عەرەب
عەرەبەکان (بە عەرەبی: عرب) یەکێک لە گەلانی جیھانن کە لە ڕۆژاوای ئاسیا و باکووری ئەفریقا دەژین. ھەندێک لە خەڵکی عەرەب وەک پەنابەر لە ئەورووپا، ئەمریکای باکوور و ئەمریکای باشوور ژیان بەسەر دەبەن.
عەرەب ('arab) (بە عەرەبی) | |
|---|---|
| ژمارەی سەرجەمی دانیشتووان | |
نز. ٤٠٠ ملیۆن[١][٢] ھەتا ٤٢٠+ ملیۆن کەس[٣][٤] | |
| ناوچەکان بە ژمارەی دانیشتووانی بەرچاو | |
 کۆمکاری عەرەبی | |
| ٤٣٠٫٠٠٠٫٠٠٠[٥][٦] | |
 بەڕازیل | Estimated 4–7 million with at least partial ancestry[٧][٨][ئ] |
 فەڕەنسا | 3.3[١٠] to 5.5[١١] million people of North African (Arab or Berber) descent[١٢] |
 ئیندۆنیزیا | |
 تورکیا | ٥٫٠٠٠٫٠٠٠[١٧][١٨][١٩][٢٠][٢١] |
 ئەرژەنتین | ٤٫٥٠٠٫٠٠٠ at least partial ancestry[٢٢] |
 ویلایەتە یەکگرتووەکان | ٣٫٧٠٠٫٠٠٠[٢٣] |
 ئیسرائیل | ١٫٧٠٠٫٠٠٠[٢٤] |
 ڤێنیزوێلا | ١٫٦٠٠٫٠٠٠[٢٥] |
 کۆلۆمبیا | ١٫٥٠٠٫٠٠٠[٢٦] |
 ئێران | ١٫٥٠٠٫٠٠٠[٢٧] |
 مەکسیک | ١٫٥٠٠٫٠٠٠[٢٨] |
 چاد | ١٫٥٣٦٫٠٠٠[٢٩] |
 ئیسپانیا | ١٫٣٥٠٫٠٠٠[٣٠][٣١] |
 ئەڵمانیا | ١٫١٥٥٫٣٩٠[٣٢][٣٣] |
 چیلی | ٨٠٠٫٠٠٠[٣٤][٣٥][٣٦] |
 کەنەدا | ٧٥٠٫٩٢٥[٣٧] |
 ئیتاڵیا | ٦٨٠٫٠٠٠[٣٨] |
 شانشینی یەکگرتوو | ٥٠٠٫٠٠٠[٣٩] |
 ئوسترالیا | ٥٠٠٫٠٠٠[٤٠] |
 ئێکوادۆر | ٢٥٠٫٠٠٠[٤١] |
 ھۆندووراس ھۆندووراس | ٢٧٥٫٠٠٠[٤٢][٤٣] |
 بەلجیکا | ٨٠٠٫٠٠٠ [ژێدەر پێویستە] |
 ھۆلەند | ٤٨٠٫٠٠٠–٦١٣٫٨٠٠[٤٤] |
 سوێد | ٤٢٥٫٠٠٠[ژێدەر پێویستە] |
 دانمارک | ١٢١٫٠٠٠[ژێدەر پێویستە] |
 ئێلسالڤادۆر | زیاتر لە ١٠٠٫٠٠٠[٤٥][٤٦][٤٧][٤٨][٤٩] |
| زمانەکان | |
| عەرەبی | |
| ئایین | |
| زۆرینە: ئیسلام (سوننە • شیعە • سۆفیگەری • ئیبازی • عەلەوی) کەمینە: مەسیحییەت • جوولەکایەتی • بەھایی پێشتر: ئایینی عەرەبی کۆن | |
| گرووپە ڕەگەزییە پێوەندیدارەکان | |
| خەڵکانی تری ئەفریقایی زمان (بەڕبەڕ)، نەتەوە سامییەکان وەکوو ئاشوورییەکان و جووەکان [٥٠][٥٠][٥١][٥٢][٥٣][٥٤][٥٥] | |
a نەتەوەی عەرەب نابێت لەگەڵ نەتەوەکانی تر کە لە جیھانی عەرەب دەژین تێکەڵ بکرێن.[٥٥] b ھەموو عەرەبەکان موسڵمان نین و ھەموو موسڵمانانەکانیش عەرەب نین. یەک عەرەب دەتوانێت لە ھەر ئایین و مەزھەبێک پەیڕەوی بکات. | |
دانیشتووان
دانیشتووانی وڵاتانی عەرەب
لەکۆی وڵاتە عەرەبییەکان زۆرتر لە ٤٢٢ ملیۆن کەس دەژین.
| وڵات | ژمارەی دانیشتووان | ڕێژەی عەرەب |
|---|---|---|
 میسر | ٨٢٬٠٧٩٬٦٣٦ | ٩٠٪ |
 سوودان | ٤٥٬٠٤٧٬٥٠٢ | ٧٠٪ |
 جەزائیر | ٣٥٬٤٢٣٬٠٠٠ | ٨٠٪ |
 عەرەبستانی سعوودی | ٢٦٬٢٤٦٬٠٠٠ | ٩٠٪ |
 عێراق | ٣١٬٤٦٧٬٠٠٠ | ٧٥٪ |
 یەمەن | ٢٤٬٢٥٦٬٠٠٠ | ١٠٠٪ |
 سووریا | ٢٢٬٥٠٥٬٠٠٠ | ٩٠٪ |
 توونس | ١٠٬٣٧٤٬٠٠٠ | ٩٨٪ |
 لیبیا | ٦٬٥٤٦٬٠٠٠ | ٩٧٪ |
 ئوردن | ٦٬٤٧٢٬٠٠٠ | ٩٨٪ |
 لوبنان | ٤٬٢٥٥٬٠٠٠ | ٩٥٪ |
 فەلەستین | ٤٬٢٢٥٬٧١٠ | ٩٠٪ |
| ئیسرائیل | ١٬٥٠٠٬٠٠٠ | ٢٠٫٥٪ |
 کووەیت | ٣٬٠٣٠٬٠٠٠ | ٨٠٪ |
 میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان | ٤٬٧٠٧٬٠٠٠ | ١٩٪ |
 عومان | ٣٬٠٩٠٬١٥٠ | ٨١٪ |
 مۆریتانیا | ٣٬٣٤٣٬٠٠٠ | ٨٠٪ |
 قەتەر | ١٬٥٠٨٬٠٠٠ | ٥٥٪ |
 بەحرەین | ١٬٢٣٤٬٥٧١ | ٥١٫٤٪ |
ڕەوەندی عەرەب لەدەرەوەی وڵات
| وڵات | نیشتەجێبووانی عەرەب | ڕێژەی عەرەب |
|---|---|---|
| بەڕازیل | ٦٬٠٠٠٬٠٠٠ | ٣٫٠٪ |
| کەنەدا | ٤٧٠٬٠٠٠ | ١٫٤٪ |
| فەڕەنسا | ٣٬٥٠٠٬٠٠٠ | ٥٫٤٪ |
| ھۆلەند | ٤١٨٬٠٠٠ | ٢٫٥٪ |
| ئەرژەنتین | ١٬٣٣٦٬٠٠٠ | ٣٫٣٪ |
| چیلی | ٧٠٠٬٠٠٠ | ٤٫٢٪ |
بێجگە لەم وڵاتانە عەرەبەکان لەکۆمەڵێ وڵاتی تریش پەنابەرن وەک ئینگلتەرا و ئەڵمانیا و باشووری ئەفریقیا و ئەمریکا و ڕووسیا و ئیکوادۆر و مەکسیک و تورکیا و ئوستورالیا بەڵام لەم وڵاتانە ڕێژەیان بەتەواوی دیاری نەکراوە.
ئایین
لە ئێستادا ئاینی ئیسلام باوەڕی زۆرینەی دانیشتووانی خەڵکی عەرەبە کە پێشبینی دەکرێ ٩٠٪ دانیشتووان سەر بە ئیسلام بن، لەدوای ئیسلامیش ئاینیمەسیحی بەپلەی دووەم دێت کە لەسەدا ٦ دێت کەبەشێکی زۆر لەمانە مەسیحین بە ڕەچەڵەک (قیبتی) بەتایبەتی لەوڵاتانی میسڕ و لوبنان.
زمانی عەرەبی
زمانی عەرەبی (بە عەرەبی: اللغة العربية) گەورەترین زمانەکانی گرووپی زمانە سامییەکانە لە بارەی قسە پێکەرانەوە، و یەکێکە لە زمانە ھەرە بەربڵاوەکانی جیھان کە ٤٢٢ ملیۆن کەس قسەی پێ دەکات، و قسەپێکەرانی بەربڵاون لەو ناوچەیەی کە پێی دەوتری ناوچەی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا، لەگەڵ زۆرێک لە شوێنەکانی تری جیھان کە لە دەوروبەری ئەم وڵاتانەن وەکوو: ئەھواز، تورکیا، چاد، مالی، سینیگال، ئێرتریا. زمانی عەرەبی گرنگییەکی تایبەتی ھەیە لە لای موسڵمانان، چونکە زمانی قورئانە، و زۆربەی زۆری خوداپەرستی لە ئاینی ئیسلامدا بەبێ زمانی عەرەبی ناکرێ[ژێدەر پێویستە]، ھەروەھا زمانی عەرەبی زمانێکی سەرەکیی بۆنەکانە لە چەند کڵێسایەکی کریستیانی لە وڵاتە عەرەبییەکاندا. ھەروەھا زمانی عەرەبی زۆرێک لە کارە ئاینییەکان و بیرمەندییەکانی جوولەکەکانی پێ نووسراوە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا.
ئەمانەش ببینە
سەرچاوەکان
ھەڵەی ژێدەرەکان: <ref> tags exist for a group named "kurdish-alpha", but no corresponding <references group="kurdish-alpha"/> tag was found