Downov sindrom
Downov sindrom (fonetski: Daunov) oblik je hromosomopatije koji se javlja kao posljedica trisomije hromozoma 21. Karakteristike su specifičan izgled lica i umna zaostalost, kao obavezni pokazatelj ovog sindroma. Prvi put opisao ga je John Langdon Down 1866. na svom djetetu, a tek 1957. ustanovljeno je da je uzrok ovog sindroma trisomija.
Učestalost ovog sindroma u ljudskoj populaciji je 1:700 živorođenih. Na tu učestalost utječe starost majke, tako da se kod žena starijih od 40 godina ta učestalost povećava na 1:45 živorođenih.
Kariotip osobe s Downovim sindromom jest:
- 47;XX(21+) ili
- 47;XY(21+) (ukupan broj hromozoma, polna konstitucija + hromozom koji je u višku).
Uzrok trisomije 21 može da bude i uravnotežena translokacija hromosoma 21 kod jednog od roditelja (smatra se da je ovo uzrok u tek oko 5% slučajeva). Takav roditelj, pored normalnih gameta, može da obrazuje i gamete u kojima je hromosom 21 u višku. Spajanjem takvih nenormalnih gameta (imaju dva hromozoma 21) sa normalnim (imaju jedan hromozom 21) nastat će zigot koji nosi neuravnoteženu translokaciju hromosoma 21. Osoba s neuravnoteženom translokacijom 21 imat će kariotip sa 47 hromozoma jer je hromozom 21 u višku (trisomik), a fenotipski Downov sindrom.
Primjenom prenatalne dijagnostike učestalost Downovog sindroma kod novorođenčadi je značajno umanjena.
Klinička slika Downovog sindroma
Najizrazitija obilježja ovog sindroma su:
- umna zaostalost; IQ = 40-50, mada ima podataka da IQ može biti i od 25 do 80;
- anomalije srca praćene u različitom stepenu anomalijama (nenormalnostima) drugih organa,
- smanjena otpornost prema infekcijama,
- povećan rizik za pojavu leukemije,
- prijevremeno starenje i dr.
Iz svih tih razloga osobe sa ovim sindromom žive u prosjeku duplo kraće u odnosu na zdrave osobe. Osobe imaju i prepoznatljive osobine kao što su :
- koso (mongoloidno) postavljene i široko razmaknute oči;
- mali nos, širokog korena;
- smanjen obim glave i pljosnat potiljak;
- usta su mala pa normalno veliki jezik viri iz njih, a sam jezik je često uvećan i izbrazdan;
- ušne školjke su skoro uvjek loše formirane, male i nisko su postavljene;
- zubi su nepravilnog oblika i broja i kasno izbijaju;
- šake su široke i sa kratkim prstima;
- na dlanovima može postojati brazda četiri prsta (majmunska brazda) uz izmjenjene dermatoglife (linije na šakama) i dr.
| Karakteristike | Zastupljenost (%) | Karakterstike | Zastupljenost (%) |
|---|---|---|---|
| Mentalna zaostalost | 99%[1] | Abnormalno zubalo | 60%[2] |
| Nizak rast | 90%[3] | Kose oči | 60%[4] |
| Umbilikalna hernija | 90%[5] | Kraće ruke | 60%[2] |
| Povećana masa kože na vratu | 80%[6] | Kratak vrat | 60%[2] |
| Nizak mišićni tonus | 80%[7] | Obstruktivna apneja | 60%[6] |
| Uzak krov usne šupljine | 76%[2] | Klinodaktilija (vrh malog prsta zakrivljen u stranu) | 57%[4] |
| Brahicefalija (zaravnjena glava) | 75%[4] | Brushfieldove tačke u zjenici | 56%[4] |
| Fleksibilni ligamenti | 75%[4] | Jedna transverzalna linija na šaci | 53%[4] |
| Proporcionalno veliki jezik[8] | 75%[7] | Jezik van usta | 47%[2] |
| Abnormalna ušna školjka | 70%[6] | Kongenitalna (urođena) bolest srca | 40%[2] |
| Zaravnjen nos | 68%[4] | Strabizam | ~35%[9] |
| Odvojenost prvog i drugog nožnog prsta | 68%[2] | Nespušteni testisi | 20%[10] |
Klinička slika može biti ublažena ako je kod osobe prisutan mozaicizam.
Dijagnostika
U savremenom porodništvu sistemski se sprovode testovi probira koji mogu ukazati na vjerovatnost da će dijete imati Downov sindrom. Najrašireniji test probira na fetalne abnormalnosti je test trostrukog probira ili triple test čija je osjetljivost oko 70% s 5% lažnih pozitivnih rezultata.[11] Pouzdanost testova probira na Downov sindrom s vremenom raste, pa su danas dostupni novi neinvazivni testovi probira, tzv. nećelijski testovi fetalne DNK (Cell-free fetal DNA testing) koje je moguće učiniti već od 9. sedmice trudnoće, za razliku od triple testa koji se izvodi između 15. i 18. sedmice trudnoće. Proizvođači najnovijih NPT (Non Invasive Prenatal Testing) metoda iznose podatak da novi nećelijski DNK testovi imaju osjetljivost veću od 99%, ali neki naučnici tvrde da je stvarna osjetljivost niža. Stephanie Morain i dr. u naučnom članku iz 2013. godine, pregledom podataka koje prezentiraju same farmaceutske kompanije, nalaze da je ta brojka producirana greškama u metodologiji prezentiranja podataka, te utvrđuju da bi osjetljivost trebalo iskazati sa 62,59%.[12] U slučaju da je bilo koji od testova probira pozitivan, trudnica se upućuje na izvršenje dijagnostičkih testova kao što je amniocenteze ili biopsija horionskih resica koje sa sigurnošću postavljaju dijagnozu Downovog sindroma. Kod pozitivne dijagnoze za Downov sindrom i informiranja trudnice o zdravstvenoj situaciji djeteta kao i postupka prekida trudnoće, trudnica ima pravo na obaviješteni izbor: može odlučiti da li da zadrži dijete ili se podvrći hirurškom prekidu trudnoće.[13]
Kontroverze
Toj se praksi protivi jedan krug socijalnih aktivista[14], ali i jedan broj naučnika[15], koji smatraju da je to očiti primjer eugenike. U zakonodavstvu Sjeverne Dakote (SAD) je u North Dacota Century Code uvrštena zabrana pobačaja koji bi bio isključivo motiviran sumnjom na genetsku abnormalnost ploda - uključujući izrekom i Downov sindrom.[16][17]
Reference
Vanjski linkovi
Nedovršeni članak Downov sindrom koji govori o medicini treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.