennoù pouezus war dachenn ar gwiriañ goulevioù ha reizhiadoù.	Stanford University ; Tel Aviv University, Tel Aviv ; Weizmann Institute of Science, Rehovot ; Courant Institute of Mathematical Sciences, New York, NY
1997	Douglas Engelbart	Endevout rakwelet hag awenet ar stlenneg etreoberiat, hag endevout ijinet ar c'halvezouriezhoù rekis evit e zegas da wir.	SRI International, Menlo Park, CA ; Tymshare, Cupertino, CA ; McDonnell Douglas, Berkeley, MO ; The Doug Engelbart Institute, Sebastopol, CA
1998	Jim Gray	Degasadennoù diazez war dachenn ar stlennvonioù hag an treuzgreadoù ; bezañ bet e penn ar galvezourien o lakaas e pleustr.	IBM ; Microsoft
1999	Fred Brooks	Degasadennoù hollbouezus da adeiladezh an urzhiataerioù, d'ar rezhiadoù korvoiñ, ha d'ar sevel meziantoù.	IBM ; University of North Carolina, Chapel Hill, NC
2000	Andrew Yao	Degasadennoù diazez da zamkaniezh ar stlenneg, enni damkaniezh ar genel niveroù gaouzargouezhek, ar rinegouriezh ha kemplezhded ar c'hehentiñ.	Stanford University ; University of California, Berkeley ; Princeton University
2001	Ole-Johan Dahl	Mennozhioù diazez a-zivout ar gouleviñ dre ergorennoù dre an aregoù Simula I ha Simula 67 (Simple universal language).	Norwegian Computing Center, Oslo ; Universitetet i Oslo
2001	Kristen Nygaard		Norwegian Computing Center, Oslo ; Universitetet i Oslo
2002	Ron Rivest	Lakaat ar rinegouriezh ankemparzhek, pe rinegouriezh dre alc'hwez foran, e pleustr dre o zreol RSA (Rivest-Shamir-Adleman).	MIT
	Adi Shamir		MIT
	Leonard Adleman		University of Southern California, Los Angeles, CA
2003	Alan Kay	Difraostañ meur a zachenn diazez evit ar gouleviñ dre ergorennoù, dre ren ar skipailh a aozas ar goulev Smalltalk, ha degasadennoù diazez war dachenn ar stlenneg personel.	University of Utah ; Palo Alto Research Center ; Stanford University ; Atari, New York ; Apple Inc., Cupertino, CA ; Walt Disney Imagineering, Glendale, CA ; Viewpoints Research Institute, Glendale, CA ; HP Labs, Palo Alto, CA
2004	Vint Cerf	Difraostañ tachenn an etrekennaskañ rouedadoù, dre aozañ ha lakaat e pleustr ar c'homenadoù diazez TCP/IP.	University of California, Los Angeles ; Stanford University, Defense Advanced Research Projects Agency, Arlington County, VA ; MCI Communications, Washington, D.C. ; CNRI, Reston, VA ; Google
2004	Bob Kahn		MIT ; [Bolt Beranek and Newman]], Cambridge, MA ; DARPA, CNRI
2005	Peter Naur	Degasadennoù diazez en aozañ aregoù gouleviñ ha termeniñ ALGOL 60 (ALGOrithmic Language), en aozañ kempunerioù, hag er gouleviñ dre vras.	Regnecentralen, København ; Københavns Universitet
2006	Frances Allen	Difraostet he deus damkaniezh ha pleustr ar gwellekaat kalvezouriezhioù ar c'hempunerioù a gasas d'ar c'hempunerioù gwellekaer arnevez ha d'an erounezadur kenstur emgefreek.	IBM
2007	Edmund M. Clarke	O ferzh en aozañ kalvezouriezhioù efedus-kenañ evit ar gwiriekaat patromoù, a zo bet degemeret gant hogozik holl c'hreanterezh ar periantoù hag ar meziantoù.	Harvard University ; Carnegie Mellon University
	E. Allen Emerson		Harvard University ; University of Texas, Austin
	Joseph Sifakis		CNRS
2008	Barbara Liskov	Degasadennoù pleustrek ha damkaniel d'an aregoù gouleviñ ha d'an aozañ reizhiadoù, dreist-holl war dachenn ar roadennoù difetis, an heptreugañ chanadoù hag ar stlenneg dasparzhat.	MIT
2009	Charles P. Thacker	Ijinañ ha fardañ Xerox Alto, ar c'hentañ urzhiataer personel (1973) ; degasadennoù da Ethernet hag d'ar Microsoft Tablet PC (2003).	PARC ; DEC ; Microsoft
2010	Leslie Valiant	Degasadennoù pouezus da zamkaniezh ar riñverezh, enni damkaniezh ar Probably Approximately Correct learning (PAC ; un treol a "zesk" ditouroù nevez hogozik hep faziañ) ; da gemplezhded an ezrevelladurioù hag ar riñverezh aljebrek ; da zamkaniezh ar stlenneg kenstur ha dasparzhet.	Harvard University
2011	Judea Pearl	Degasadennoù diazez d'an naouegezh alvezel dre ur riñverezh evit ar poellata tebek hag arbennek.	University of California, Los Angeles ; New Jersey Institute of Technology, Newark, NJ
2012	Silvio Micali	Labour diazez war dachenn ar rinegouriezh ha hentennoù nevez evit gwiriekaat prouennoù matematikel e damkaniezh ar gemplezhded.	MIT
2012	Shafi Goldwasser		MIT ; Weizmann Institute of Science
2013	Leslie Lamport	Degasadennoù diazez da zamkaniezh ha pleustr ar reizhiadoù dasparzhet ha kevezer, dreist-holl ijinadenn meizadoù evel an arbennelezh hag an horolajoù mezoniel, ar surentez hag ar riskl, SMR (State Machine Replication : dasparañ dafariaded ha kenurzhiañ an darempredoù etre an arvalien hag an eildafariaded), hag ar c'hevanien a-gemal.	Massachusetts Computer Associates, Wakefield, MA ; SRI International ; DEC ; Compaq, Harris County, TX ; Microsoft
2014	Michael Stonebraker	Degasadennoù diazez d'ar meizadoù ha d'ar pleustroù a skor ar reizhiadoù stlennvon a-vremañ.	University of California, Berkeley ; MIT
2015	Whitfield Diffie	Degasadennoù diazez d'ar rinegouriezh a-vremañ. O fennad For New Directions in Cryptography (1976) a zegasas mennozhioù ar rinegouriezh dre alc'hwez foran hag ar sinadurioù niverel, a skor ar braz eus komenadoù-surentez an Internet hiziv an deiz.	Stanford University
2015	Martin Hellman		Stanford University
2016	Tim Berners-Lee	Ijinañ ar World Wide Web, ar merdeer kentañ, ar c'homenadoù diazez hag an treolioù rekis evit ma'z afe ar Web en-dro.	CERN, Pariz ; MIT ; World Wide Web Consortium, Cambridge, MA
2017	John L. Hennessy	Difraostañ en un doare reizhiadel ha kementadel tachenn an aozañ ha priziañ adeiladezhioù an urzhiataerioù, gant ul levezon bras ha padus war greanterezh ar c'horrgewerieroù.	Stanford University
2017	David Patterson		University of California, Berkeley
2018	Yoshua Bengio	Araokadennoù meizadel ha kalvezoniel hag o deus troet ar reizhiadoù neuronel don (DNN, Deep Neural Networks) da elfennoù hollbouezus ar stlenneg.	Université de Montréal, Montréal ; McGill University, Montréal ; Institut québécois d’intelligence artificielle, Montréal
	Geoffrey Hinton		University of Toronto ; University of California, San Diego, CA ; Carnegie Mellon University ; University College London, Londrez ; University of Edinburgh ; Google-AI
	Yann LeCun		University of Toronto ; Bell Labs ; Courant Institute of Mathematical Sciences, New York, NY ; New York University ; Meta-AI, New York
2019	Edwin Catmull	Degasadennoù diazez er stlenngevregañ e teir ment (3D), ha levezon divent ar c'halvezerezhioù-se war al lunerezh ganet dre urzhiataer (Computer-Generated Imagery, CGI) er filmaozañ ha war dachennoù all.	University of Utah]] ; Pixar, Emeryville, CA ; Walt Disney Animation Studios, Burbank, CA
2019	Pat Hanrahan		Pixar ; Princeton University ; Stanford University
2020	Alfred Aho	Treolioù diazez hag an damkaniezh a skor keflouerañ an aregoù gouleviñ ; kendodiñ an disoc'h-se ha re tud all en o levrioù levezonus-tre hag a zeskas rummadoù stlennegourien.	Bell Labs ; Columbia University, New York, NY
2020	Jeffrey Ullman		Bell Labs ; Princeton University ; Stanford University
2021	Jack Dongarra	Difraostañ tachenn an treolioù ha levraouegoù niverel hag a roas tro da veziantoù gourc'hefleunius da chom a-live gant araokadurioù argemmvac'hel ar periantoù a-hed pevar dekvloaziad.	Argonne National Laboratory, Lemont, IL ; Oak Ridge National Laboratory, Oak Ridge, TN ; University of Manchester, Manchester ; Texas A&M University, College Station, TX ; University of Tennessee, Knoxville, TN ; Rice University, Houston, TX
2022	Robert Metcalfe	Ijinañ, skoueriekaat ha kenwerzhelañ Ethernet.	MIT ; Harvard University ; PARC ; University of Texas, Austin
2023

Liammoù diavaez

(en) Lec'hienn ofisiel ar Priz Turing

Notennoù

[1]

[2]

[3]

[4]