Нажи-Йуьртан кӀошт
Нажи-Йуьртан кӀошт[4] — Российн Федерацин Нохчийн Республикин йукъара административан-мехкан дакъа а, муниципалан кхоллам (муниципалан кӀошт) а.
| Муниципалан кӀошт | |
| Нажи-Йуьртан кӀошт | |
|---|---|
.jpg) | |
| 43°05′45″ къ. ш. 46°22′35″ м. д.HGЯO | |
| Пачхьалкх |  Росси |
| Йукъайоду |  Нохчийчоь |
| Цунна йукъайоду | 22 муниципалан кхоллам |
| Адм. центр | Нажи-Йурт |
| КӀоштан администрацин корта | Музуруев Асланбек Гапайевич |
| КӀоштан кхеташонан председатель | Селимханов Султан Абдуллаевич |
| Истори а, географи а | |
| Кхоллар | 1923 |
| Латта | 628,81 км²
|
| Сахьтан аса | MSK (UTC+3) |
| Бахархой | |
| Бахархой | ↗61 466[3] стаг (2020)
|
| Луьсталла | 97,9 стаг/км² (12-гӀа меттиг) |
| Къаьмнийн хӀоттам | нохчий |
| Динан хӀоттам | бусулба-суннийш |
| Официалан меттанаш | нохчийн оьрсийн |
| Идентификаторан терахьаш | |
| Телефонан код | +7 87148 |
| Автомобилан код | 20, 95 |
| Официалан сайт | |
.svg) | |
 Медиафайлаш Викилармехь | |
Административан йукъ — Нажи-Йурт.
Географи
Муниципалан кӀошт лаьтта Нохчийчоьнан малхбален декъехь, ломан кӀажошкара лаьмнашка дехьадовларан зонехь . Доза ду малхбалехь а, къилбехахь а — ДегӀастанца, къилбаседехь — Гуьмсан кӀоштаца, малхбузехь — Веданан а, Курчалойн а кӀошташца.
КӀоштан лаьттан майда ю — 628,81[5] км².
Климат барамера, йочанийн юккъера барам хуьлу шарахь 500 мм гергга.
Истори
Нажи-Йуьртан кӀошт кхоьллира Нохчийн областан кхочушдаран комитетан Сацамца Веданан гуонан хиллачу 2-гӀачу декъах 1923 шеран 30 мартехь.
1925 шеран 14 сентябрехь Нажи-Йуьртан гуонан цӀе хийцира Йаьссин аьлла, оццу шеран 3 октябрехь Йаьссин гуонан кхин цӀе тиллира Сесанан аьлла. 1926 шеран 8 мартехь Сесанан гуонан цӀе юха а хийцира Нажи-Йуьртан гуо аьлла.
ССРС Лакхара Советан Президиуман омарца 1944 шеран 7 мартехь, нохчий махкаха баьхначу заманахь, Нохч-ГӀалгӀайн АССР дӀаяьккхира, Нажи-Йуьртан кӀоштан цӀе хийцира Ӏандалалан аьлла, дӀайелира ДегӀастанан АССР йукъа.
1957 шеран 9 январехь, Нохч-ГӀалгӀайн АССР меттахӀоттош, Ӏандалалан кӀошт юхаерзийра республикин йукъа. Оццу шеран 10 апрелехь цуьнан цӀе хийцина шира цӀе юхаерзийра, Нажи-Йуьртан кӀошт аьлла[6].
Бахархой
| Бахархойн дукхалла | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2002[7] | 2006 | 2009[8] | 2010[9] | 2012[10] | 2013[11] | 2014[12] |
| 40 542 | ↘38 266 | ↗46 391 | ↗49 445 | ↗51 150 | ↗52 346 | ↗53 821 |
| 2015[13] | 2016[14] | 2017[15] | 2018[16] | 2019[17] | 2020[3] | |
| ↗54 980 | ↗56 296 | ↗57 762 | ↗59 164 | ↗60 458 | ↗61 466 | |
- Къоман хӀоттам
2010 шеран Ерригроссийн бахархой багарбаран хаамашца[18]:
| Къам | Барам, ст. | Берриг бахархойх дакъа, % |
|---|---|---|
| нохчий | 48 384 | 97,85 % |
| оьрсий | 344 | 0,70 % |
| жӀай | 229 | 0,46 % |
| кхин берш | 370 | 0,75 % |
| ца гайтина я ца аьлла | 118 | 0,24 % |
| берриш | 49 445 | 100,00 % |
КӀоштахь беха дукха нохчийн тайпанийн векалш, уггаре дукханаш царех — Ӏалларой, Беной, Билтой, Гендаргной, ГӀордалой, Зандакъой, Сесаной, ЦӀонтарой, Шоной, Энганой.
Муниципалан-мехкан хӀоттам
Нажи-Йуьртан кӀоштана йукъабоьду 22 муниципалан кхоллам йуьртан меттиг статусца[19]
| Йуьртан меттиг | Йукъ | Эвланаш | Бахархой | Майда |
|---|---|---|---|---|
| Айти-Мехкан | Айти-Мохк | 1 | ↗1902[3] | 13,77[20] |
| Ӏаларин | Ӏалара | 5 | ↗2977[3] | 65,18[20] |
| Байтаркен | Байтарке | 2 | ↗2633[3] | 16,44[20] |
| БуланхитӀин | БуланхитӀа | 1 | ↗1657[3] | 11,58[20] |
| Беной-Веданан | Беной-Ведана | 2 | ↗3358[3] | 29,05[20] |
| Бенан | Бена | 9 | ↗6613[3] | 59,00[20] |
| ГӀалайтӀин | ГӀалайтӀе | 1 | ↗2371[3] | 18,86[20] |
| Гендарганин | Гендаргана | 2 | ↘1631[3] | 34,54[20] |
| Гилнин | Гилна | 1 | ↗1590[3] | 22,46[20] |
| ГӀоьрдалин | ГӀоьрдала | 4 | ↗977[3] | 38,40[20] |
| Даьттахин | Даьттаха | 3 | ↗2756[3] | 70,47[20] |
| Замай-Йуьртан | Замай-Йурт | 1 | ↗2018[3] | 16,72[20] |
| Зандакъан | Зандакъ | 1 | ↗5773[3] | 37,35[20] |
| Мескитин | Мескита | 4 | ↗6239[3] | 35,65[20] |
| Нажи-Йуьртан | Нажи-Йурт | 3 | ↗10 052[3] | 69,50[20] |
| РогӀа-КӀажин | РогӀа-КӀажа | 4 | ↘1448[3] | 10,17[20] |
| Сесанан | Сесана | 1 | ↗1409[3] | 14,47[20] |
| Симсарин | Симсара | 1 | ↗2103[3] | 12,87[20] |
| ЦӀоьнтарин | ЦӀоьнтара | 1 | ↘366[3] | 18,40[20] |
| Шовхала-Бердан | Шовхала-Берд | 3 | ↗1682[3] | 9,05[20] |
| Шоьнин | Шоьна | 2 | ↘566[3] | 8,00[20] |
| Энганин | Энгана | 1 | ↗1345[3] | 17,00[20] |
Эвланаш
Нажи-Йуьртан кӀоштахь 53 эвла йу.
| Нах беха меттигаш | ||||
|---|---|---|---|---|
| № | Нах беха меттиг | Тайпа | Бахархой | Йуьртан меттиг |
| 1 | Айти-Мохк | эвла | ↗1902[3] | Айти-Мехкан |
| 2 | Ӏалара | эвла | ↗1085[9] | Ӏаларин |
| 3 | Ӏалхан-КӀотар | эвла | ↗898[9] | Бенан |
| 4 | Байтарке | эвла | ↗1660[9] | Байтаркен |
| 5 | БуланхитӀа | эвла | ↗1657[3] | БуланхитӀин |
| 6 | Бас-ГӀоьрдала | эвла | ↗155[9] | ГӀоьрдалин |
| 7 | Бена | эвла | ↘1216[9] | Бенан |
| 8 | Беной-Ведана | эвла | ↘2391[9] | Беной-Веданан |
| 9 | Бетт-Махка | эвла | ↗955[9] | Мескитин |
| 10 | Бешал-Ирзе | эвла | ↗261[9] | Шовхала-Бердан |
| 11 | Билта | эвла | ↗305[9] | РогӀа-КӀажин |
| 12 | БулгӀат-Ирзе | эвла | ↗1059[9] | Даьттахин |
| 13 | ГӀалайтӀе | эвла | ↗2371[3] | ГӀалайтӀен |
| 14 | ГӀансолчу | эвла | ↘225[9] | Ӏаларин |
| 15 | Гендаргана | эвла | ↗689[9] | Гендарганин |
| 16 | Гилна | эвла | ↗1590[3] | Гилнин |
| 17 | ГӀоьрдала | эвла | ↘586[9] | ГӀоьрдалин |
| 18 | Гуьржи-Мохк | эвла | ↗826[9] | Бенан |
| 19 | Даьттаха | эвла | ↗911[9] | Даьттахин |
| 20 | Девлатби-Отар | эвла | ↗200[9] | Шовхала-Бердан |
| 21 | Денги-Йурт | эвла | 475[9] | Бенан |
| 22 | Замай-Йурт | эвла | ↗2018[3] | Замай-Йуьртан |
| 23 | Зандакъ | эвла | ↗5773[3] | Зандакъан |
| 24 | Зандакъ-Ара | эвла | ↗706[9] | Гендарганин |
| 25 | Ӏиса-Йурт | эвла | ↗112[9] | Ӏаларин |
| 26 | Ишхой-Отар | эвла | ↗205[9] | РогӀа-КӀажин |
| 27 | Коьран-Бена | эвла | ↗368[9] | Бенан |
| 28 | Лоьма-КӀорца | эвла | ↗188[9] | Беной-Веданан |
| 29 | МоӀси-КӀотар | эвла | ↗48[9] | ГӀоьрдалин |
| 30 | Чари-Мохк | эвла | ↗267[9] | Шоьнин |
| 31 | Мескита | эвла | ↗3447[9] | Мескитин |
| 32 | МехкаштӀехьа | эвла | ↗181[9] | Нажи-Йуьртан |
| 33 | Керла Замай-Йурт | эвла | ↗137[9] | Мескитин |
| 34 | Нажи-Йурт | эвла | ↗6744[9] | Нажи-Йуьртан |
| 35 | Ӏожи-Йурт | эвла | 275[9] | Бенан |
| 36 | Оьси-Йурт | эвла | 358[9] | Бенан |
| 37 | Пхьача | эвла | ↗281[9] | Бенан |
| 38 | РогӀа-КӀажа | эвла | ↗367[9] | РогӀа-КӀажин |
| 39 | Сесана | эвла | ↗1409[3] | Сесанин |
| 40 | Симсара | эвла | ↗2103[3] | Симсарин |
| 41 | СоврагӀа | эвла | ↗105[9] | Ӏаларин |
| 42 | СогунтӀа | эвла | ↗498[9] | Мескитин |
| 43 | Стерч-Керчашка | эвла | ↗580[9] | Бенан |
| 44 | Татай-Отар | эвла | ↗537[9] | Байтаркен |
| 45 | ТӀуртӀи-КӀотар | эвла | ↘376[9] | Ӏаларин |
| 46 | Хьашти-Мохк | эвла | ↗40[9] | ГӀоьрдалин |
| 47 | Хьочи-Ара | эвла | ↗323[9] | РогӀа-КӀажин |
| 48 | ЦӀоьнтара | эвла | ↘366[3] | ЦӀоьнтарин |
| 49 | Чеччалхе | эвла | ↗284[9] | Даьттахин |
| 50 | Чуьрча-Ирзе | эвла | ↗1061[9] | Нажи-Йуьртан |
| 51 | Шовхала-Берд | эвла | ↗840[9] | Шовхала-Бердан |
| 52 | Шоьна | эвла | ↘193[9] | Шоьнин |
| 53 | Энгана | эвла | ↗1345[3] | Энганин |
КӀоштан нах бехачу меттигийн йукъара карта
| Нах бехачу меттигийн бахархойн барам: | |
 | 20 000 сов вахархо |
 | 10 000—15 000 вахархо |
 | 5000—10 000 вахархо |
 | 1000—5000 вахархо |
 | 500—1000 вахархо |
 | Менее 500 вахархо |
.svg)
Билгалдахарш
Хьажа кхин а
- Нохчийчоьнан административан-мехкан бекъабалар
- Нохчийчоьнан нах беха меттигаш
Хьажоргаш
- Ножай-Юртовский район
- Инвестиционный паспорт Ножай-Юртовского района. Кху чуьра архивйина оригиналан 2009 шеран 17 сентябрехь
- Новости Ножай-Юртовского района