شەڕی ٢٠٢٣ی ئیسرائیل و حەماس

شەڕی ئیسرائیل و حەماس، لە فەلەستین ناسراو بە ئۆپەراسیۆنی لافاوی ئەقسا (بە عەرەبی: عملية طوفان الأقصى‎) و لە ئیسرائیل ناسراو بە ئۆپەراسیۆنی شمشێرە ئاسنینەکان (بە عیبری: מבצע חרבות ברזל‎) ئۆپەراسیۆنێکی سەربازیی درێژخایەنە کە لەلایەن لایەنە بەرھەڵستکارە فەلەستینییەکانەوە لە کەرتی غەززە بە سەرۆکایەتیی بزووتنەوەی حەماس لەڕێگەی قۆڵی سەربازییەوە کە کەتیبەکانی شەھید عیزەدین قەسامن، دەستی پێ کردووە. لە کاتژمێرەکانی سەرەتای بەرەبەیانی ڕۆژی شەممە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، فەرماندەی گشتیی کەتیبەکان بەناوی محەممەد زەیف، دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنەکەی وەک وەڵامێک بۆ «پێشێلکارییەکانی ئیسرائیل لە حەوشەکانی مزگەوتی ئەقسا و ھێرشی دانیشتوانی ئیسرائیل بۆ سەر ھاووڵاتییانی فەلەستینی لە قودس و کەناری ڕۆژاوا و ناوخۆی داگیرکراو» ڕاگەیاند.^[٣٥]

شەڕی ٢٠٢٣ی ئیسرائیل و حەماس
بەشێک لە ناکۆکیی ئیسرائیل و فەلەستین
ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ھێزە فەلەستینییەکان لە کەرتی غەززە      ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ھێزە ئیسرائیلییەکان لەدوای ھێرشەکە     ناوچە چۆڵکراوەکانی ناو ئیسرائیل لەدوای ھێرشەکە   زۆرترین پێشڕەویی ھێزە فەلەستینییەکان لەناو ئیسرائیل   ئەو ناوچانە کە ئیسرائیل خوازیاری چۆڵکردنیانە
ڕێکەوت ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣–ئێستا (٦ مانگ، و ٢ ھەفتە، و ٦ ڕۆژ) شوێن ئیسرائیل، ناوچە داگیرکراوە فەلەستینییەکان و لوبنان (ھەروەھا ھەندێک جار سووریا، عێراق، یەمەن و دەریای سووری گرتووەتەوە) دۆخ بەردەوامە چەکدارە فەلەستینییەکان بەربەستی نێوان غەززە و ئیسرائیل دەبەزێنن و لە ٧ی تشرینی یەکەمدا ھێرش دەکەنە سەر باشووری ئیسرائیل ئیسرائیل بە ھێرشە ئاسمانییەکان تۆڵە دەکاتەوە و لە ٩ی تشرینی یەکەمدا گەمارۆدانی کەرتی غەززە دەستپێدەکات ئیسرائیل لە ١٣ی تشرینی یەکەمدا پەیام بۆ فەلەستینییەکان دەنێرێت کە باکووری غەززە چۆڵ بکەن کە شاری غەززە دەگرێتەوە ئیسرائیل لە ٢٧ی تشرینی یەکەمدا لە زەوییەوە ھێرش دەکاتە سەر غەززە ئیسرائیل لە ٢ی تشرینی دووەمدا گەمارۆدانی شاری غەززە دەستپێدەکات ئیسرائیل و حەماس ڕێککەوتنی ئاگربەستێکی ٤ ڕۆژە (دواتر درێژکرایەوە بۆ ٧ ڕۆژ) ڕادەگەیەنن کە لە ٢٤ ھەتا ٣٠ی تشرینی دووەم درێژەی دەبێت
شەڕکەرەکان
کەرتی غەززە:  حەماس[١] Template:Country data بزوتنەوەی جیھادی ئیسلامی لە فەلەستین [٢] Template:Country data بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین [٣]  بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین – سەرکردایەتیی گشتی  بەرەی دیموکراتیک بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین[٤]  لیژنەکانی بەرخۆدانی جەماوەری[٥] [[File:|23x17px|border |alt=|link=]] کەتیبەکانی شەھیدانی ئەقسا ھەروەھا گرووپەکانی تر ھەروەھا: کەرتی ڕۆژاوا: عەرین ئوسوود کەتیبەکانی شەھیدانی ئەقسا لوبنان:  حیزبوڵڵای لوبنان[٦] جەماعەتی ئیسلامی[٧] بزووتنەوەی ئەمەل حیزبی سۆسیال ناسیۆنالیزمی سووری لە لوبنان[٨] یەمەن:  ئەنساروڵڵا[٩] عێراق: خۆڕاگریی ئیسلامی لە عێراق[١٠]	ئیسرائیل
فەرماندە و سەرکردەکان
یەحیا سینوار ئیسماعیل ھەنییە محەممەد زەیف مەروان عیسا	بێنیامین نێتانیاھو بێنی گانتس یۆئاڤ گالانت ھێرسی ھەلیڤی
یەکە تێوەگڵاوەکان
ژووری ئۆپەراسیۆنی ھاوبەش[٣] کەتیبەکانی شەھید عیزەدین قەسام ھێزی نوخبە [[File:|22x20px|border |alt=بزوتنەوەی جیھادی ئیسلامی لە فەلەستین|link=بزوتنەوەی جیھادی ئیسلامی لە فەلەستین]] لیواکانی قودس[١١] لیواکانی ناسر سەڵاحەددین [[File:|22x20px|border |alt=بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین|link=بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین]] کەتیبەکانی ئەبوو عەلی مستەفا کەتیبەکانی بەرخۆدانی نیشتمانی کەتیبەکانی جیھاد جیبریل گرووپە چەکدارەکانی تر ھەروەھا: لوبنان: سەرایا[١٢] ھێزی ڕیزوان[١٣] ھەڵۆکانی گێژەڵووکە[١٤]	ھێزەکانی بەرگریی ئیسرائیل پۆلیس[١٥] شاباک[١٦][١٧] مۆساد[١٨]
ھێز
٢٥،٠٠٠–٤٠،٠٠٠+[١٩][٢٠]	٥٢٩،٥٠٠ (١٦٩،٥٠٠ سەربازی ئامادە و ٣٦٠،٠٠٠ سەربازی پشتیوانی)[٢١]
زەرەر و زیانە گیانییەکان
کەرتی غەززە: +٢٣،٨٤٣ کوژراو[٢٢] +٦٠،٣١٧ بیرندار[٢٢][٢٣] +٧،٠٠٠ بێسەروشوێن [٢٤]	ئیسرائیل: ١،٤٠٠ کوژراو[٢٥][٢٦] +٨،٧٨٧ بریندار[٢٧] ٢٥٣ دەستبەسەرکراو یان ڕفیندراو[٢٨][٢٩][٣٠][٣١][٣٢] ٢ بێسەروشوێن[٢٥][٣٠]
١،٩٠٠،٠٠٠ فەلەستینی لە کەرتی غەززە ئاوارە بوون[٣٣] ٥٠٠،٠٠٠ ئیسرائیلی ئاوارە بوون[٣٤]

ئۆپەراسیۆنی لافاوی ئەقسا بە ھێرشێکی مووشەکیی بەرفراوانی لایەنەکانی بەرخۆدان دەستی پێ کرد، ھەزاران مووشەک ئاراستەی شار و شارە جۆربەجۆرەکانی ئیسرائیل کران لە دیمۆنا لە باشوورەوە تا ھوود ھەشارۆن لە باکوور و قودس لە ڕۆژھەڵات، ئەم مووشەکانە ھاوکات بوو لەگەڵ ھێرشێکی زەمینی لەلایەن جەنگاوەران بە بەکارھێنانی ئۆتۆمبێلی چوار تایە و ماتۆر و فڕۆکەی چارۆکەدار و کۆنترۆڵی ژمارەیەک شوێنی سەربازییان کرد، بەتایبەتی لە شاری سدێرۆت و گەیشتنە ئۆفاکیم و ھێرشیان کردە سەر نێتڤۆت و لە سێ نیشینگەدا شەڕی توندیان کرد و لە نیشینگەی دیکە. ھەروەھا ژمارەیەک سەربازیان گرت کە کشێندرانەوە بۆ غەززە، ئەمە جگە لەوەی دەستیان بەسەر کۆمەڵێک ئۆتۆمبێلی سەربازیی ئیسرائیلدا گرت.^[٣٦][٣٧]شەڕی ئیسرائیل و حەماس، لە فەلەستین ناسراو بە ئۆپەراسیۆنی گەردەلولی ئەقسا (بە عەرەبی: عملية طوفان الأقصى‎) و لە ئیسرائیل ناسراو بە ئۆپەراسیۆنی شمشێرە ئاسنینەکان (بە عیبری: מבצע חרבות ברזל‎) ئۆپەراسیۆنێکی سەربازیی درێژخایەنە کە لەلایەن لایەنە بەرھەڵستکارە فەلەستینییەکانەوە لە کەرتی غەززە بە سەرۆکایەتیی بزووتنەوەی حەماس لەڕێگەی قۆڵی سەربازییەوە کە کەتیبەکانی شەھید عیزەدین قەسامن، دەستی پێ کردووە. لە کاتژمێرەکانی سەرەتای بەرەبەیانی ڕۆژی شەممە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، فەرماندەی گشتیی کەتیبەکان بەناوی محەممەد زەیف، دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنەکەی وەک وەڵامێک بۆ «پێشێلکارییەکانی ئیسرائیل لە حەوشەکانی مزگەوتی ئەقسا و ھێرشی دانیشتووانی ئیسرائیل بۆ سەر ھاووڵاتییانی فەلەستینی لە قودس و کەناری ڕۆژاوا و ناوخۆی داگیرکراو» ڕاگەیاند.^[٣٨]

ئۆپەراسیۆنی لافاوی ئەقسا بە ھێرشێکی مووشەکیی بەرفراوانی لایەنەکانی بەرخۆدان دەستی پێ کرد، ھەزاران مووشەک ئاراستەی شار و شارە جۆربەجۆرەکانی ئیسرائیل کران لە دیمۆنا لە باشوورەوە تا ھوود ھەشارۆن لە باکوور و قودس لە ڕۆژھەڵات، ئەم مووشەکانە ھاوکات بوو لەگەڵ ھێرشێکی زەمینی لەلایەن جەنگاوەران بە بەکارھێنانی ئۆتۆمبێلی چوار تایە و ماتۆر و فڕۆکەی چارۆکەدار و کۆنترۆڵی ژمارەیەک شوێنی سەربازییان کرد، بەتایبەتی لە شاری سدێرۆت و گەیشتنە ئۆفاکیم و ھێرشیان کردە سەر نێتڤۆت و لە سێ نیشینگەدا شەڕی توندیان کرد و لە نیشینگەی دیکە. ھەروەھا ژمارەیەک سەربازیان گرت کە کشێندرانەوە بۆ غەززە، ئەمە جگە لەوەی دەستیان بەسەر کۆمەڵێک ئۆتۆمبێلی سەربازیی ئیسرائیلدا گرت.^[٣٩][٤٠]

بە درێژایی شەڕەکە، ناڕەزایەتی بەرفراوانی جیھانی ھەبووە، و داوای ئاگربەستیان کردووە.^[٤١][٤٢] ئیسرائیل و ئەمریکا لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بێباک بوون سەبارەت بە بانگەوازەکان بۆ ئاگربەست.^[٤٣][٤٤] لە میانی ئاگربەستێکی حەوت ڕۆژەدا، ١٠٥ بارمتەی ئیسرائیلی و بیانی بە ٢٤٠ زیندانی فەلەستینی ئاڵوگۆڕ کران، ئەمەش بە کاریگەری ناڕەزایەتی بەشێک لە وڵاتانی جیھان بۆ شەڕەکە.^[٤٥] پشتیوانییە سەربازی و دیپلۆماسییەکانی ئەمریکا بۆ ئیسرائیل لە کاتی شەڕدا، لەلایەن گرووپەکانی مافی مرۆڤەوە ئیدانە کراوە. لە وەڵامی پشتیوانی ئەمریکا لە ئیسرائیل، میلیشیاکانی سەر بە ئێران ھێرشیان کردە سەر بنکەکانی ئەمریکا لە عێراق و سووریا و ئوردن. ھەروەھا ئەمریکا و بەریتانیا و وڵاتانی دیکەی ھاوپەیمان، لەگەڵ بزووتنەوەی حووسییەکانی یەمەن تووشی ناکۆکی بوون، ئەوەش دوای ئەوەی حووسییەکان ھێرشیان کردە سەر کەشتییە بازرگانییە مەدەنییەکان لە دەریای سوور، بە بیانووی بوونی پەیوەندی بە ئیسرائیلەوە.^[٤٦]